Қазақстан доллар құнымен арпалысып, қалталылар шытырлатын көк қағаз санап жатқанда жылдың басында тағы бір мәселе қарапайым тұрмысты тұрғындарды елең еткізді. Күнделікті тұтынатын картоп бағасы аяқ астынан шарықтап шыға келді. Себебі де жоқ емес. Көрші елдердің, әсіресе Өзбекстан тарапынан сұраныстың артуына және экспорттық бағаның жоғары болуына байланысты биыл картоп экспорты 1,5 есеге, яғни 411 мың тоннадан 605 мың тоннаға дейін өсіп кетіпті.
Картопқа деген аса жоғары сұраныс ішкі нарыққа әсер еткен. Мәселен, соңғы аптада экспортқа бағытталған өндірушілер арасында бағаның күрт өсуі тіркелген. 170 теңгенің картобы 300 теңгеге дейін көтеріліп кеткен.
«Осыған байланысты, ішкі нарықтағы картоп бағасын тұрақтандыру мақсатында 2025 жылғы 18 қаңтарда өткен Сауда қызметі мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссия отырысында картопты үшінші елдерге әкетуді 6 ай мерзімге шектеу туралы шешім қабылданды. Бұл шара ЕАЭО елдеріне қолданылмайды, алайда бұл бағыттағы экспортқа бақылау жүргізіледі. Сонымен қатар қалыптасқан жағдайды ескере отырып, биылғы 16 қаңтарда экспортқа фитосанитариялық сертификаттар беру толығымен тоқтатылды», — деп, іле-шала Үкімет хабардар етті.
Қабылданған шаралар картоп бағасының тұрақтылығын қамтамасыз етуге, бағаның негізсіз өсуіне жол бермеуге және нарыққа қатысушылар тарапынан алыпсатарлық әрекеттерге жол бермеуге бағытталғаны да айтылды. Айтып ауыз жиғанша, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасын тұрақтандыру мақсатында ҚР Сауда және интеграция министрлігі кешенді жұмыстарды бастап кетті. Әлеуметтік маңызы бар өнім саналатын картопқа қатысты 49 заң бұзушылық анықтады. «Анықталған барлық фактілер бойынша тиісті әкімшілік шаралар қабылданатын болады» деп, елді сендірді.
Сауда министрлігінің ірі сауда желілерімен, атап айтқанда, Small және Magnum желілерімен өткізілген кездесулердің нәтижесінде, Астанадағы Small желісінде картоптың орташа бағасы 280 теңгеге, ал Magnum желісінде 185 теңгеге дейін төмендеген. Сауда комитетінің мониторингі бойынша, бүгінгі күні Қазақстан бойынша картоптың орташа бағасы 322 теңге. Әлеуметтік дүкендер мен ӘКК серіктестерінде картоптың көлемі жеткілікті және нарықтағы бағадан төмен сатылуда екенін де ескертті.
Аймақтардың тұрақтандыру қорларында жинақталған картопты сату тоқтаған емес. 2024 жылғы желтоқсаннан 2025 жылғы 19 қаңтарға дейін жалпы көлемі 85,4 мың тоннаны құрайтын картоптың 23,6 мың тоннасы сатылып үлгірген. Соңғы 3 күнде шамамен 3 мың тонна картоп сатылыпты. Бүгінгі күні тұрақтандыру қорларында 62 мың тонна картоп бар дейді.
Қызылорда қаласындағы «Байқоңыр» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясының баспасөз қызметіне хабарламасына сүйенсек, картоптың өңірде төмен бағада сатып жатқанын айтады. Тұрақтандыру қорынан Қазалы, Қармақшы, Жалағаш, Сырдария, Жаңақорған аудандарына жалпы көлемі 20 тонна картоп 176 теңгеден жіберіліпті.
«Аудандарда арнайы бекітілген операторларымыз бар. Солар арқылы бүгінде қордан картоп төмен бағада босатылып, ауданда халыққа нарықтан төмен бағада сатылатын болады. Тұрақтандыру қорында картоп қоры жеткілікті. Осы арқылы өңірімізде 3 айдан аса уақытта картоп бағасының тұрақтылығын сақтауға мүмкіндігіміз бар», – дейді Тұрақтандыру қорының жұмысы жөніндегі басқарма басшысы Мейрамбек Кеңесұлы.
Облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен өткен мәжілісте де тұрақтандыру қорындағы картоп, басқа да азық-түлік өнімдерінің көлемі талқыланды.
«Ауыл шаруашылығы, кәсіпкерлік басқармалары, «Байқоңыр» ӘКК, қала және аудан әкімдері, азық-түлік, оның ішінде әлеуметтік маңызы бар тауарлар бағасына шұғыл арада мониторинг жүргізіңіздер. Әлеуметтік дүкендер мен ірі сауда үйлеріндегі әлеуметтік бұрыштарды қатаң бақылауға алыңыздар. Бағаны негізсіз өсіруді, алыпсатарлықты болдырмау үшін қадағалауды күшейтіңіздер», — деді Н.Машбекұлы.
Осы күні тұрғындар әлеуметтік дүкендерге барып, төмен бағадағы картопты тұтыну үшін алып жатыр. Ал, сапасы жайында бөлек әңгіме.
Ұ.Досалы
