Қарқынды дамып келе жатқан еңбек нарығы жағдайында кәсіби дағдыларға қойылатын талаптар тез өзгеруде. Осы орайда барлық деңгейдегі жоғары білікті мамандарға деген сұраныс артып келеді. Еңбек нарығының талаптарына сай болу кең ауқымды дағдыларды дамыту қажеттілігін білдіреді. Себебі, қазіргі заманғы еңбек нарығы мамандардан туындап жатқан ситуацияларға қарамастан аз уақыт шеңберінде ұтқырлық таныту, дұрыс шешім қабылдау, сыни және креативті ойлауды талап етеді. Сондықтан да білім алушының бойында зерттеу дағдыларын дамыту маңызды болып саналады. Яғни, олар білімді жаңа жағдайда қолданып, тапсырмада туындаған проблеманың шешімін өз бетінше табады және оның алгоритімін өзі құрастырады.
Қазіргі заманғы Education Scrum білім беру ортасын ұйымдастыруда білім алушының белсенділігі мен дағдыларын дамытудың тиімді құралы бола алады. Бұл әдіс тайм-менеджмент қағидаттарына негізделген жобаларды басқарудың заманауи әдісі. Яғни, өнімді жасау барысында оны оңай өзгертуге және реттеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, спорттық команда шешуші ойынға (Scrum – ағылш. «айқас») қалай дайындалса, дәл солай команда мүшелері алған тәжірибелерінен сабақ алуы керек, мәселені шешу үшін өзін-өзі ұйымдастыру қағидаттарын бірлесіп меңгереді және жетістіктері мен сәтсіздіктерін талдауы керек. Әрине, Scrum бұған ықпал етеді.
Бұл технология бірнеше кезеңдерді қамтиды:
— дайындық,
— жоспарлау,
— іске асыру,
— рефлексия.
Осы әдістеме аясындағы оқу процесінің қатысушылары: өнім иесі – мұғалім, білім алушылар командасы (3-6 адам), скрам-мастер (жұмыс құруға көмектесетін, жұмыс ахуалын сақтайтын топ мүшесі, SCRUM тақтасындағы стикерлердің дұрыс орналасуына жауапты).
Скрам тақтасы – бұл «Орындау», «Жұмыс барысында», «Тексеруді қажет етеді», «Орындалды», «Қол жеткен нәтижелер» бағандарының қатарлары сызылған және нақты тапсырмалары бар стикерлер жапсырылған үлкен қағаз плакат.
Мұғалім өнім иесі ретінде Education Scrum процесін, сондай-ақ білім алушының да, топтың да дамуын басқарады және өлшенетін оқу нәтижелеріне жауапты.
Спринт – скрам командасы, берілген жұмыс көлемін орындайтын қысқа уақыт шеңбері. Спринтті жоспарлау – бұл екі негізгі сұраққа жауап беру үшін команда бірлесіп жұмыс істейтін жаттығу: бұл спринтте қандай жұмыс жасауға болады және ол қалай орындалады?
Мұғалімнің ең бірінші жасайтыны — алдағы «спринт» (таңдалған тақырып бойынша сабақтар мен тапсырмалар топтамасы) үшін маршрут парағын әзірлеу. Маршрут парағында тақырып атауы, тақырыпты оқу нәтижесінде білім алушыда болуы тиіс білім мен құзыреттілік, алдағы бақылаудың нысаны мен мерзімі, теория және практикаға арналған тапсырмалардың (базалық және күрделілігі жоғары деңгей) ақпарат көздері қамтылады.
Тақырыптың скрам картасын басқару қадамдары:
1. Білім алушыларға Scrum не екенін түсіндіру
2. Спирнттің оқу мақсатын анықтау
3. Бағалау критерийлерін анықтау және түсіндіру. Оқу мақсатына жету қандай критерийлер бойынша бағаланатынын нақты түсіндіру қажет. Тек осы жағдайда ғана командалар дербес жұмыс істей алады (теория, эксперименттер, құжаттар, презентациялар және т.б. бойынша)
4. Топтарға кеңес беру арқылы қолдау көрсету: оқу мақсаты мен бағалау критерийлерін анықтағаннан кейін мұғалім өнім иесі ретінде командаларға әртүрлі оқу және анықтамалық материалдармен қамтамасыз етуімен және туындаған сұрақтарға жауап беруімен қолдау жасайды. Мұғалім білім алушылардың топтары арасындағы ынтымақтастықты арттырады, өйткені білім алушы басқа топтардың тәжірибесінен көп нәрсені үйрене алады.
«Алкен» тақырыбының маршрут парағында қарастырылатын мәселелер:
1. Этилен, оның құрылымы. Этилен көмірсутектерінің құрылымы мен номенклатурасы.
2. Алкендердің химиялық қасиеттері, Марковников ережесі.
3. Алкендердің қолданылуы және алынуы.
Тақырыпты оқуға қойылатын талаптар:
Тақырыпты зерделеу нәтижесінде білім алушылар:
білуі тиіс: алкендердің анықтамасын, олардың жалпы формуласын, молекула құрылысын, номенклатурасын, изомериясын, алыну жолдарын, Зайцев ережесін; алкендердің физикалық-химиялық қасиеттерін: қосылу, тотығу, полимерлену реакциялары; ұғымдардың анықтамаларын: гидрлеу реакциясы, гидратация, галогендеу, гидрогалогендеу, полимерлеу, мономер, полимер, құрылымдық бірлік, полимерлену дәрежесі; Марковников ережесі; алкендерге сапалық реакциялар, алкендерді қолдану;
істей білуі тиіс: алкендер мен олардың изомерлерінің молекулалық және құрылымдық формулаларын құрастыру және оларға атау беру, алыну реакция теңдеулерін жазу; химиялық қасиеттерін көрсететін теңдеулерді құрастыру, реакция типін анықтау; изомерлердің құрылымдық формулаларын жазу, изомерия түрін анықтау, құрылымдық формулалары бойынша қосылыстардың атауларын беру, заттың химиялық формуласын анықтауға бағытталған есептер шығару.
Тапсырма №1. Мына заттардың құрылымдық формулаларын жазыңыздар:
2 метилпентен-2; 2,3 диметил гексен-1; 3 метил, 5 этил гептен-2.
Тапсырма №2. Белгісіз көмірсутектің 73,85% берілген. Осы заттың құрамындағы сутектің массалық үлесі 13,07%, құрамындағы ОН тобының пайызы 13,07% болатын СхНу табыңыздар, егер оның ауа бойынша тығыздығы 4,48 құраса.
Тапсырма №3. Массасы 58г пентанды хром (ІІІ) оксиді катализаторы қатысында қыздыру нәтижесінде алынған қанықпаған көмірсутектің массасын табыңыздар.
Сабақта мұғалім оқушыларды шағын топтарға біріктіреді. Әр топ скрам-мастерді тағайындайды. Мұғалім барлық топтарға маршурут картасы бойынша ресурс таратады. Ұсынылған ресурс материалдарын топтағы әр оқушы жеке оқиды, топ мүшелерімен талқылайды. Әр топ мүшелері ресурс бойынша нақты ақпаратты стикерге жазып, скрам тақтасына іледі. Ресурстағы ақпаратты қаншалықты түсінгендерін анықтауң үшін мұғалім топтарға тапсырма ұсынады. Тапсырманы топта шешу жолдарын талқылайды және әр оқушы жаңа стикерге жауаптарын жазып скрам тақтасының келесі бағынаны іледі. Топ мүшелері келесі ресурты талқылау кезінде мұғалім алдыңғы ресурс бойынша орындалған тапсырмалардың жауаптарын тексереді және кері байланыс жазады. Әрбір сабақ мұғалімнің бақылау үшін таңдалынған тапсырмаларды тексеруімен аяқталады және егер қате орындалған тапсырмалар болса, онда ол «жоспарланған нәтижелер» бағанына қайтарылады. Білім алушылар «Скрам тақтасында» өз жұмыстарының нәтижелерін белгілейді («Скрам тақтасында» орындалған тапсырмалар «Қол жеткен нәтижелер» бағанына жылжытылады).
Сабақта Education Scrum балаларға ақпаратты іздеуді, талдауды және түрлендіруді үйренуге мүмкіндік береді. Жұмыс топта командалық негізде өтеді, сондықтан балалар тиімді қарым-қатынас жасауды үйренеді және топтағы барлық оқушылар қамтылады. Стандартты емес бұл тәсіл оқушылардың бойында көшбасшылық қасиеттерді дамытуға ықпал етіп, оқуға ынтасын арттырады.
Жанар ЖУБАУОВА,
««Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Қызылорда облысы бойынша
Кәсіби даму институтының
аға оқытушысы, п.ғ.м.
