талқыға түскен ұлы мамандық иелері неден ұтылды?
Бүгінде қоғамда талқыға түсіп жатқан «Мұғалімдердің түнгі клубқа баруына бола ма? Педагог әдебі не дейді?» сұрақтарға жауап әр қилы бола бастады. Экс-министр Асхат Аймағамбетовтің шетел асқан педагогтарға кір жуытпауы да ол туралы теріс пікірлердің өршуіне әкеп соқты. Көпшілік демдерін ішіне тартып отырғанда біраз жылдар бойы білім мекемелерінің тізгінін ұстаған, орта білім беру саласындағы тәжірибелі менеджер, Мәжіліс депутаты Жұлдыз Сүлейменованың пікірі де қоғамды екіге жарды.
– Негізі осы мұғалімдерді жұмыстан шығаруда бір шикілік бар деп ойлаймын. Өйткені мұғалімдер 2024 жылғы 8-9 қаңтарда себепсіз жұмыста болмаған деген ақпарат бар. Мұғалімдер мектеп директорынан 2024 жылғы 3-5 қаңтар күндеріне жұмыстан босатуды ауызша сұраған. Мектеп директоры аталған күндерге жалақысы сақталмайтын демалысқа өтініш жазуды ұсыныпты. Алайда мұғалімдер өтініш жазбаған және 2024 жылғы қаңтардың 3, 4, 5, 8, 9 күндері жұмыста себепсіз болмаған, – деген ол еңбек заңнамасында себепсіз жұмыстан қалған уақытта қолданылатын нақты шара барын айтады. – Қызығы сол, «жұмыста болмаған күндеріне акт жасалды. Акт хабарламалық хатпен тұрғылықты мекен жайларына жіберілді» делінеді. Түркия елінде болған уақытында түнгі клубтағы педагог әдебіне жатпайтын әрекеттері видео түсірілімі әлеуметтік желілерге тарап кетті. Оны ұстаздар таратпаған, басқа адамның акаунтынан тараған. Дегенмен мектептің Әдеп кеңесінде аталған мұғалімдердің еңбек тәртібі және педагогикалық әдеп нормаларын сақтау мәселесі қаралыпты. Ұстаздар тәртіп бұзушылықтарын мойындап, кешірім сұрады. Бірақ негізгі шешім мектеп директорының 2024 жылғы 9 қаңтардағы №19, №20 бұйрықтарымен ұстаздар өз еріктерімен жұмыстан босатылды деп айтылады. Міне, осы тұста еңбек заңнамасы бұзылмауы шарт. Баласына түнгі клубтарда жүретін ұстаздардың сабақ беруіне кез-келген ата-ана қарсы болары түсінікті. Бірақ жағдайды жан-жақты зерделейтін болсақ, ұстаздарымыз ол жерде тұрпайы мінез-құлық көрсетіп тұрған жоқ, – деді Жұлдыз Сүлейменова.
Ал, журналист Сәуле Әбілдаханқызы: «Біртүрлі халықпыз. Оларға қарсы, олардың ашық қозғалысына қарсы «оларды көрген бала-шаға, жастар ертең соларға еріп кетеді, бала-шағамыздың болашағы үшін қорқамыз» деп шулаймыз. Алайда… Бала-шағамызды оқытып тәрбиелейтін мұғалімдер демалыс уақытында гейлер клубына бара ма, транстармен көңіл көтере ме, «өз жеке өмірі, жеке шаруасы» деп оларды ақтап, жақтаймыз. Әрине, өз өмірі, жеке шаруасы. Ендеше олар мектепте не істеп жүр? Жеке шаруасымен айналысып жүре бермей ме? Балалар алдында, мамандығы алдында қоғам алдында, мемлекет болашағы алдында жауапкершілігін сезініп түсінбесе, тәрбие саласында не бітіріп жүр? Мұғалім үшін «норма», «в порядке вещей» қабылданатын қалыпты нәрселерді балаларға да солай сіңірмей ме?» деп, ашуын әлеуметтік желі арқылы білдірді.
Дегенмен Мәжіліс депутаты ұстанымынан қайтар емес.
– Шетелде трансвеститтердің шоуына түнгі клубқа барған мұғалімдердің жұмыстан босатылуына байланысты қоғамда азаматтар арасындағы профессионалды және жеке өмірі, кәсіби және жеке таңдауының аражігі туралы резонансты қарама-қайшылықты пікірлер толастар емес. Жалпы бұл жағдай педагогтердің жеке өміріндегі таңдау еркіндігі үшін еңбек құқығы қатынастарындағы әділдік мәселесіне байланысты деп ойлаймын. Бір жағынан, ұстаздарда кез келген басқа қызметкерлер секілді жеке өмірге қол сұғылмау және кемсітушілікке жол бермеу құқығы бар. Жұмыс уақытынан тыс уақытта трансвеститтер түнгі клубына бару ұстаздардың кәсіби біліктілігіне кері әсер етпесе, жұмыстан шығаруға негіз болмауы керек деп санаймын. Екінші жағынан, қоғам ұстаздарымыздан мораль мен этиканың жоғары стандарттарын күтеді. Дегенмен мораль мен этика қағидаттарын ұстануда заңды және заңсыз әрекеттерді, кәсіби және жеке өмірді ажырата білу өзекті, – деді Жұлдыз Сүлейменова.
Сәуле Әбілдаханқызы бұған келіспейді. «Егер президент, министр, әкімдер, депутаттар, тіпті, жай ғана мемқызметкерлерді сол клубтардан көрсеңдер, не істер едіңдер? Реакцияларың қандай болар еді? Тіпті, олардың жай ғана тойға барып билегені көзімізге түссе, түтіп жейміз ғой. Міне, мұғалімге де қалай болса солай жүруге болмайды. «Мұғалім беделі» де оның біліміне ғана емес, жүріс-тұрысына да байланысты. Мейлі, өмірде аралассын, дос болсын, сөйлессін, туған күніне шақырсын, құда болсын т.б. Ал, арнайы клубтарына іздеп барып демалуды ақтай да, жақтай да алмаймын. Ар-ұжданы, ұяты, жауапкершілігі өлген қоғам — тірі өліктер қоғамы. Ал мұғалім — мемлекеттің ар-ұжданы, ұяты, айнасы» деп, әңгіменің нүктесін қойды.
Осы орайда Қызылорда қаласындағы мектеп басшылары мен ұстаздарды пікір білдіруге шақырғанбыз. Жалтарғандар да, ат-тонын ала қашқандар да болды. Ал, Ақтөбе қаласының тұрғыны, зейнеткер-ұстаз Өтебай Аралханов өз пікірін айтудан қашқан жоқ.
— Екі мұғалиманың әрекеті қазіргі қоғамымыздың бейнесін береді. Ұлттық құндылықтарымыздың аяқ асты болуы, кейбір жиркенішті жұмыстырға да бей-жай қарайтынымыз, оның ақыры не боларын байыптай алмайтынымыз, қысқаша айтқанда, отыз жылдық жүйенің іріп-шіріген көрінісі байқалып тұр.
Біріншіден, шет елге шыққан азаматтар кім болмасын өз елінің бет-бейнесі екендігін ұмытпай, биік адамгершілік үлгісін танытуы керек. Екіншіден, осы екі мұғалима білім саласында істегендіктен күнәлары еселене ауырлай түседі. Дәл осындай әрекетке барған жан жас ұрпақты қалай тәрбиелейді? Үшіншіден, бұлардың істегендерін видео арқылы желіге жүктеуі масқаралық жағдай. Бұл видеоға салып мақтан тұтар емес, жүрек езіліп қан жылайтын жағдай. Төртіншіден, бұлар өз нәпсілеріне тоқтау салып, жаман істен тыйыла алмай қалды. Былайша айтқанда, шайтан азғырып, соның шылауында, жиркенішті жолға түсті, — деп, өз көзқарасын моральдық тұрғыда ашық білдірді.
Ал, депутат заңдық тұрғыда сөз қозғайды:
– Егер мұғалімдердің әрекеттері заңды бұзбаса немесе оқу процесіне кері әсерін тигізбесе, бірден жұмыстан кетіру әрекеттеріне бару тым артық. Еңбек заңнамасында ескерту, сөгіс беру секілді шаралар қарастырылғандығын ұмытпайық. Әлемнің 41 мемлекетінде білім реформалары саласында кеңесші болған зерттеуші, ғалым Майкл Барбер білімнің сапасы деген ұғымға арнайы формула табады. Ол білім, ойлау, көшбасшылықты құрайтын құндылықтар білім сапасын анықтайды. Әрине, ұстаздар өздерінің тәрбиелік рөліне байланысты қоғамның сеніміне селкеу түсіретін жағдайлардан аулақ болуы шарт екені анық. Сондықтан мұғалім үшін этикалық құндылықтар өте өзекті. «Педагог мәртебесі» туралы заңның 5-бабы «Педагогтік әдеп» деп аталады. Аталған заңға сәйкес, педагогтік әдеп заңдылық, адалдық, жауапкершілік, жеке адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу қағидаттарына негізделеді, – дейді депутат.
Қорытынды сөзді ардагер ұстазға бердік. «Бұл – бүгінгі қазақ қоғамының ұлтты аздыратын аса ауыр дерті. Мұғалім бол, дәрігер бол, ғалым бол, ақын бол, кәсіпкер бол, бәрібір әрқайсымыз Қазақстан азаматы деген атқа лайықты болуымыз керек. Демек, олардың қызметінен шеттетіліп, тәрбие жұмысынан аластатылуын өз басым жүз пайыз қолдаймын. Тіпті мұндайларды білім-тәрбие саласындағы қандай да бір қызметке өмір бойы жолатпау керек» деп ойын түйіндеді.
Н.Естемес
