Қазіргі қоғамның цифрлық экономика жолындағы серпінді, үдемелі қозғалысы, халықаралық бірлескен қоғамға интеграция жағдайында жаңа ауқымды міндеттер туындайды, оларды шешу әр адамның руханилығы мен әлеуметтік белсенділігіне, әр адамның шығармашылық көзқарасы мен бастамасына, әлеуметтік капиталды, зияткерлік әлеуетті және әрбір қызмет субъектісінің қабілеттерін ашуға және іске асыруға байланысты болады.
Бұл туралы Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасында айтылған: «Таяудағы жеті жылға арналған білім беру жүйесінің негізгі бағдары білім беру ұйымдарында адамның білім деңгейін көтеріп қана қоймай, жоғары адамгершілікті және жан-жақты дамыған тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін атмосфера құру үшін жағдайлар жасау болады динамикалық әлеуметтік-экономикалық жағдайларда шығармашылық әлеуетті іске асыруға қабілетті түлектің негізгі құзыреттеріне ие, өзінің өмірлік мүддесі үшін де, қазақстандық қоғамның мүддесі үшін де».
Мұндай адамды жобалауда, қалыптастыруда және тәрбиелеуде білім берудің барлық деңгейлерінің ұйымдары шешуші рөл атқарады. Демек, білім беру жүйесін реформалаудың шұғыл қажеттілігі, оның алдында мамандарды даярлау сапасына, педагог кадрларды кәсіби дамытуға өзге де талаптар қойылады.
Бұл тұрғыда Жаңа Қазақстанда әлеуметтікэкономикалық, саяси және мәдени өзгерістерді қамтамасыз етуге қабілетті өскелең ұрпақ оқытатын және тәрбиелейтін педагогтардың кәсібидидактикалық құзыреттілігі ерекше әлеуметтік маңызға ие болады. Осылайша, педагогикалық білім беру мазмұнын, оқыту формаларын, әдістері мен стратегияларын түбегейлі қайта құрудың, жаңа дидактикалық теорияны, жаңа педагогикалық технологияны құрудың шұғыл қажеттілігі туындады
М.Барбер әлемнің әр түрлі елдеріндегі 25 мектеп жүйесін талдай отырып, егер білім беру жүйесінің басшылары нәтижелерді нақты жақсартқысы келсе, «олар үш маңызды қағиданы басшылыққа алуы керек:
1) білім беру жүйесінің сапасы онда жұмыс істейтін мұғалімдердің сапасынан жоғары бола алмайды;
2) нәтижелерді жақсартудың жалғыз жолы — оқытуды жақсарту;
3) барлық білім алушылардың жоғары білім деңгейін қамтамасыз ету әр балаға сапалы оқытуды жеткізуге мүмкіндік беретін тетіктерді пайдаланбай мүмкін емес» деген қорытындыға келді. Зерттеуші айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізген мектептегі білім беру жүйелері мұны мұғалімдердің бүкіл педагогикалық ісәрекет барысында дамуына мүмкіндік бергендіктен жасай алды деп тұжырымдайды.
Сапалы білім берудің негізгі шарттары:сапалы білім беру; күшті және айқын көшбасшылық; тәлімгерлік;күтілетін жоғары нәтижелер, коллаборативті орта сияқты факторлардың өзара байланысынантұрады [John Hattie]. Бұл мақсатта синергия күші, бірнеше білім беру ұйымдары жұмылып отыр, олар: Педагог — Директор – Әдіскер -тәлімгер — «Өрлеу» — Жобалық кеңсе — БССҚД (білім саласында сапаны қамтамасыз ету департаменті); ЖАО (жергілікті атқару органдары). Басымдық: білім беру сапасын арттыру — ұлттық табыс стратегиясы.
Мемлекет басшысы Қасым Жомарт Кемелұлы: «Бұл дәуір — ақыл-ойдың, ғылым мен білімнің, еңбектің дәуірі. Осы үшеуі салтанат құрған жерде өсу бар. Даму бар» — деп, белгілеген. Елімізде «Баршаға қолжетімді сапалы білім» Ұлттық баяндамасы шеңберінде берілген «943 – елдің нысаналы мектептерін дамыту» жобасы іске қосылды.
Нысаналы мектептер қалай іріктелді? Еліміздегі мектептердің білім сапасының мемлекеттік, халықаралық зерттеулерінің (Білім алушылардың білім жетістіктерінің мониторингі (МБББ), PIRLS, TIMSS, PISA халықаралық зерттеулерінің, педагогтердің білімін бағалаудың (ПББ), білім алушылардың бірыңғай ұлттық тестілеуінің (ҰБТ) нәтижелеріне) мониторингінің нәтижесінде. Себебі — «Барлығына қолжетімді сапалы білім» Ұлттық баяндамасында орта және жалпы білім беру деңгейі бойынша белгіленген басты бағыт – «Әр мектеп – үздік мектеп»деп, белгіленгені баршамызға аян. Ұлттық жобаға сай әр өңірдің нысаналы мектептері және олардың тиісінше дамыту траекториялары белгіленіп отыр. Олар келесі қадамдардан тұрады:
курстан кейінгі қосбағытты сүйемелдеу бойынша:
- Қызылорда облысында деңгейлік ұзартылған бағдарлама шеңберінде 20 нысаналы мектептің 553 педагогін, «Әдістемелік қызметті трансформациялау» тақырыбы бойынша НМ-тің 10 әдіскерін оқыту;
— Lesson Study, Action research, Facilitated action research, Learning study негізінде мұғалімдердің білім беру тәжірибесін зерттеу және нысаналы мектермен жұмысты үйлестіруші әдіскер-менторларды курстан кейінгі қолдау құралдарын әзірлеп, қамтамасыз ету;
— мұғалімдерді LMS платформасында базалық курста оқыту және әдіскер-ментордың НМ-пен өзара іс-әрекетінің нәтижелілігі мониторингін жүргізуәдіскер-тәлімгерлердің курстан кейінгі қызметін, дамыту траекториясының сапасын арттыруға жағдай жасайды.
«Өрлеу» БАҰО» АҚ басқармасы нысаналы мектептермен жұмыс істейтін әдіскер-менторларды дайындау мақсатындағы біліктілік арттыру курстарындеңгейлік сипатта әзірледі:
- базалық курс— негізгі оқу пәндері бойынша пәндік білімді жаңартуға және бекітуге баса назар аудару мақсатында онлайн оқытуды көздейді және 19 тамыз күні онлайн форматта барлық өңірлерде өз жұмысын бастады. Базалық деңгейде 11 негізгі оқу пәндері бойынша пәндік білімді жаңартуға және бекітуге баса назар аударылады;
- негізгі курс — HARNO (Эстония) оқытушыларының қатысуымен функционалдық сауаттылық, педагогикалық дизайн және оқыту әдістемесі, білім беру үдерісін басқаруды қамтитын кіріктірілген оқыту курстары қазан айынан жоспарланып отыр;
- жетілдірілген курс барысындабасымдық оқыту үшін қолайлы ортаны қалыптастыру және қолдау; бағалау жүйесі; IT-технологиялар, жасанды интеллект, кіріктірілген оқыту (ISTE (АҚШ) лекторларын тарту арқылы) келесі жылдың қаңтар айынан жоспарланып отыр.
Бағдарлама 6 айдан аса уақыт аралығында оқытылатын пәнге терең бойлай отырып, мұғалімдердің үздіксіз кәсіби дамуын қолдайды.
Эми Роджерс «Клиенттермен жұмыс менеджері» еңбегінде: «Кейде мектепті жақсарту кемені бұру сияқты — бұл уақытты қажет ететін баяу процесс. Алайда, егер ешкім рульді бұрмаса, бұл кеме құмға соғылса да, өз жолын жалғастырады» деп көрсеткен.
Ең оңтайлы білім беру моделін табу процесі адам мәселесін жалпы ғылыми және философиялық тұрғыдан түсінуді қажет етеді. Білім берудің қазіргі моделі адамды өзін-өзі дамытатын жүйе ретінде түсінудің тетіктері мен тәсілдерін ғана емес, сонымен бірге осы процестің сыртқы бақылаушысы ретінде емес, қоғамның дамуы мен жаңаруының мүдделі және шығармашылық серіктесі ретінде тұлғаның қалыптасуына белсенді, тиімді ықпал етуі керек.
Раушан Өмірбекқызы Мәрсәлі,
«Өрлеу» БАҰО» филиалы Қызылорда облысы бойынша Кәсіби даму институтының аға оқытушысы
