желдің қай жақтан соққанын білгісі келеді
Күні кеше фейсбук әлеуметтік желісінде ҚР Президентін белгілеп, ҚР Бас прокуратурасының назар аударуын сұрап, Болашақ университеті туралы жазба жарияланды. Авторы Бекболат Қаржан. Бұған дейін дау болып, арты саябырсыған бұл әңгіме қайта ушығатын түрі бар. Себебі әлі нақты шешім жоқ. Бұлыңғыр тұстар көп. Журналистер алдына келгенде кібіртіктеп жауап қайтарған әрі кей сұрақтарға «әлі белгісіз, енді ақылдасамыз» деп, шешімді әңгіме айта қоймаған қос жоғары оқу орнының басшылары, ел сөздеріне құлақ түріп тыңдап жүрген қос ғалым, қос ақсақал көптің әңгіме арқауынан әлі тарқай қойған жоқ. Тіпті кей білгіштер «екеуін аттың арқасына байлап» та қойды.
Ендігі түсініксіз жайт, Қызылордаға келген Ғылым және жоғары мектеп вице-министрі туралы жергілікті билік жақ ашпады. Ол туралы сөз де айтылмады. Дұрыс ақпарат та жоқ. Журналистер алдына шығып, кесімді сөз де айтпады. Шикіліктің қайдан екенін, желдің қай жақтан соғып тұрғанын көпшілік біле бермейді, тек жорамалдайды. Білмеген соң кей жазғыштар әр жерден естіген сыпсың сөзді қаламының ұшына іліп алып, қышуы қанғанша желіні шулатады дейсің. Тіпті «Ертең министр Саясат Нұрбек келеді», «Досманбетов Президентпен сөйлесті» деген сыңайлы жалған ақпарат таратып, жұрттың есін ауыстырып, енді бірін дәмелі етіп қойғандар да бар.
Не керек, Болашақ университеті туралы жұмбақ шешім әлі түсініксіз. Ал, мына жазбаның жөні бөлек көрінді. Себебі, Президентке қарата тіл қатқан. Біз Болашақ университеті туралы көп мәлімет жинақтадық. Брифингтен кейінгі сөздердің қалай жүзеге асып жатқанынан да хабардармыз. Оны уақыты келгенде айтатын боламыз. Себебі «Болашаққа» алаңдаған адамның қарасы да көп, күпті көңіл де басылмай тұр. Әзірге осы нөмірге Бекболат Қаржанның ерекше жазбасын жариялай отырып, оқырманнан пікір күтеміз.
БОЛАШАҚҚА ҰМТЫЛҒАН «БОЛАШАҚТЫҢ» ХАЛІ НЕШІК
Қызылордада 5500 студенті бар, заман талабына жауап беретін Болашақ университетіне әлдекімдердің тісі батып жатыр екен. Бұл университеттің 14 қабатты бас ғимараты, оқу корпустары, спорт кешендері, студенттерге арналған жатақханалары заман талабына жауап береді. Сонымен қатар, ғылыми-зерттеу базалары толығымен заман талаптарына сай жасақталған. Бір айта кететіні, көп жеке жоғарғы оқу орындарын құрушылар кезінде дайын, мемлекеттің ғимараттарын жекешелеп ала салған. Ал, Қызылорда «Болашақ» университетінің құрылтайшысы Бақберген Досманбетов тақыр жерге ғимарат салып, сол тұста халыққа қажет болған жоғарғы оқу орнын ашқан еді. Содан бері бір тынбай, университет құрылтайшысының түскен табысын үздіксіз білім мен ғылымды, материалдық базаны дамытуға құйып келе жатқаны өзімді таңғалдырды. Осындай жан-жақты дамуға банктен несие алғаны да еліміз дамуына шын жанашырлығы деп түсінуіміз қажет. Мұндай құрылтайшы некен-саяқ.
Ұстаздар «әлеуметтік пакетіміз де бар еді. Айлық жалақымыз да жоғары» деп, мақтан етеді екен. Бұл фактілердің рас екеніне көзіміз жетті. Елдің құлағы елу, бәрін біліп отыр. Біздің елде мемлекеттік университеттердің басым бөлігі студенттерді жатақханамен қамти алмай, қаңғыртып отырғаны жасырын емес. Ал, «Болашақ» университеті өзінің жеке жатақханалары мен ғылыми базалық жағдайы бойынша мемлекеттік университеттерден алда тұр. Университетті бас лицензиясынан айыратындай үлкен кемшілік көріп отырғаным жоқ. Осы мәселенің ақ-қарасын ҚР Бас прокуратурасы тексерсе, ашылар ма еді? Сапа Комитеті тексеру кезінде анықталған 2 кемшілік түзетіліп, министрлікке жіберіліпті. Бұл туралы «Жас Алашқа» шыққан материалда жазылған. Ең сорақысы, институтпен статусы мен материалдық базасы мықты «Болашақ» университетін біріктергені болып тұр. Ол неге және кімге керек болды екен? Министрлік Қызылордадағы студенті 1000-нан әрең асатын, былтыр ғана бас лицензиясынан айырылып, Қызылорда технология және сервис институты деп аталып отырған бұрынғы «Ақмешіт» иниституты мен 30 жылдық тарихы бар, осы жылдар ішінде лицензиядан проблема болмаған, европалық үлгіде студенттер кампусы (студенттер қалашығы) бар іргелі университетті біріктіргені ақылға қонбайды. Қисын жоқ.
Министрліктің тағы бір анықтаған кемшілігі, «Болашақ» кітапханасында қазақ тіліндегі кітап қоры аз» депті. Ол кемшілікті соңғы екі жылда 26 миллионға қазақ тіліндегі кітаптармен толықтырып, түзепті. Бұл енді масқара деп ойлаймын. Мен оқыған М.Әуезов атындағы ОҚМУ-да бір де бір техникалық-инженерлік мамандықтарға керекті әдебиеттер қазақ тілінде болмаған. Бәрін орысша оқып, қазақшаға аударғанбыз. Диссертацияны да орысшадан қазақшаға аударып жазғанбыз. Сондықтан қазақ тіліндегі оқулықтар толық емес деу — артық. Мұндай тырнақ астынан кір іздеу — Қазақстанның ғылыми әлеуетінің қирауына алып келеді. Бұл тексерістер қасақана жасалып отыруы да мүмкін. Мен өзім мемлекетке масыл болмайтын, ғылыми-базасы замана талаптарына сай қалыптасқан осындай оқу орындары арасындағы бәсекелестік болғанын қолдаймын. АҚШ-та, Жапонияда, Ұлыбританияда ғылыми, өнертабыс салалары жекеге өткен. Бәсекелестік деңгейі өте жоғары. Ғылыми әлеуеті өте жоғары. Ғылым мен өнертабыс нағыз кәсіпке айналған. Сондықтан елдің ғылыми-технологиялық даму қарқыны жоғары.
Егер ел боламыз десек, біз де солардағы сияқты ғылым тәуелсіз болуы керек, еркіндік беру керек оларға. Ғылыми базасы мемлекеттік университеттерден әлдеқайда алда тұрған «Болашақ» сияқты университеттердің өзара бәсекелестігін арттыруымыз керек. Өркениетті елдердегі жекеменшік кейбір университеттердің ішкі бюджеті біздің аудандар мен облыстардың бюджетімен теңеседі. Еркіндік бар, ғылыми тәуелсіздік бар өйткені. Бізге де осы жолға түскен дұрыс. Егер де елдің ғылымының болашағын ойлайтын басшылар болса, «Болашақ» университетінің болашағына назар аударсын!
Саясат Нұрбек мырза! Ғылымның еркіндік пен тәуелсіздік алуына тосқауыл қойғандарға сіз тосқауыл қойыңыз! «Болашақтың» болашағына балта шабылмасын! Айтпақшы, бұл институттың бас лицензиясы бар болғанымен қосымшасы жоқ екен. Ол не қосымша екенін министрлік біледі. Сондай қалай, лицензиясының қосымшасыз білім беретіндей пәрмені бар ма? Негізі осыны бас прокуратура індетіп тексерсе, біраз былық ашылатын сияқты…
Бекболат Қаржан
