Көшеде жалғыз өзі жүргендей көлік жылдамдығын асыру ажалға асығумен тең. Ал, жауапсыздық пен жол үстіндегі сауатсыздық сан соқтыруы әбден мүмкін. Жантүршігерлік жол апаттарының басты себептерін тізіп айттық. Тіпті, енді оған жолдың сапасыздығын қосыңыз. Тым жоғары жылдамдықпен жүруді жаман әдетке айналдырған жауапсыз жүргізушілердің кесірінен елімізде күн сайын жол-көлік апаты болып жатады. Екі күннің бірінде күре жол үстінде күретамыры үзіліп, қайғылы оқиғадан талай жанның тағдыр сағаты тоқтап, талайы ауыр жарақатынан айығып кете алмай, өмір бойына мүгедек болып қалып жатыр.
Қара бастырған қара жол бойындағы қасіретті жағдайлар азаймай тұр. Құзырлы органдар тіпті өткен жылдармен салыстырғанда жол апатынан қаза болғандардың саны артып кетті деп дабыл қағуда. Ал, дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының есебінше, жыл сайын 1,4 миллионға жуық адам жол апатынан қаза болады екен. Демек, күніне үш мың адамның жүрегі жол үстінде тоқтайды. Бұған жыл сайын шамамен 25 млн. адамның түрлі жарақат алатынын қосыңыз. Осының салдарынан әлем экономикасына айтарлықтай шығын келуде. Шығынның көлемі кейде ішкі жалпы өнімнің 3 пайызына жетіп жығылатын кездер де жоқ емес.
Адамның ажалы қу темірден болған заманда әркім өз қамын жасауға ұмтылып бағады. Әлемнің жайы осы. Ал, Қазақстан халқы ат үстінде аяқ тоздырған ел болған соң да темір тұлпар тізгіндегінді де жаны қалап тұрады. Бірақ, бізде де мәселе шаш етектен екенін білдік. ҚР Премьер-министрі Әлихан Смайыловтың төрағалығымен өткен Үкімет отырысында қала құрылысы кадастры жүйесін құру және жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері қаралған еді. Жиынға салалық министрлер мен онлайн режимде өңір әкімдері қатысып, мәселе ашықтан ашық айтылды.
Жол қауіпсіздігі мәселесі бойынша Ішкі істер министрі Марат Ахметжанов жыл басынан бері жол көлік оқиғалары өскенін жасырмады. Әсіресе, Алматы, Жамбыл және Түркістан облыстарында көрсеткіш жоғары. Аталған өңірлерге Қазақстан бойынша барлық жол көлік оқиғаларының 56 %-ы, жарақат алғандардың 55 %-ы және қаза тапқандардың 41 %-ы тиесілі. Сондай-ақ, масаң күйде көлік жүргізу, құжатсыз көлік тізгіндеу оқиғалары жиілеп кеткенін ашып айтты.
— Есепті кезеңде полиция 4,5 миллионға жуық жол қозғалысы ережелерін бұзу фактісінің жолын кесті, 17,5 мыңнан астам мас жүргізуші ұсталды, 20 мың жүргізуші көлік басқару құқығынан айырылды,- деді министр. Премьер-министр аталған салаларға қатысты нақты тапсырмалар жүктеп, нәтижелі жұмыс көрсету қажет екенін еске салды.
Тас жолдың үстінде тас талқан болып жатқан көліктерді біз де күнде көріп кеттік. Тіпті, қоғамдық көліктер де қоғамның сөзін құлағына қыстырмай, жолда жарысып, соңында соқтығысып, төрт дөңгелегі төбеге қарап қалып жатқанын да көрдік. Иә, ойнап жүріп от басу былай тұрсын, осылай боларын ойлап тұрып-ақ та көліктер көптеп апатқа ұшырайды. Міне, осыны ескерген өңір басшылары да қарап қалып жатқан жоқ. Үкімет тапсырмаларын орындау бағытында облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаев жол көлік оқиғаларына нақты талдау жүргізу, рейдтік шараларды қатаң қолға алуды тапсырды. Әсіресе, облыс аумағындағы трассаларда оқыс оқиғалары жиі көрініс табатындықтан, полиция департаментіне бақылау тетіктерін күшейтуді міндеттеді. Ал, көлік инспекциясына бақылау және тексеру жұмыстарын жауапкершілікпен атқаруды ескертті.
Себебі биылғы жылдың 8 айында Қызылорда өңірінде 247 жол-көлік оқиғасы тіркелген. Соның салдарынан 91 адам қаза болып, 304 адам түрлі дене жарақатын алған. Сондай-ақ, 8 айдың қорытындысымен республикалық маңызы бар М-32 «Самара-Шымкент» автожолының бойында барлығы 68 жол көлік оқиғасы тіркелсе, оның басым бөлігі Қызылорда қаласынан Ақтөбе облысына қарай бағыттағы ІІ техникалық санаттағы жолда орын алған екен.
— Өкінішке қарай, көлікті масаң күйде жүргізу, жүргізушілердің түнгі уақытта жол үстінде қалғып кетуі салдарынан қайғылы оқиғалар жиі орын алуда. Қараусыз қалған сиыр, жылқылардың жол бойына шығып кетуі де жол көлік оқиғаларын азайтпай тұр. Кеше ғана Қармақшы ауданының тұсында жол үстінде ұйықтап кеткен жүргізушінің әрекетінен оқыс оқиға орын алып, бірнеше азамат көз жұмды. Қаншама отбасы үшін бұл ауыр соққы. Жолда көлік айдау жауапсыздықты, жүгенсіздікті көтермейді. Сондықтан бұл мәселеге бей-жай қарауға болмайды,-деді Н.Нәлібаев.
Қала, аудандардағы жол көлік оқиғаларын саралаған аймақ басшысы иесіз жүрген малдарға қатысты пада ұйымдастыру, патрульдік нарядтардың жұмысын қайта жолға қою қажеттігін қатаң ескертті. Бұл ретте жүргізушілермен түсіндірме жұмыстарын ұдайы жүргізу керек деді. Әсіресе, екінші санаттағы жолдарда туындайтын келеңсіздіктерге жете мән беріп, рейдтік шараларға жиірек шығуды тапсырды.
— Өзім көлікті барынша жай және еппен жүргіземін. Бірақ, басқалардың оқыс әрекетінен апатқа ұшырай жаздайтын кезім көп. Әсіресе, қыз-келіншектер мен жас балалардың көлік айдағанына көңілім толмайды. Содан келіп жол апаты орын алады. Негізі, мәселеге атүсті қарамау керек. Әуелде, жол жүру куәлігін көпшілік сатып, бірі сыйлыққа алып жататыны жасырын емес. Осының жолын кесу керек. Әйтпегенде, апаттың болғаны болған,- дейді қала тұрғыны, жүргізуші Мақсат Омарұлы.
Иә, бұл рас мәселе. Ал, әкіммен өткен жиында қала мен ауылға қатынайтын ауыр жүк көліктердің де мәселесі қаралды. Егін жинау науқаны кезінде жүк көліктерінің шамадан тыс мөлшерде өнім тиеп, қатынауы жолдың сапасына да әсер етеді. Бұл ретте аймақ басшысы көлік тізгіндеген жүргізушілердің талапты сақтауы қатаң қадағаланатынын жеткізді.
Адамның айдың-күннің аманында жарық дүниеден мезгілсіз өтіп кеткенінен артық қасірет жоқ қой, сірә. Төтелеп келген ажал ата-анасы болашағынан үміт күткен жасты, әсіресе буыны қатып үлгермеген баланы жұлып әкетсе, тіпті жаның жұтап, сең соққандай есеңгіреп қаласың.
Қазақта «Асыққан – шайтанның ісі» деген сөз бар. Жаны бар тәмсіл. Қарапайым ғана қағида. Жол ережесін сақтау – әрбір адамның өз өміріне деген жауапкершілігі әрі бірден-бір кепілдігі. Жолды жөндеуге болады, оқыс оқиға жазылған тағдыр тақтасындағы қателікті жөндеу мүмкін емес.
Осы тұста жол қауіпсіздігін қамтамасыз ететін заңнаманы жетілдіру де уақыттың еншісіндегі іс. Алайда «темір тұлпар» тізгіндегендердің тәртібі түзелмей, жылдамдықпен ойнаған жүргізушілердің желігі басылмай, әр жүргінші өз жауапкершілігін жете түсінбей, жағдайдың оңға басуы қиын. Мәселе – заңның қатайтылуымен қатар қоғамдық сананың һәм жүргізуші мен жүргінші мәдениетін көтеруде.
Айдар САЙЛАУОВ
