Бүгінгі таңда жер бетіндегі ең құнды ресурс – мұнай да, алтын да емес, таза ауыз су. ХХІ ғасырда адамзат климаттың өзгерісімен, экологиялық дағдарыспен бетпе-бет келіп отыр. Дүниежүзілік ресурстар институтының (World Resources Institute) 2023 жылғы мәліметіне сәйкес, әлем халқының 25%-ы қазірдің өзінде ауыз су тапшылығын сезінуде. Бұл көрсеткіш 2040 жылға қарай шамамен 50%-ға жетуі мүмкін деген болжам бар.
Су тапшылығының себептері өте көп, айтар болсақ, су тапшылығының басты себептері қатарында климаттың өзгеруі, жауын-шашынның азаюы, өнеркәсіптік ластану мен табиғи су көздерінің сарқылуы, ауыл шаруашылығында суды тиімсіз пайдалану, халық санының өсуі мен урбанизация.
Мысалы, Қазақстанда Арал теңізінің тартылуы – адам әрекетінің су ресурстарына қалай әсер ететінің ең айқын дәлелі. Кеңес дәуірінде Сырдария мен Әмудария өзендерінің суын күріш пен мақта егуге бұрып жіберу салдарынан, Аралдың 90%-ға жуық су көлемі жоғалды.
Бұл бізге қалай әсер етеді? Су тапшылығы – ауыл шаруашылығына, азық-түлік қауіпсіздігіне тікелей қауіп. Экожүйелердің жойылуы, өзен-көлдердің кебуі – биологиялық әртүрлілікті азайтады. Халық арасында аурулардың көбеюі, санитарлық жағдайдың нашарлауы да су тапшылығынан туындайды.
Біз не істей аламыз? Су мәселесін шешу тек ғалымдар мен үкіметтің ғана емес, әр адамның қолында. Біз үшін бірнеше нақты қадам суды үнемдеу әдетін қалыптастыру, қол жуғанда, ыдыс жуған кезде суды бекер ағызбау, ысырапшылдыққа жол бермеу. Тамшылатып суару технологиясын қолдану (агроөндірісте) судың 30-50%-ын үнемдейді. Қайта өңделген суды пайдалану, мысалы, автожуу мен бақша суаруға болады. Жасыл өмір салтын ұстану экологияға да, су ресурсына да оң әсер етеді. Балалар мен жастар арасында су ресурсын үнемдеу туралы білім беру біздің болашағымыз оң әсер ететіні анық.
Қорытындылай келе, суға зәру болашақ – енді тек болжам емес, шынайы қауіп. Бірақ бұл қауіпке бей-жай қарауға болмайды. Әрбір адам табиғатқа деген жауапкершілікпен қарай білсе, судың әр тамшысын бағалай білсе, болашақ ұрпаққа таза су мен өмір сүруге қолайлы орта қалдыра аламыз. Қазірден бастап әрекет етпесек, ертең тым кеш болуы әбден мүмкін.
Нұрислам БАХТИЯР
