Тұрақты табысынан айырылған жандар үшін төленетін әлеуметтік төлемнің мөлшерін көбейту керек. Президент жауаптыларға осындай міндет жүктеген болатын. Осыған орай, биылдан бастап мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленетін төлемдердің мөлшері орта есеппен 13 пайызға артты. Тұрақты табысынан айырылған азаматтар үшін қордан қаржылай көмек алудың жолдары қандай? Жұмыссыз адам орташа айлық табысының қанша пайызын алатын болады? Осы және өзге де өзекті сауалдардың жауабын іздеп көрдік.
Расында, жұмыс мәңгі емес. Уақыты келгенде қызметтегі орныңды босатасың. Бірақ, ең қиыны мерзіміңнен бұрын жұмыстан шығып қалу. Елімізде сондай тұрақты табысынан айырылып, тығырыққа тірелгендер үшін тұйықтан шығудың төте жолы қарастырылған. Мәселен, нәпақасынан айырылғандар үшін 2005 жылдан бері әлеуметтік төлем төленіп келеді. Осы уақытқа дейін заңнамаға сәйкес жұмыссыз қалған азамат соңғы 24 айдағы табысына қарай, 1 айдан 6 айға дейінгі мерзімде жоғалтқан табысының 40 пайызын алып отырды. Мәселен, өткен жылы өңірде тұрақты табысынан айырылған 6083 адамға мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан 694,5 млн. теңге төленген. Қордан бөлінген қаражат әр адамның әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтілі мен табысына қарай тағайындалды. Енді биыл жыл басынан бастап сол қордан төленетін төлем орта есеппен 13 пайызға артты.
— Бұл дегеніміз заңға енгізілген өзгерістерге сәйкес жұмыссыздыққа тіркеліп тұрған азаматтар өздерінің соңғы 24 айдағы орташа табысының 45 пайызын алатын болады. Мысалы, 24 айдағы орташа әлеуметтік аударымы есептеу табысы 100 мың болатын болса, 22 жылдың есебі бойынша ол кісіге 40 мың мөлшерде әлеуметтік төлем тағайындалып келді. Енді жаңа есеп бойынша бұл кісілерге 45 мың теңге мөлшерінде әлеуметтік төлем тағайындалады. Егер де азамат 2022 жылы әлеуметтік төлем алып отырған болса, 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап қайта қаралған жаңа мөлшердегі төлемін қайта алатын болады,- дейді «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» АҚ Қызылорда облыстық филиалының директоры Гүлсім Денеева.
Егер жақыныңыз тұрақты жұмысынан босап немесе айырылып, әлі де сақтандыру қорынан қаржы алмаған болса, қазірден бастап құжат өткізген абзал. Ол үшін алдымен жұмыспен қамту орталығына барып, жұмыссыз ретінде тіркелуі шарт.
— Жұмыспен қамту орталығына тіркелгеннен бастап төлем алуға құқығы пайда болады немесе еңбек.кз электронды сайты бар. Үйден шықпай ақ, сол жерден тіркелуге болады. Тіркелгеннен кейін ол кісі жұмысынан айырылуына байланысты әлеуметтік төлемді алуға өтініш беру керек. Өтінішті де еңбек.кз сайтынан беруіне болады немесе электронды үкімет порталында электронды қолтаңбасы арқылы беруіне болады. Бұл ретте азаматтың не себепті жұмысынан айырылғандығы қаралмайды,- дейді «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» АҚ Қызылорда облыстық филиалының директоры Гүлсім Денеева.
Осы ретте «6 ай бойы жұмысқа орналаса алмадым, қайта әлеуметтік төлем ала аламын ба?» деген сұрақ туындайтыны заңдылық. Иә, мамандардың айтуынша, егер сіз жұмысыздыққа қайта өтініш берсеңіз, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру жүйесіндегі өтіліңізге байланысты қайта қаржы тағайындалатын болады.
— Әлеуметтік төлем алты айдан соң тоқтатылса, қайта жұмыссыздыққа тұрып, әлеуметтік төлемге өтініш беруге болады. Егер тұрақты жұмысқа әлі орналаспаған болсаңыз, әрине. Осы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтіліне байланысты төлем қайта тағайындалады. Егер де 6 айға төлем тағайындалған азамат 1-2 айдан кейін жұмысқа орналасатын болса, онда әлеуметтік төлем жұмыспен қамту орталығынан есептен шыққан айдан кейінгі айдың бірінен бастап төлем тоқтатылады,- дейді жауаптылар.
Осы ретте, егер жұмыс беруші мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру жүйесіне сіз үшін әлеуметтік аударым аудармаған болса, төлем төленбейтінін ескеру қажет. Әсілі, кез-келген жұмыс беруші әлеуметтік аударым аударуға міндетті.
Е.ЕРБОЛҰЛЫ
