«Жастық адамға бір-ақ рет беріледі, мұның басқа жас кезеңдерінен ерекшелігі – барлық әдемілік атаулымен асқаралы мұратқа бір табан жақындығы» деген екен В.Белинский. Расында да, жастық шақта жалқаулыққа жармасып, «алма піс, аузыма түс» деп керіліп жатудың кесірі көп. Керісінше, талаптанған сайын заңғар биікке қол созып, жетістікке жетуге әбден болады. Ақылды жас келешегін елеусіз, болашағын болжаусыз қалдырмайды. Себебі жоспарлаған жұмысы мен арман-мақсаттары кейінгі күндері жемісін беретініне сенеді. Сенімге иек артып ғана қоймай, бірден әрекетке көшеді. Түптеп келгенде, терлеп еңбек еткен тілегіне жететіні айтпаса да түсінікті. Жастық дәуренде желпілдеуден гөрі өзіне тән жарасыммен, дамумен, білім алумен, еңбек етудің тетігін табумен өткізген ләзім. Уақыттың құнды ресурс екенін ескерсек, берілген әр сағатты сандалумен һәм сайран салумен жоғалтпаған жөн. Бүгінде жастардың мол мүмкіндікті мүлт жібермей, тиімділік пен пайдалылықты теңестіргені көңіл қуантады. Яғни, күншілдіктің күңкілін көбейтпей, өз еншісін еңбекпен алуға ұмтылуы қандай жақсы. Мұны әр өңірдегі жастар ресурстық орталығының жастармен тікелей байланысты бекітіп, ықпалды қолдау білдіруінен деп те бағамдауға болады.
Ұлттық статистика бюросының мәліметтеріне сәйкес, 2022 жылдың 1 қаңтарындағы мәліметке сүйенсек, өңір халқының 30,1 пайызын жастар құрайды. Аймақта Байқоңыр қаласының жастарын қоса есептегенде 14 пен 35 жас аралығындағы 249059 тұрғын есепке алынған. Жалпы жастар санының көрсеткіші бойынша өңірлер арасында Қызылорда облысы жетінші орында. Бүгінде аймағымызда жастар саясатының жүзеге асырылуы өз нәтижесін беріп келеді. Жұмыссыздық мәселесі әбден жауыр болып, жастарды жүдеткен жағдай. Екі қолға бір күрек таба алмағандар тіпті сенделіп кететін. Осы ретте жастар орталығы жұмыссыздық деңгейін төмендетуге тырысып, бейіміне қарай жұмысқа орналасуына жағдай жасауда жалтарған емес. Облыстық жастар ресурстық орталығының мәліметіне сенсек, жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі (15-28 жас) – 3,9 пайызды құраған. «2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту ұлттық жобасы» аясында халықты жұмыспен қамту орындары арқылы 2022 жылдың қорытындысымен 21913 жас, ал 2023 жылдың 1 сәуіріне 5645 жас жұмыспен қамтудың белсенді шараларына тартылған. Сонымен қатар, кәсіп көзін тауып, бизнес идеясын ұсынып, жобасын жүйелі жүргіземін деген жасқа қайтарымсыз гранттар да үлестірілген. Бүгінде бір ғана жұмысқа жегіліп қарап отырғысы келмейтіндер, өзі би, өзі қожа болуға әуес. Оның үстіне жаңашылдықтың жарқын үлгісін қалыптастырып, тың тәжірибелерге сүйеніп, жаңаны ашуға бейім жастардың бетінен қақпай, белін буу қоғамды да ізгілендіре түспек. Өткен жылы жалпы грант алған жастар саны 1719 болса, бүгінгі күні жаңа бизнес идеяларды іске асыруға арналған мемлекеттік қайтарымсыз грантты иеленгендер саны 46. Мұның өзі үш айдың ішінде жақсы нәтиже. Жыл соңында көрсеткіш бұдан артпаса, кемиді деген күмәнді ой көкейде жоқ.
«Дайын асқа тік қасық боларлық» еріншектікті, ертең-ертеңге салып, қол сілтеуді қойып, берекелі бастаманың иесіне айналамын деген жанға мүмкіндік көп-ақ. Бұл мемлекеттің «жастарды жеңілдікпен жарылқайық» деген ойы емес, жанашырлығы деп түсінуге болар. Соны нәтижелі ұйымдастырып отырған жастар орталығының еңбегі зор. Түрлі салада тәуекел етіп, бақ сынап көруде байыпты әрекетке баратын жас буынның талпынысына риза боласың. Өйткені жобасы сәтті болғандар еңбегінің тәтті нанын жеп, ілгері қадам басуда. Мәселен, жастарға жеңілдетілген 2,5% микрокредит беру бойынша комиссия отырысында сенімді өкілдің іріктеуінен өткен, кепілдік мүлікпен қамтамасыз етілген құны 33,5 млн. теңгені құрайтын 7 өтінім мақұлданған. Бұл Қызылорда қаласы, Арал, Сырдария және Шиелі аудандарын қамтиды. Толығырақ тарқатсақ, түскен 7 өтінімнің 3-еуі жылқы шаруашылығына, 1 жоба құрылыс материалдары өндірісі (кәріз құдығы), қалған үшеуі қызмет көрсету саласын (арнайы техника алу, жүк автокөлігі, косметикалық қызмет) дамытуға бағытталған. Сонымен қатар, «Жұмыспен қамтудың өңірлік картасы» шеңберінде 142 адам жұмысқа орналастырылған.
Қызығушылығы жоғары, жан-жақты табыс тауып, кәсібін дөңгелетіп жүргізуге ынта танытатын жастар бар. Тиісінше қабілетін қайрамай, жұмыс істеуге құлықсыз, білім-білігін арттыруда ниет білдірмейтіндер NEET санатында. Осы тұста, аталған санаттағы топты тасада қалдырмай, оларды қоғам көшіне ілестіруде үлес қосуға тырысқан Жастар орталығы қызметкерлері өткен жылы адресті түрде, бетпе-бет 87100 жастан сауалнама алған. Қосымша мемлекеттік мекемелерден 11406 жастың тізімі ұсынылып, соның нәтижесінде 98506 жастың өңірлік деректер қоры жасақталған. Осы жастардың ішінен NEET санатындағы жастарды есептеудің бейресми формуласымен 10363 жас анықталған. Жастар орталығының жұмыспен қамту орталықтары арқылы бірлескен жұмыстары нәтижесінде NEET санатындағы осы 10363 жастың 5398-іне зерделеу жұмыстары жүргізіліпті. Ал, жыл басынан бері NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бөлімінің ұйымдастыруымен 34 шара өткізіліп, 2634 жас қамтылған. Яғни, жоғары, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының жастары арасында құқықбұзушылық, суицид, ерте жүктілік және зиянды әдеттердің алдын алуға бағытында 20 шара өткізіліп, 1890 жасқа ой саларлық әңгіме айтылып, теріс әрекеттен бас тартуына көмектескен. Сондай-ақ, жастарға арналған мемлекеттік бағдарламаларды насихаттау және кәсіби бағдар беру бойынша 7 шара ұйымдастырылып, 530 жасқа еңбек етуге, білім алуға бетбұрыс жасалған.
Иә, нанымды нәтижеге қарап, жастар саясатының жүйелі жүргізіліп жатқанына көз жеткізуге болады. Бір бағдарлама аясында, бір жоба төңірегінде шаш етектен болған шаруаның басын қайырып, қолдауда қол қусырып қарап отырмайтындығы қуантады.
— Облыста жастар саясаты саласында бірнеше әлеуметтік жоба жүзеге асырылуда. Атап айтқанда, ауыл жастарын әлеуметтендіру, еріктілердің тиімді жұмысының жүйесін, жастардың бойында жоғары патриоттық санасын, өз елі үшін мақтаныш сезімін қалыптастыру, педагогикалық, жас құрылысшылар, «Жасыл ел» еңбек жасақтарының жұмысын ұйымдастыру, жастар шығармашылығын дамыту, ҚР Қарулы Күштерінің имиджін көтеру және әскери қызметін насихаттау бойынша жастар арасында ақпараттық-насихаттық жұмыстарды ұйымдастыру, жастардың бос уақыттарын тиімді өткізу мақсатында жұмыс жасалып жатыр.
Өндіріс орындары мен мекемелерде жастармен жұмыс күшейтілген. Оқу орындарында 35 жастар ісі жөніндегі комитеттер жұмыс жасайды. Комитет басшылары облыстық жастар ресурстар орталығы жанынан құрылған үйлестіру кеңесінің құрамына кіреді және жастар ісі жөніндегі комитет жетекшілерінің клубы құрылып, тұрақты жиындар ұйымдастырып келеді,- деді облыстық Жастар ресурстық орталығының директоры Талғат Тілес.
Жастарды еңбекке баулып, дамудың даңғыл жолын қалыптастыруда, келешегінің кірпішін кемелдікпен қалауда ықпал ететін орталық қызметі мұнымен ғана шектелмейді. Тіпті көңіл-күйін көтеретін түрлі қызықты жобалар іске асып, болашаққа бағдар беріліп, керекті кеңестер де айтылады. Өңірде 10 жастар ресурстық орталығы жұмыс жасаса, оларда 160 қызметкер бар. Облыстық орталықтың күшімен «JASFest-2023», «KinoTime», «Relax Party», «InstaAna-2023», «Көшпелі әлеуметтік дүкен», «Саулық және маман кеңесі», «Қайырымды істер марафоны» жобалары мен «Жас отау» қыз-келіншектер клубы, «Жас Сарбаз» әскери-патриоттық қозғалысы, «Айбын» әскери-патриоттық жастар жиыны тұрақты жұмыс істеп келеді. Осы ретте аталған орталықтың жүктелген жауапкершілікті абыроймен атқарып өткізетін шараларына тоқталып өтелік.
Жыл басынан бері облыстық жастар ресурстық орталығының ұйымдастыруымен түрлі бағытта 296 шара ұйымдастырылып, оған 8260 жас қамтылған. Ал, құқықтық сауаттылық, кәсіп бастау бойынша, денсаулық, мемлекеттік грант, тұрғын үй және өзге де өзекті мәселелерге қатысты кеңес алған жастар да жетерлік. Атаулы күндер немесе белгілі мереке қарсаңында ұйымдастырылатын шаралар яки күнделікті рухани азық алуға боларлық ауқымды істер азаймақ емес. Әр бөлімнің байыпты жұмыс істеп, жастар жөніндегі мәселеге жауапкершілікпен қарауы қызметкердің де тиянақтылығын айғақтайды. Мәселен, «Жас отбасылармен жұмыс жасау және әлеуметтік мәселелер» бөлімі 3 айда барлығы 49 іс-шара өткізді. Отбасы бағытындағы шаралардың бірі өңір сарапшыларының қатысуымен дөңгелек үстел. Келелі жиында педагогика ғылымдарының кандидаты, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Әлима Жақыпқызы ұрпақ тәрбиесі, білім беру, дәстүр мен ұрпақтар сабақтастығының ең өзекті мәселелерін сөзге тиек етсе, айтыскер ақын М.Ниязов жастардың бойына ұлттық құндылықтарды сіңіру мен тәрбиелеу тұрғысындағы ойын ортаға салған. Сондай-ақ, әр саладан келген мамандар балалар мен ата-аналардың арасындағы қарым-қатынас, еліміздегі отбасы мәселесіндегі зерттеулерді талқылап, өзара пікір алмасқаны отау құрған жас отбасылар үшін үлкен тәжірибе болатыны анық.
Ал, психология бойынша 25 шара өткізумен қатар жеке қабылдау және тренингтер жүргізілген. Сондай шараның бірінде бөлімнің психолог маманы Г.Нетбаева жастар үйінің тәрбиеленушілеріне «Жеткіншектер арасында суицидтің алдын алу профилактиктикасы» тақырыбында тренинг ұйымдастырған. Жастармен түрлі тақырыпта еркін ой-пікір алмасып, психологиялық кеңестер берген, стрессті жағдаяттан шығу жолдарын көрсететін ойындар, лабиринт ойындары ойнатылған. Расында, психологияға турасында кеңестің көптеп берілгені дұрыс. Өйткені өзгремелі һәм құбылмалы көңіл-күйді реттеп, қиын жағдаяттан шығудың дұрыс жолын білу әрбір жас үшін маңызды болмақ.
Біз қоғамның басты байлығы адам денсаулығы екенін жақсы білеміз. Асылында, бауырдың бүтін болуы, аяқ-қолдың саулығы мен амандығы әр адам үшін басты орында. Демек, денсаулыққа ден қойғанның айыбы жоқ. Осы ретте облыстық жастар ресурстық орталығының медицина пункті 17 шара өткізіпті. Мәселен, бөлімнің мамандарының қатысуымен ақпараттық-түсіндірме тобы Қызмет көрсету және сервис колледжі, Қызылорда инженерлі-техникалық колледжі мен Текей батыр Қарпықұлы атындағы жоғары колледждеріне барып, профилактикалық жұмыстар жүргізді. Бір аптаға созылған апталық аясында бөлімге қарасты мейірбике Анар Измаханова қаладағы 16 оқу орнының 1800-ден астам студентіне күн тәртібіндегі жастар арасында кеңінен тараған жұқпалы аурулар, жыныстық жолмен берілетін аурулар, суицид, ерте жүктілік мәселелері жөнінде кең көлемде ақпараттандырып, түрлі кеңестер берген. Өткізіліп жатқан әрбір шараның берері мол. Әрбір таратылған ақпарат, айтылған кеңес, пайымды пікір ойға шырмалған жастың санасына әсер етіп, жамандықтан бойын аулақ ұстауына көмектеседі. Содан олар қорытынды шығарады.
Түйіндей келе айтарымыз, жастары белсенді һәм білімді елдің ертеңі нұрлы, болашағы жарқын болмақ. Сондықтан жас буынның сағын сындырып, еңсесін езгілемей, әр ісіне қолдау білдіру қоғам тынысын ашып, тіршілікті жандандырмақ. Сайып келгенде, жан-жақта тарыдай шашырап, сеңделіп жүрген жас жоқ. Бірі білімнің, бірі өнердің, енді бірі тың жаңалық ашудың айналасында тынбай жүр. Демек, талпынғанды тайдырмай, демеп жіберу жастарға көрсетілген үлкен көмек екені ақиқат. Санасында серпіліс, бойында жалын бар Сыр жастарының көштің алдына жүргені қуантады.
Замира ДАСТАНҚЫЗЫ
