Қазіргі таңда білім алушылардың білім, білік, дағдыларының қалыптасу деңгейін анықтау, өлшеу және бағалау оқыту тәжірибесінде маңызды мәселелердің бірі. Егер оқыту мақсаты оқушының нені білу, нені жасай алуын анықтаса, ал оқу міндеттері сол мақсатқа қалай жету керектігіне жауап береді.
1956 жылы Бенджамин Блум педагогикалық мақсаттар таксономиясын ұсынған. Оның төрағалық етуімен білім беру комитеті әзірлеген Блум таксономиясы сын тұрғысынан ойлауды қарастыруға болатын ойлау дағдыларының кеңінен қолданылатын иерархиялық моделі болып табылады.
Таксономия (грекше. táxis – орналасу, құрылыс, тәртіп және nómos – заң) – олардың иерархиясын (белгілі бір құрылымдағы бірізділігін, реттілігін) құрастыру мақсатында берілген нысандарды нақты бір өлшемдер мен қағидалар бойынша жіктеу. Б.Блум оқыту мақсаттарын үш бағыт бойынша қарастырған: танымдық, психомоторлық, эмоционалдық. Алайда, оқушыларды оқыту мақсаттары топтарының ішінен тек танымдық саладағы жіктеме ғана кеңінен танылып, қолданылады. Танымдық саладағы дағдылар белгілі тақырыптағы білім, түсінік пен сыни ойлау тұрғысынан қаралады. Блум таксономиясы 6 ойлау деңгейінен тұрады:
Білу: Оқыған материалды есте сақтап, қайталап айтып беру.
Түсіну: Берілген материалды өз сөзімен басқаша жеткізе алу.
Пайдалану: Материалды жаңа жағдайда пайдалану.
Талдау: Материалды негізгі бөліктерге жіктей білу.
Жинақтау: Алған біліміне сүйене отырып, ойды жинақтап, түйін түю.
Бағалау: Оқыған материалдың құндылығын бағалау.
Сондай-ақ, жағдаятқа негізделген тапсырманы ұсыну арқылы білім алушылардың фунционалдық сауаттылығын дамытуға болады.
Қара алтын
«Қара алтын» деп бағаланатын мұнайдың өзіндік мол тарихы бар. Мұнайдың, ал ертеректе оны «тас майы» деп атаған, болашағы зор екенін болжаған орыс ғалымы М.В.Ломоносов Пенсильванияда ең алғаш рет мұнай ұңғымасы бұрғыланғанға дейін жүз жыл бұрын, мұнайдың шығуы жайлы өзінің бірегей теориясын ұсынған еді. «Жер қойнауында тереңнен орналасқан шымтезекті шөгінділерден жерасты ыстығымен қою, майлы материя шығарылып, саңылаулар арқылы ағады. Бұл дегеніміз – сирек, әртүрлі сұрыпты, жанатын және құрғақ, қатты материялардың пайда болуы, бұл тас майы – мұнайдың негізі…»,– деп жазады 1763 жылы М.В.Ломоносов. Мұнайды қыздыру кезінде мұнайға біраз ұқсайтын қарамайларды беретін көмір мен тақта тастардан шығу теориясы да орыс ғалымдары-академиктер Паллас пен Абихтікі болған еді. Алайда, ол кезде олардың қорытындыларының мұнайды іздестіруде практикалық мағынасы аз еді. Ең жемісті болғаны өткен ғасырдың соңында Д.И.Менделеев ұсынған мұнайдың бейорганикалық шығу теориясы еді. Орыс химигінің айтуы бойынша, жер шарының орталық ядросы темір және құрамдарында көміртегі бар басқа металдардың қоспаларынан құралады. Жер қыртысындағы жарықтардан өткен сулардың әсерінен бұл ядро жеңіл көмірсуларды – ацетилен, этилен және т.б. түзеді. Жер жарықтары арқылы жоғары жер қыртысының суық бөліктеріне көтеріле бере олар мұнайдың негізгі құраушы бөліктері болып табылатын ауыр көмірсулар қоспасына айналады.
Тапсырмасы:
Білу. Параграф мәтінін мұқият оқыңыз. Мұнайдың құрамы мен физикалық қасиетін атаңыз.
Түсіну. Мұнайды айдау процесін сипаттаңыз.
Қолдану. Мұнайды өңдеудің химиялық жолдарын сипаттаңыз.
Талдау. Мұнай өнімдерін салыстырыңыз.
Жинақтау. Бензин сипаттамасын (сапасы) жақсарту тәсілдерін ұсыныңыз.
Бағалау. Мұнай өндірісінің қоршаған ортаға әсері.
«Өрлеу» Қызылорда облысы бойынша филиалының аға оқытушысы.
