Айналамызда қаншама дүние, бір-бірімен байланысып жатқан әлем, бізді қоршаған орта және танитын, танымайтын жандар бар. Солардың арасында өз ісінің шебері, тындырған шаруасын бұлдамайтын, басқалардың аз ғана жұмысы мадақталып жатқанда, мұныкі ескерусіз қалатын, қарапайымдылығынан, қайырымдылығынан айнымайтын адамдар болады.
Ол жайында шалғайдағы ауылда жүріп көп еститінмін. Күнделікті байланыс бөлімшесінен таратылатын газеттерде күлкіге көметін әзіл әңгімелері жиі жарияланып тұрады. Оқимыз, күлеміз, риза боламыз.
Алғашқы жолығуым шәкіртімді аудандық олимпиадаға апарғанда болды. Желтоқсанның борасынында екі күн жүріп, қазақ тілі мен әдебиетінен өтіп жатқан жарыстан кешігіңкіреп қалыппыз. Оқушыма екі күндік тапсырманы бірден орындауға тура келді. Қалаға жақын жерлерден келгендер қорытындыны естіп қайтуға асығып тұрды. Сол аралықта сәл толықша, көзілдірікті, селдірлеу шашты кісі отырғандарды жағалап кетті.
— Ерғали ағай ғой. Әділ қазылар алқасының мүшесі,- деді әлдекім.
Ерғали Абдулламен таныстығым осылай басталған.
Ата-бабалары Атырау облысының Теңіз ауданынан, Астрахан облысы Володар ауданымен шектесетін жақтан келіпті. Ондағылар балық аулау кәсібімен ертерек айналысқан, солардың тәжірибесін Арал теңізінде дамыту мақсатында кеңес өкіметінің тапсырмасымен қоныстандырылған. Атасы Кеңтоғай Абдуллабеков алғашқы балық кәсібін игеруші және үйретуші ретінде Сыр бойындағы балық шаруашылықтарында басшылықта болған. Әкесі Зейнет Кеңтоғаев білікті маман, экономист. Балық комбинатында тоңазыту цехы меңгерушісі, Арал флотында басшылық қызмет істеген. Дүниеден ертерек кеткен әке балаларына кітаппен дос болуды үйретіпті.
Е.Абдулла мектеп бітірген соң әртүрлі жұмыстар істейді. Әуелі Арал май зауытында тоңазытқыш қондырғысының машинисі, механик, аудандық мәдениет бөлімінде әдіскер, нұсқаушы, автоклуб меңгерушісі болады. Бойындағы жазуға деген әуестену шығармашылыққа ұласады. Қызылордадағы пединституттың филология факультетіне құжаттарын тапсырады. Түседі. Бітіріп шығады. Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімін аудандық білім бөліміндегілер алыстағы Атанши ауылындағы №69 мектепке жібереді. Үш-төрт жыл сонда сабақ береді. Кейіннен қаладағы №64 мектепке ауысады. Осы қызметтен зейнетке шықты. Өмір жолын осылай сипаттауға болады, ал шығармашылық жолы бөлек әңгіме.
Қазақстан Журналистер Одағының, Халықаралық Жазушылар Одағының мүшесі. Сатиралық әңгімелері, өлеңдері «Дария жыры» (1982), «Күлеміз бе, қайтеміз» (1986), «Жүректегі жауһарлар», т.б. жинақтарда жарық көрді.
Тәуелсіздік алғасын аудан орталығында да газеттер шығарыла бастады. Е.Абдулла мектептегі жұмысында жүріп осындағы «Арал ақиқаты», «Сыр айғағы», «Ай ару», «Құрылтай» секілді бірнеше басылымдардың редакторы болды. Бүгінгі күні аудандық «Қазақ тілі» қоғамы және Зейнолла Шүкіров атындағы шығармашылық бірлестіктің басылымы «Арал әлемі» газетінде сарапшылық етеді.
Жазғандарынан сатираның сазы есіп тұратын оның 1986 жылы «Ара» журналы жариялаған «Жатып атар» сатириктер додасында шағын әңгімесі ІІ орын алды. Бұл шағын қалада тұратын Ерекең үшін үлкен белес еді. Сонан соң «Жеңгейлер келіп қалыпты» (2007) деген тырнақалды туындысын, кейіннен «Еркектер жиналысы» (2008) жинағын шығарды. Шағын әңгімелерде езуіңнен күлкі үйіретін оқиғалар баяндалып, кейіпкерлердің бойындағы сан алуан мінездер ашылып жатады.
Әр жылдары Бекмырза хан атындағы облыстық мүшәйраның, Жетес би атындағы жыр мүшәйрасының жүлдегері атанды. 2021 жылы «Қабырғалы қаламгер» аталымымен ауданның үздік журналисі атанды.
Е.Абдулланың шығармашылық жұмыстарында өзіндік қолтаңба ерекше байқалып тұрады. Оның жергілікті сазгерлер Ғ.Дауылбаева, Д.Омаров, Т.Қоңыратбаев, С.Тілепов, Д.Көзмағанбетов, О.Ізбановтармен жазған бірнеше ән мәтіндері, өз замандастарына, әріптестеріне арнаған арнау өлеңдері бір төбе. Бұдан басқа әртүрлі жинақтар құрастырып шығарғандығын айта бастасақ, саусағымыз жетпей қалады. Кезінде жақсы араласып достасқан азаттықтың алғашқы жылдарында қайраткерлігімен танылған, ақын, боксшы бапкер, облыстық мәслихат депутаты, мектеп директоры Аманқос Есмұрзаевтың үш жинағын құрастырып шыққаны үлкен еңбек болды, әрине демеушілік жасаған азаматтарға үлкен алғыс білдіру керек. Осы кітаптардың аттарына назар аударып көрсек, «Ақиқат ақтаңгері», «Мұраты асқақ мұзбалақ», «Намыс найзағайы». Сыртқы мұқабасы мен атының өзі аттандап айқайлап тұр. Бұл жинақтарға А.Есмұрзаевтың кезінде әр түрлі басылымдарда жарияланған, сонымен бірге қолжазбада сақталған өлеңдері өңделіп, ол туралы естеліктер, арнау өлеңдер жинақталып берілген. Негізгі еңбек Ерғалидікі. Небәрі қырық жасында қыршынынан қиылған, тірі болса, ұлты үшін аянбай қызмет етер тұлғаға айналар аяулы досына қойылған ескерткіш осындай-ақ болар. Менің оған «Аманқос артында сендей іздеуші досы болғанымен бақытты ғой» дегенім бар. Шындығы солай, әйтпесе ескерілмей, елеусіз қалып жатқан таланттар қаншама?!
Сонау балаң кезден жазып жүрген өлеңдерін жинақтап, «Өмірімнің өлеңдері» жинағын шығарды. Онда өмір, қоғам, айналадағы өзгерістерге деген ойлары поэзия тілімен оқырмандарына жолданған. Ақынның қайбір жырлары болмасын, заманымен үндесіп, замандасымен сырласқандай әсер қалдырады.
Әйгілі Қожанасырдың «Өлген қазаны» болушы еді, Ерғалидікі ағаш қазан екен. «Ағаш қазан астындағы от» кітабы моншақтай әңгімелерден тұрады. Мұнда да Ерғалидың сатираға жақындағы, айналадағыларға сын көзбен қарай отырып, мансапқұмарлықты, дүниеқоңыздықты, даңғойлықты, жатыпатарлықты, жалқаулақты, келеңсіздіктің бәрін-бәрін сатира садағына іліндергенін байқаймыз. Өзі айтса: «Моншақтай әңгімелерді кез келген жерде көшеде, жұмыста, демалыс орнында ойыма келген кезде қағазға түрте салып, кейіннен дәптерге түсіргенмін» дейді.
Кітаптағы шығармалардан кейіпкерлер арасындағы тартыс, образ сомдау, сюжеттік байланыс іздемей-ақ қойыңыз, тек оқып шыққаннан кейін ойланған жөн. Сонда автордың айтпақ ойын түсіне бастайсыз. Оқып көрейікші. «Тырбына берсең, тырбына берсең, тың жол, тың бірдеңе, ілік табарсың. Ал тыртиып жата берсең, тырқиып далада қаларсың». Айтқаны ойға қона ма? Қонады. Ойландырады ма? Ойландырады. Немесе тағы да «Ұсыныс» деген моншақтай әңгіме. «Ана жерде жамырап, мына жерде жамырап жақтары ауырып жүрген одақтарды таратып, атына заты сай бір ғана «Жағымпаздар одағын» құруды ұсынамын». Бұған не айтасыз? Ұсынысын қабыл алған жөн болар.
Оның туындыларынан оқушысын иландыратын шынайылық байқалады. Ілгеріректе «Қазақ әдебиеті» басылымына «Зарядталған әңгіме» деген шығармасы жарияланды. Әңгіменің соңында «бұл әңгімеге заряд берілген, оқығандарға ем жүреді, бірақ авторға он теңге салуды ұмытпаңыз» деген сөйлем болатын. Бір күні Ерғалидың мекенжайына он сом келіп тұр. Аңғырт оқырман әлгі сөзге сеніп қалыпты. Бұдан кейін де салушылар көбейді. Содан бұл алғандарының барлығын қайырымдылық қорына аударып жіберді.
Ұстаздығымен шығармашылықты қоса алып жүрген Ерғалидың алғашқысыннан да ауыз толтырар табыстары баршылық. Шәкірті Назгүл Бердіқожа белгілі ақын, Қазақстан Жазушылар Одағы мүшесі. Кезінде оны додалы жарыстарға апарып, бапкері және жанкүйері болған. Бұдан басқа да ізін қуып ұстаздықты қалағандар, ақпарат саласында қызмет етіп жүргендар, журналшылар, әдебиетшілер жетерлік.
Айтқандай, осы бір дүниені жазуыма түрткі болған жай Ерғалидың екі алтыға, алпыс алтыға толғандығы еді. Біздер көбіне нольдері бар мерейтойларды атап өтеміз, ал мынандайлар атаусыз қалады. Алпыс алты дегеніңіз адамның кемелдікке келіп, кейінгілерге үлгі айтатын, тәжірибесінен кеңес беретін, қарттыққа беріле қоймайтын, өткенкеткенді ой сарабынан өткізетін, әдемі қартаюды мұрат тұтатын белесті кезең.
Е.Абдулланың зейнетке шыққанына үшінші жыл. Осы жылдары оның шығармашылығы жаңа өріс тапқандай. Кейде додалы жарыстарға қосылған спортшылардың екінші тынысы ашылды, жүлделі орыннан көрінді деп жатамыз. Ол дәл осы айтылғандай, шығармашылығында тың белестерді бағындырып келеді.
Өтебай Серәлі,
Ақтөбе қаласы
