Жастардың негізгі қару-жарағы оқу, еңбек һәм өнер екеніне талас жоқ. Өйткені, жастықтың жалынында жанбаған соң қарттық кезеңде қамығуға себеп көп болады. Өмір заңғарына табан тіреу үшін де талаптану керек. Иә, білімнің берер таусылмас кен екені өз алдына, еңбектенудің өзі уақытпен есептескенде есіл кетпейді. Көптің қолын байлаған карантиннің кезінде «жұмысы жоқтық пен тамағы тоқтық» көбейді. Тыйымдар мен қатаң тәртіп енгізілген соң жұмыс істеуге еркіндік қайдан болсын?! Бәрі «амандықты» ойлап аласұрғаннан кейін індет өршіп тұрғанда ешкім жұмысын жалғастырып, сау басына сақина тілегісі келмеді. Мұнысы орынды-ақ. Арпалысқан дерттің демі басылған соң қарбалас тіршіліктің қайнаған ортасы қайта жанданды. Әлбетте, жалқаулыққа жар, бойкүйездікке бой бермегендер қол қусырып отыруды құптамаған-ды.
Қаражат болмаса, күнкөрістің қамы қиын-ақ. Оның үстіне білім күні жақындаған сайын бәрінің ойында оқу құралдарын алу мен киім-кешектің мәселесі тұрады. Осы тұста, жасөспірімдер ата-ана қалтасына салмақ салмау үшін жаз бойына жұмыс қарастырып, қаржы жинауды көздейді. Мәселен, көбісі «Жасыл ел» бағдарламасына қосылып, жазғы табысын сонда табады. Асылында, ақша табуда асығы алшысынан түскен жастар қоғамда да игілікті ісімен танылады. Өйткені, «жасыл ел» қатарындағылар көгалдандыру және күтіп-баптау жұмыстарына күш жұмсайды. Әйтеуір, тиімді жұмыстың тетігі табылып, жатып ішер жалқаулықтың күрт көбеймегені үшін қуанасың. Әйтпесе, әлгі «NEET» санатындағы жастардың жұмыссыздығы қоғамда қордаланған мәселеге айналып, басшылықтың назарын аударған еді. Сондықтан бұл санатқа енбейтін санақтағылар сан соқпас үшін сапалы іспен айналысуды жөн санайды.
«Жасыл ел» – 2005 жылдан бері жүзеге асып келе жатқан кешенді бағдарлама. Отанға деген сүйіспеншілікті оятып, ел мен жерді гүлдендіруге үлес қосуға шақыратын бағдарлама еңбек пен тәрбиенің қазығына айналған. Ең тиімді тұсы – жастарды жұмысқа тартатындығы, жаз бойы қарап жатпас үшін тыраштанып маңдай термен еңбек етуге баулиды. Облыста да орайын тапқан бағдарлама оңынан жүргізіліп келеді. «Жасыл ел» жастар еңбек жасағының кезекті еңбек маусымы 16 мамырдан бастау алды және қыркүйек айына дейін жалғасады. Еңбек жасағының қатарына, яғни, маусымдық жұмыстарға 16-29 жас аралығындағы жастар өкілдері (оқушы, студент, жұмыссыз жастар) қатысады. Биыл еңбек жасағы арқылы барлығы 1871 жасты (Қызылорда қаласы 321 жас, аудандар 1400 жас, Байқоңыр қаласы 150 жас) маусымдық жұмыспен қамту көзделсе, бүгінгі күні 771 жас жұмыстарын бастап кетті. Сондай-ақ, жобаға биыл алғаш рет Байқоңыр қаласының жастары қатысуда» деді облыстық қоғамдық даму басқармасының бөлім басшысы Нұркен Мықбасов. Жоспарға сәйкес, 2021-2025 жж. аралығында жыл сайын 1871 жасты жұмыспен қамту көрсеткіші белгіленген.
Кейде көк дөненнен гөрі көңілдің жүйрік болатыны рас. Ойды ой қуалағанда туындаған сұрақтың жауабын іздеп шарқ ұрасың ғой. Мәселен, «Жасыл ел» дегенде көз алдымызға экологиясы таза, желекке оранған, ағаштар мен талдарының шегі жоқ бейне оралады. Сондықтан «жиыла қалған жасақтағылардың жұмысының нәтижесі қандай, бағдарламаны қалай жүзеге асырып жүр?» деген сауал бізді де мазалайды. Бойында қуаты барлар белсенділік танытса, демек жыл сайын отырғызылған ағаш көшеттері көп болуы керек емес пе? Оның үстіне, бастау алғанына он жеті жыл болған бағдарламаның бағы жанған соң, жемісін бергені жөн-ақ. Дегенмен, басқарма мәліметіне сүйенсек, «Жасыл ел» жобасы аясында көгалдандыру үшін көшет және ағаштар сатып алуға қаржы қарастырылмайды екен. Яғни, жасылелдіктер елдімекендердегі парктер мен саябақтар, аллеялардағы жасыл желектерді күтіп ұстауға, суғаруға, арықтарды тазартуға көмек береді. Әйтеуір, «он тал екпесе де, бір тал кеспеуге» тырысып, қоғамды қоқыстан тазартуда атсалысады. Мұның өзі табиғатқа деген жанашырлық. Жоғарыда атап өткендей, бағдарламаның басты мақсаты – демалыс кезінде жастарды жұмысқа тартып, бос уақытын белсенділікпен өткізуге, қоршаған ортаны аялауға шақыру. Осы орайда, сала мамандары «еңбек жасақтарының маңыздылығы – мұндай құрылымдардың жұмысы бүгінгі күні еліміздің алдында тұрған практикалық ауқымды міндеттерді: жастардың еңбекке тартылуы, жастар арасындағы келеңсіз жайттардың алдын алу, еңбек және адамгершілік тәрбиесін беру, жас азаматтардың кәсіптік шеберлікті меңгерулерін және олардың әлеуметтену процесін жеделдету мәселесін шешуде мүмкіндік береді» деп түсіндірді.
Жастардың күтіп-бастау жұмыстарына көңіл бөлетіндігін айттық. Ендеше, айналамыз айнадай болмағанымен, ең құрығанда қоқыс қалдығынан таза болғаны жақсы. Өйткені, көзге сүйелдей боп көрінген кемшіліктер сөзімізге себеп. Жан-жағыңа жалт қарасаң қурағандардан құралған қоқысты көзіміз шалатыны жасырын емес. Бәлкім, саябақ пен аллеяны аралап, сол жақты саялы етуге үлес қосатындар басқа жаққа мойын бұруға уақыт таппайтын шығар. Әлде, жасылелдіктер қолдан келгенін жасап бақса да, қала тұрғындарынан жанашырлық болмаған соң қиын соға ма? Әйтпегенде, күн астында күйіп, шыжыған ыстықта шылқып терлеп істеген еңбектері адал. Құрамға қабылданған соң босып жүру мен бөсіп әңгіме айтуға уақыт болмайды. Мұрнынан шаншыларлық жұмыс болмағанымен, шаршап-шалдығудың байқалатыны белгілі. Оның үстіне, басқарма тарапынан бақылау жүргізіліп отырады. Мәселен, олардың жұмысқа уақытылы келіп-кетуі мен тиянақтылығына тексеру міндетті түрде болады. Нұркен Ғабитұлының айтуынша, әлеуметтік жобаның биылғы жеңімпазы «Самғау» Қызылорда облысының жастар қоғамдық бірлестігі екен. Жобаның техникалық ерекшелігіне сәйкес, облыстық штаб жұмысы ұйымдастырылған, штабта 3 маман қызмет жасайды. Осы қызметкерлермен сарбаздардың құжаттары жинақталып (жеке куәлік, еңбек шарты, оқушы, студент немесе жұмыссыз жас екенін растайтын тиісті мекеменің анықтамасы), ай сайын сарбаздардың жұмыс жасау табелі толтырылады. Сонымен қатар, жергілікті әкімдіктер мен жергілікті деңгейдегі «Жастар ресурстық орталықтары» жобаның тиісті деңгейде жүзеге асырылуына үлес қосып келеді екен. Яғни, жүрдім-бардыммен әрекет ету мұнда орын алмайды. Иә, республика бойынша 2005 жылдан бастау алған бағдарламаның негізінде аймақтарда аталған еңбек жасақтары құрылды. Бүгінгі күнге дейін облыс бойынша 15 мыңға жуық жас «Жасыл ел» қатарында жұмыс жасады. «Демалыста бос уақытты тиімді ұйымдастырамыз» деген басқарманың сөзінде жан бар. Еңбек етуде есік қаққан жасты кеудесінен итермей, құжатын қабылдап, белсенділердің қатарына қосады. Тек мұндағы қынжылтатыны – ағаштарға қаражаттың қарастырылмайтыны. Әйтпесе, екі қолына күрек тапқандар жер шырайын кіргізіп, әп-сәтте шаһарды желекпен ораушы еді ғой.
Расында, әлеуметтік жобаның жеңімпазы атанған соң белгілі мөлшерде қаржы бөлінеді. Сол қаражатты қас-қағым сәтте ізін суытпай, ортақ жұмысқа жұмылдырған жөн. Бұл жайында жоба жеңімпазы не айтар екен?
— Біз әр аудандағы қала және аудан орталықтарын тазалау мекемелерімен келісім-шарт жүргіземіз. Әр ауданда бір-бір қызметкеріміз бар. Сондай-ақ, келісімшартқа отыру және жастарды жинау, жұмысқа тарту бойынша ауданның жастар ресурстық орталықтары көмектеседі. Бөлінген қаржы жастардың жалақысына және басқа да қажетті шараларға жұмсалады. Сонымен қатар, жастардың арасынан лидер тағайындалып, табель толтырылып, бақылау жүргізіледі. Дегенмен, айтарлықтай тәртіптік шаралар қолдану мен қатаң талап қойылмайды. Өйткені, басым көпшілігі көпбалалы отбасылар мен жағдайы төмен, арасында мүгедектігі барлар келеді,- деді «Самғау» Қызылорда облысының жастар қоғамдық бірлестігінің төрағасы Ғалымжан Камалов.
«Жүз жылдығын ойлаған халық ағаш егеді» дейді халық даналығы. Біз болашаққа болжам жасауда бейқамдық танытамыз. Бүгінмен өмір сүруді доғарып, ертеңді де сана сүзгісінен, ой елегінен өткізіп көрелік. Қоғамды қалтарыста, табиғатты тасада қалдырмай, елдің гүлденуіне ортақ үлес қосқан абзалырақ. Қанша дегенмен, жасыл-желегі жайнаған озық мемлекеттер көш бастап тұрғанда, тереземіз теңескенімен босағада қалып қойғанымыз жарамас. Өнімді іс керек. Нәтиже керек. Елдің келбетін қалыптастыруда алдымен ұсақ-түйектен бастаған жөн.
Қызылорда көшесінен «Жасыл ел» жасағын көргендеріңіз болса, олардың басты миссиясын білгеніміз жөн. Қызылорданы жасыл қала еткіміз келсе, бәріміз атсалысуымыз керек. Әрбір тұрғын көктемде үйінің айналасын күл-қоқыстан тазартып, тал шыбықтарын отырғызып жатса, әрбір аула жасылға көмкеріліп тұрса, көлеңкесінде демалып, таза ауа жұтып, өмір сүру салтымызға өзгеріс енгізгеніміз болар еді.
Замира АХМЕТ
