Арал ауданы – Қызылорда облысы үшін өндірісті аймақ. Балық, тұз өндірісі кеңінен дамыған, мал шаруашылығы қанат жайған Аралда соңғы уақытта инвестиция көлемі ұлғайған. Дәлел үшін айтайық, биылғы жылы 17,2 млрд. теңге инвестиция тарту жоспарланса, жыл басынан бері ауданға 3,7 млрд. теңгеге жуық инвестиция тартылған. Сондықтан болар, өнеркәсіп орындары 11,1 млрд. теңге болатын өнім өндіріп, жалпы өсім 31,8 пайызға жеткен. Ауданда өндірілген өнімдердің 70 пайызы өңдеу өнеркәсібіне тиесілі.
— Алты ай мерзімде аудан бойынша барлығы 361,8 мың тонна тұз, 141,8 мың тонна йодталған тұз, 54,3 мың шаршы метр табиғи құм қазылып, 2121 тонна балық, 156 тонна ет, 640 тонна нан және нан өнімдері өндірілді. Индустрия инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасының үшінші бесжылдығы аясында жалпы құны 158,5 млрд. теңге болатын, 1352 адамды жұмыспен қамтитын 7 жоба жүзеге асырылуда. Айтар болсақ, «Мал бордақылау алаңы және шұжық өндіру цехы» жобасы — 320 млн. теңге, «Aral Quartz» ЖШС-нің «Құрғақ құрылыс ұнтақтарын өндіру зауытын салу» жобасы — 1,1 млрд. теңге, «Аралтұз» АҚ-ның «Қап өндіру зауытының құрылысы» жобасы — 3,0 млрд теңге,- дейді Арал ауданының әкімі Серік Сермағанбетов.
С.Сағитжанұлының айтуынша, «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы аясында индустриялық аймақ құру үшін Арал қаласының солтүстік-шығыс бетінен 6 га жер телімі бөлінген. Қазіргі таңда индустриялық аймақта жалпы құны 3,2 млрд. теңгені құрайтын 4 жобаны іске асыру жоспарланыпты. Оның ішінде 21 азаматты жұмыспен қамтитын, құны 169,8 млн. теңгені құрайтын 2 жоба іске қосылған. Ал, агроөнеркәсіптің кешенін дамыту мақсатында бекітілген 2022-2024 жылдарға арналған ауыл шаруашылығы саласын дамытудың «Жол картасы» аясында 3 бағыт бойынша 30 жоба іске асырылып, ауданға 792 млн. теңге инвестиция тартылып, 200-ге жуық адам жаңа жұмыспен қамтылу көзделуде екен. Жыл басынан бері 3,8 млрд. теңгені құрайтын ауыл шаруашылығы өнімдері өндіріліп, көрсеткіш 102,1 пайызға орындалған. Ауыл шаруашылығы құрылымдарында 246191 бас мал өсірілсе, өңірде мал шаруашылығынан алынатын өнім саны да жыл санап көбею үстінде екен. Өткен жылмен салыстырғанда ет өндіру 103,3 пайызға, сүт өндіру 102,1 пайызға, жұмыртқа өндіру 102,2 пайызға орындалған.
Балық шаруашылығын дамытуға келгенде аралдықтар алдарына жан салған емес. Балық аулау лимиті биылғы жылға 7430 тонна балық болып бекітілсе, есепті мерзім ішінде оның 6590 тоннасы ауланып, 1600 тонна балық өнімдері өңделген. Ауданда жылдық қуаттылығы 23900 тоннадан астам балық өңдеу зауыты жұмыс істейді. «Еврокод» белгісін «Арал балық өңдеу зауыты» және «Арал сервистік дайындау орталығы» ЖШС алған. Балық шаруашылығын дамытудың 2021-2030 жылдарға арналған өңірлік бағдарламасына сәйкес ауданға қатысты тауарлық балық өндірісін ұлғайту үшін 7 тауарлы көл тізімге енгізілді. Олар: Ақшатау-Сорғақ, Домалақ, Тұщы, Қаракөл, Алаша, Ақбілек және Шөмішкөл. Сонымен қатар тауарлы балық шаруашылығын дамыту мақсатында биылғы жылы 3 тоған шаруашылығын іске қосу жоспарға енгізіліпті. Аталған жобалар жүзеге асқан жағдайда ішкі нарық тұрақты балық өнімдерімен қамтамасыз етілері сөзсіз.
Білім беру саласына қатысты мәселелерді шешуде оңтайлы жұмыстар қолға алынған. Жерглікті халық санының өсуіне байланысты 2025 жылға дейін білім ордаларын салу көзделіп отыр. Осы орайда, алдағы 5 жылда аудан көлемінде 9 білім беру ұйымы нысанын салу, атап айтсақ, Арал қаласынан №71 мектеп интернаты, бұдан бөлек 300 орындық 2 мектеп, Сексеуіл кенті, Ақшатау, Қамыстыбас (қосымша құрылыс), Шижаға, Сапақ, Жалғызағым және 7 нысанға күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу жоспарға енген.
Балалар жылына орай аудан қарап отырған жоқ. Аралқұм ауылдық округі, Шөміш елді мекенінде «Латон-Маркет» ЖШС-нің демеушілігімен әмбебап кіші спорт алаңы құрылысы басталып, қыркүйек айына дейін пайдалануға беру жоспарлануда. Биылғы жылы аудан орталығынан кәсіпкерлерге көрсетілген қолдау жұмыстарының нәтижесінде «Зере» және «Балақай» жабық ойын-сауық алаңдары бой көтерген. Демеушілік есебінен Арал қаласынан 4 және Сексеуіл кентінен 1 балаларға арналған 5 ашық ойын алаңын пайдалануға беру жоспарда екен. Ал, балабақшасы жоқ елді мекендер қатарындағы Тоқабай ауылынан 30 орындық «Бекзия-Ана» жеке балабақшасы ашылып, пайдалануға берілген. Сонымен бірге Арал қаласы, Жақсықылыш кенті, Бөген, елді мекендерінде кәсіпкерлер тарапынан жеке балабақшаларқұрылысы жүргізілуде.
Тоқабай елді мекеніндегі №248 орта мектебінің ғимараты 2020 жылы апатты жағдайда деп танылуына байланысты, жаңа 100 орындық мектеп салу мақсатында облыс әкімінің тапсырмасына сәйкес құрылыс жұмыстары бастау алған болатын. Қазірде ескі мектеп ғимаратын бұзу жұмыстары аяқталған. Жаңа мектеп ғимараты 2022 жылдың желтоқсан айында пайдалануға берілмек.
Аудан тұрғындарына сапалы медициналық қызмет көрсету мақсатында 2021 жылы жалпы құны 472,2 млн. теңгені құрайтын медициналық аппараттар алынып, тұрғындар игілігі үшін қызмет көрсетуде. Нақты айтсақ, 162,4 млн. теңгеге жылжымалы медициналық кешен, 244,9 млн. теңгеге компьютерлік томография, 32,7 млн. теңгеге цифрлық момография, 28,9 млн. теңгеге цифрлық флюрография және 3,3 млн. теңгені құрайтын 2 жоғары ағынды оттегі терапиясы аппараты алынған.
Ауыл тұрғындары үшін биыл Қызылжар және Бөген елді мекендерінде дәрігерлік амбулатория ғимаратын жаңадан салу жоспарланса, сапалы медициналық қызмет көрсету мақсатында, жыл көлемінде жалпы құны 233,7 млн. теңгеге медициналық аппарат алу жоспарлануда екен.
— Ең алдымен Мемлекет басшысының Жолдауын, мемлекеттік, салалық бағдарламаларды, облыс әкімінің 2022 жылға арналған іс-қимыл жоспарын жүзеге асыру басты назарда болады. Жыл аяғына дейін жоспарланған макроэкономикалық көрсеткіштердің орындалуын қамтамасыз ету. Оның ішінде ауданға барлық көздерден инвестиция тарту, жаңа жұмыс орындарын құру, салық базасын нығайту, жұмыс жасап тұрған өндіріс орындарының өнім өндіру көлемін төмендетіп алмау, әртараптандыруымыз керек. Жыл аяғына дейін республикалық, облыстық деңгейде бірнеше мәдени шараларды өткізу жоспарлануда. Арал өңірі балықшыларының слетын, ашыққан Повольже тұрғындарына 14 вагон балық жөнелткен бабалардың қайырымдылығына — 100 жыл, аудан орталығы – Арал қаласының 95 жылдық мерейтойын атап өту алға қойған негізгі міндеттеріміз болып отыр,- деді сөз соңында Серік Сермағанбетов алдағы жоспарларымен бөлісіп.
Ата кәсібі балық шаруашылығы мен мал шаруашылығын өркендетумен қатар өзге де кәсіпті игерген Арал тұрғындарының өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына зор үлес қоса беретініне сеніміміз мол.
Н.Көбегенұлы
