Әр шаңырақта әкенің рөлі ерекше. Әке — отбасының асыраушысы, отбасы мүшелерінің тірегі, қамқоршысы. Әкенің мінез-құлқы, өзгелермен қарым-қатынасы, өнері мен білімі – баланың көз алдындағы үлгі-өнеге алатын, оған қарап өсетін нысанасы. Отбасының пейіл-берекеcі, ынтымағы үшін отбасының әділ, ұстамды болуы орасан маңызға ие. Ер бала әкесімен сырлас, жолдас және мақтан тұтар тұлға санай білу қажет.
Әрбір бала – әкенің көлеңкесі. Отбасында қандай да бір жақсы іс жасасаныз да, мағынасы жоқ жаман істі дәріптесеніз де, өскелең ұрпақ, яғни ұл-қызыныз ата-ананың жақсылы, жаманды іс әрекетін көріп өседі.
Осы тұста мектебіміздің қазақ тілі мен әдебиеті пән бірлестігінің ұстаздары Съезбек Ахметовтің, Гүлзат Нұрмаханованың және Мөлдір Тлеубергенованың ұйымдастыруымен Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің 165 жылдық мерейтойына арналған «Әке жүрегі таудан биік» тақырыбын негізге ала отырып, «Әкелер мектебі» мүшелерімен кездесу кеші өткізілді.
Қазіргі кезде балаларға қоғамның ықпалы барған сайын күшейе түсуде, олардың тәрбиесіне түрлі мекемелер мен ұйымдар қатысады. Ал, отбасы ше? Әкенің тәлім берудегі, бала тәрбиесіндегі рөлі қандай? Әке шаңырағы – теңдесі жоқ тұңғыш өмір мектебі. Қазіргі уақытта жұмысбасты аналар мен әкелердің барлығының бірдей балаларды тәрбиелеуге уақыты бола бермей, соңында отбасындағы тәрбиеге жұмсалатын уақыт зая кетіп, өнімсіз еңбекке айналуда. Бала бойындағы жақсылы-жаманды қасиеттерін байқаса, қазақ оны ең бірінші әке мен ата тәрбиесінен көреді, «тегіне тартқан» дейді. «Әкесі сондай адам еді, атасы жақсы адам, көргенді бала» деп, ер адам тәрбиесін сөзге тиек етіп отырады. Өйткені, әкесінің баласына қалдырған ең үлкен мұрасы – оның жақсы тәрбиесі. «Бір әкенің тәрбиесін жүз мектепте бере алмас» деп, дана халқымыз бекер айтпаса керек. Сол себепті де бала тәрбиесін халқымыздың ежелгі озық дәстүрлері негізінде жүргізе отырып, оны бүгінгі заманның жетістіктерімен ұштастыра білу маңызды. Осы талапқа сай құрылған «Әкелер мектебі» жобасының басты мақсаты – отбасылық құндылықтарды сақтау, әкелердің бала тәрбиелеудегі жауапкершілігін арттыру, ата-аналардың жасөспірімдер арасында құқық бұзушылықтың алдын алу шараларын ұйымдастырудағы рөлін арттыру арқылы отбасылық тәрбиенің жақсы жақтарын насихаттау.
Сонымен қатар Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының өмір жолы туралы түсінік бере отырып, шығармашылығын меңгерту, ақындық жолдағы жаңалығын және өлеңдерінің қоғаммен байланыстылығын меңгеруіне ықпал ету. Жас ұрпақ бойына ұлттық құндылықты сіңіру, көркем сөздің табиғатын, сөз өрнегінің қадір-қасиетін ұғынуға тәрбиелеу.
Қазақ әдебиетінің көрнекті өкілдерінің бірі, ауыз әдебиеті үлгілерін жинаушы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы 1858 жылы қазіргі Павлодар облысының Баянауыл ауданындағы өңірдің Найзатас деген жерінде дүниеге келген. Ауыл молдасынан білім алған. 1870 жылдары Хамаретдин хазіреттің медресесінде, одан кейін Бұқарадағы Мірараб медресесінде білім алған. Ақын өз заманының барлық болмыс-бітімін, бүкіл қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, рухани-мәдени өсу деңгейін, кем-кетік тұстарын кеңінен толғаған.
«Әке – отбасының тірегі», «Әке – асқар тау» деп теңестіреді халық даналығы. Әр бала әкесі мен анасының махаббатының жемісі болғысы келеді. Бақытты бала тек бақытты ата-анада ғана болады. Бала тәрбиесінде әкенiң рөлі ерекше. Психологтардың зерттеуі бойынша, егер әкелер балаларымен тығыз байланыста болып, тәрбиелеу міндетінің жүктемесін мойындарына алатын болса, анаға қарағанда тигізетін әсері басым болатынын айтады.
Ер бала әкені тыңдағысы келеді, оған ұқсағысы келеді. Ерекше әсер, әрине, бірігіп ойын ойнау. Көптеген зерттеулер нәтижесі бойынша, мысалы, ана баламен ойын ойнаса, ол әкеге қарағанда, ойнай отырып, баланы күтуді жалғастырады (мысалы: ойнаса да, ол бала құлап қалмаса екен, немесе бір жерін ауыртып алмаса екен, киімін ластап тастамаса екен т.с.с.) Ал, әке керісінше, күш, қозғалыс ойындарын таңдайды. Осының салдарынан баланың даму белсенділігі арта түседі. Бұған дәлел, ұлы Аристотель «Ана – өсiредi, әке – үйретедi» деп бекер айтпаған.
Ұйымдастырылған әкелер кешіне қоғамда орны бар тұлғалар, ардагер ұстаздар келіп, көтеріп отырған басты мәселені қозғап, тақырыпты кеңінен ашып, тыңдаушы оқушыларға, өз ұлдарына өмірден түйген әңгімелерімен бөлісіп, өз ойларын ашық жеткізіп отырды.
Кешке арнайы келген «Ұстаз мәртебесі» газетінің бас редакторы Нұрлан Көбегенұлы: «Отбасы құндылықтарын алға тартып, шаңырақтағы әке мен баланы бір ортаға жинап, бір-бірімен әңгімелестіріп, сұрақ қойғызып, жүрегін қозғап, ішкі сырларын ашқызу, сайып келгенде, әкенің балаға ықыласын аудартып, ақыл-кеңесін шынайы айтқызу идеясы сәтті шықты. Осы орайда білім ордасының қазақ тілі мен әдебиеті пән бірлестігі ұстаздарының көп ізденгені, еңбектенгені байқалады. Өз баласының ойлы сауал тастағанын естіген әкенің ұлына ризашылықпен қарап, жауап бергені әсерлі болды. Әкесіне қарап ұл өсіп, қазақ елінің рухын көтере берсін» деп, лебізін білдіре келе жас буынға арнап өзінің рухты өлеңін оқып, кештің шырайын шығарды.
Кеш соңы мектеп оқушыларымен құрылған хордың орындауында «Әкеге сағыныш» әнімен қорытындыланды.
Гүлзат Қайратқызы,
Т.Есетов атындағы №264 мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
