Қазіргі заманауи қоғамда ақпарат ағыны мол, оны тиімді қабылдап, сұрыптай білу – әрбір адамның қажетті дағдысына айналды. Осы тұрғыдан алғанда, мектеп оқушыларының оқу сауаттылығын дамыту – білім беру жүйесінің басым бағыттарының бірі. Оқу сауаттылығының негізінде оқушының мәтінді түсіну, оны талдау, өз ойын дәлелдей білу қабілеті жатады. Бұл дағдыны қалыптастыруда мәтінмен жұмыс – басты әдістемелік құрал.
Оқу сауаттылығы – бұл мәтіндегі ақпаратты түсініп оқу, оны сараптау, мәтін мазмұнын өмірлік жағдаяттармен байланыстырып, тиімді шешім қабылдай алу қабілеті. PISA халықаралық зерттеуінде оқу сауаттылығы – оқушының білімді игеруінен гөрі, сол білімді қолдана білу қабілетімен өлшенеді. Демек, оқу сауаттылығы – жай оқу емес, саналы, сыни тұрғыдан оқу.
Мәтінмен жұмыс – оқу сауаттылығын дамытудың негізі. Мәтінмен жүйелі жұмыс жасау оқушының:оқу, тыңдау, сөйлеу дағдыларын, ойлау қабілетін, сыни көзқарасын, пікір айту мәдениетін, тіл байлығын дамытады.
Мәтінмен жұмыс жүргізудің кезеңдері: мәтінге дейінгі кезең: тақырып бойынша болжам жасау, кіріспе сұрақтар, кілт сөздермен алдын ала танысу. Мәтінмен жұмыс кезеңі: мәтінді оқу (жеке, жұптық, топтық), негізгі ойды табу, кейіпкерлерге сипаттама беру, сұрақ-жауап, тірек сызбалар құрастыру. Мәтіннен кейінгі кезең: шығармашылық тапсырмалар (эссе, пікір жазу), рефлексия: «Не үйрендім?», «Қандай ой түйдім?».
Тиімді әдіс-тәсілдер: «INSERT» әдісі – оқу кезінде белгілер қою арқылы талдау, «Синквейн» – 5 жолдық өлеңмен ой білдіру, «RAFT» – рөлге еніп, мәтінге көзқарас таныту, «Ой шақыру», «Жигсо», «Дана үкі», «Блум таксономиясы» – танымдық тапсырмалар.
Оқу сауаттылығы – ХХІ ғасыр білім алушысының негізгі құзыреттілігі. Ол оқушының мәтінді тек оқып қана қоймай, түсіну, талдау, өз ойын айту және өмірде қолдана білу дағдыларын қалыптастырады. Мұғалімдер үшін мәтінмен жұмыс жүргізудің жүйелі әдістемесі – оқушының оқу дағдысын дамытудың ең тиімді жолы.
Асель Абдикаримова, «Екпінді бастауыш мектебі бар Жетісу орта мектебі» КММ,
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі,
Дидар Берлибекова, «С.Сейфуллин атындағы орта мектеп МДШО» КММ,
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі.
Жетісу облысы, Ескелді ауданы
