І.Жансүгіров атындағы №58 мектеп-гимназиясының директоры Ақмоншақ Нұртаза
Басшы ретінде бәріне бақылау жүргізу оңай болмауы мүмкін. Бірақ, әріптеспен емен-жарқын әңгіме-дүкен құрып, оқушылармен ортақ тіл табысып, олардың жай-күйін сезіну тіпті бөлек. Қорқыныш жоқ, сенім бар. Өйткені, ұстаным берік. Баланы шектен тыс тыймау мен босаңсытпаудың да амалын, шекарасын жақсы біледі. Сөзімізді сараласақ, біз Астана қаласындағы І.Жансүгіров атындағы №58 мектеп-гимназиясының директоры Ақмоншақ Нұртазаны сипаттап отырмыз.
А.Нұртаза бұған дейін білім басқармасында әдіскер болып жұмыс істеген. Балабақшада меңгеруші болған. Бүгінде жаңашыл директор ретінде танылған ол оқушыларымен желіде түрлі контент жасайды. «Директормен шай» атты айдар аясында оқушылармен түрлі тақырыпта әңгіме-дүкен құрады.
Сәті түсіп, ұстаздық жолда 15 жыл, мектеп басшысы қызметінде жүргеніне 1,5 жыл болған Елордадағы жерлесімізбен әңгімелескен едік.
Әлеуметтік желіге стереотипті бұзу үшін келген жоқпын
– Қазір көбі сізді «директордың бейнесі қатал» деген стереотипті сындырған жан ретінде таниды. Бірақ, педагогтың әдебіне жат көріп, бас шайқағандардың сынын қалай қабылдап жүрсіз? Әңгімеміздің әуелгі сұрағын осылай бастайық.
– Оныңыз рас.Мен барлық сынды орынды және жақсы қабылдай алатын адаммын. Себебі өзгерісті жасау оңай емес. Әлеуметтік желіге стереотипті бұзу үшін келген жоқпын. Басты мақсатым оқушыны мектеп өміріне қызықтыру болды. Сондықтан оқушыға қолайлы, жағымды орта қалыптастырып, оқушы мектепке қуанып келіп, қуанып кететіндей қарым-қатынасты ұстану бағытында жұмысты бастадым. Кейін әлеуметтік желіге жүктеуді қолға алдым. Қалай десек те, бірінші кезекте үлкенге де, жасқа да, балаға да керегі дұрыс қарым-қатынас. Сол берік байланысты қалыптастырып, оны сенімге ұштастыра отырып, оқушының жүрегінен орын табуымыз керек. Сонда ғана оқушы бойына білім мен тәрбиені қатар сіңіреміз.
– Бүгінде сіз туралы тұтас ел біледі десе де болады. Осы тұста Оқу-ағарту министрлігінен, болмаса білім басқармасынан қандай да бір жылы лебіз, керісінше, ескерту естідіңіз бе?
– Жалпы, қатты бір қарсылық болды деп айта алмаймын. Бірақ қолдау бар. Дұрыс емес дүние жасамағанымды түсініп отыр. Себебі мектебімде буллинг, құқықбұзушылық мәселесіне қатысты көптеген жұмыстан нәтиже болғаннан кейін де ешқандай қарсылық жоқ деп толықтай айта аламын. Әрине, әуелгіде жеңіл трендпен бастадым, өйткені ол әлеуметтік желінің өзіндік бір жүйесі. Негізгі мақсатым – білім ордасын сайқымазаққа айналдыру емес, балалармен бір толқында болып, оларды мектеп өміріне тарту. Оқуды қиындатпай игеру ғой.
– Әдетте алдыңғы басшының жұмыс жүйесін өзгертіп, оны реттеу оңайға соқпайды. Білім ошағына сіз келгенге дейінгі және кейінгі бетбұрыс жайында баяндасаңыз. 5-7, 8-11 сынып оқушыларымен чат ашудан бөлек, өзгерісті неден бастадыңыз?
– Барлығы осындай қарым-қатынасты ұстады демеймін. Басшы болып тағайындалғаннан кейін ұзақ зерделедім. «Бізге не жетпейді?», «Нені өзгерту керек?» сынды сұрақтарды өзіме қойдым. Әр басшының әдісі әртүрлі болады. Бірақ, барлығымыздың мақсатымыз – баланы тұлға ретінде дамытып, білімді етіп шығару. Қандай әдісті қолданатыны басшының шеберлігі мен болмысына байланысты. Кей басшы сияқты кабинетте отырып, мықты маман, мықты менеджер, мықты ұстаз ретінде басқара алмауым мүмкін. Ал, кей басшылар мен сияқты болғысы келсе де, бола алмауы мүмкін. Десек те, мәселе кімнің қалай басқарғанында емес, нәтижесінде. Балаға оң ықпал ететіндей, болашағына бағыт болатындай әдіс болуы керек.
Кей ата-аналар мен оқушылар бағаға байланып жатады
– «Әр оқушының беспен оқуы міндет емес, мүмкін де емес» дегеніңіз бар. Бұл мектеп рейтингісіне кері әсер етеді деп қорықпайсыз ба? Оқушыны бағалаудың қандай механизмін іске асырып отырсыздар?
– Бұл мектеп рейтингісіне немесе өзімнің абыройыма нұқсан келтіретін сөз деп ойламаймын. Себебі ол – шындық. Барлық баланың беспен оқуы міндет емес, ол мүмкін де емес. Әр баланың спортқа, білімге, өнерге, яғни белгілі бір салаға, бағытқа қабілеті болады. Өкініштісі сол, кей ата-аналар мен оқушылар бағаға байланып жатады. Осы тұрғыда кішкене қынжыламын. Түптеп келгенде қабілетсіз бала болмайды ғой. Ал, қабілетті ашу, дамыту ұстаздың ата-анамен бірлесе атқаратын міндеті. Көп жағдайда ата-аналар мектепке ысырып, мектеп білімді де, тәрбиені де беру керек деген ойда қалыптасып келе жатыр. Мұны қолдай бермеймін. Мектеп бірінші кезекте білім ордасы. Әрине санасына білімді қалай сіңірсек, тәрбиелеуге де тырысамыз. Бірақ тәрбие тал бесіктен. Үйден басталуы керек. Мектеп пен ата-ана, отбасы арасындағы сабақтастық әрдайым болуы керек және ол жердегі мүдде – бала.
– Шетелде оқып, тәжірибе де жинаған көрінесіз. Осыған сүйеніп, бүгінгі білім реформасы мен оқу бағдарламасы жайында не айтар едіңіз? Оқулықтар бүгінгі бала танымына сай ма?
– 2016 жылы Финляндия қаласында 3 аптадай тағылымдамадан өттім. Әрине, білім саласында озық мемлекет, артықшылығы бар. Ол жақтан алатын дүние негізі көп. Дегенмен шетелдің білім беру жүйесін түбегейлі енгізуіміз керек деп айтпас едім. Шетелдің, әсіресе дамыған елдердің білім сапасы жоғары екенін алға тартамыз. Бірақ өзіміздің қазақи болмыстағы, ұлттық құндылықтағы бағытымызды жоғалтпау да маңызды. Менталитетке ыңғайлап келтіріп, екеуін сабақтастырып қолданған жөн.
– Кадр мәселесі мен сапасына ойыссақ. Біліктілікті арттыру курстары мұғалімге пайдалы ма? Әлде «қолымда сертификат бар дегеннің» дәлелі ғана ма? Жалпы, мұғалімдерге қандай талап қоясыз?
– Білім саласындағы курс, оқыту жұмыстары мемлекет тарапынан үлкен қолдауға ие. Өйткені әр ұстазды оқыту қомақты қаражат екені белгілі. Мәселе курсты қандай мекеме оқытатыны және оны оқыған ұстазға байланысты. Қосымша білім алып, арттырған біліктілігін, тәжірибесін мектепте қолданатындар бар. Керісінше, оқығанын іс жүзінде асырмай, теориялық тұрғыда қалып кететіндері де кездеседі. Өкініштісі осы. Бұл енді саналы ұстазға байланысты деп ойлаймын.
Бала мектепке риза болса, ата-ана да тыныш болады
– Қазір мұғалімге артылған жауапкершілік көп. Тізе берсек, мысал жеткілікті. Сіздіңше, мұндай жүктемені жеңілдетудің және ұстаз мәртебесін тек сөз емес, іс жүзінде арттырудың қандай жолы бар? Басшы ретінде педагогикалық кеңестен бөлек, мұғаліммен жеке сөйлесіп, мәселесін тыңдай аласыз ба?
– Иә,мұғаліммен жеке сөйлесіп, мәселесін тыңдаймын. Бірақ ұжымға тек мәселемен емес, соны шешуге ұсыныспен келсе деп айтамын. Мәселені айтатын адам көп, ал оны реттеудің оңтайлы жолын ұсыну бөлек әңгіме.
Өте дұрыс сұрақ қойдыңыз. Мұғалімге артылған жауапкершілік, міндет өте көп. Ол қай кезде де солай бола бермек. Өйткені біздер зиялы қауымға жатамыз, ұлттың болашағын тәрбиелеп отырған жандармыз. Сондықтан қағаз жүзінде ғана емес, іс жүзінде де ұстаз мәртебесін биік етуіміз керек. Ол үшін қоғам болып атсалысу маңызды. Егер мектеп әкімшілігі мұғалімдердің мәртебесін көтере алса, онда ата-ананың да қолдау көрсеткені ләзім. Екінші мәселе мұғалім абыройын өзі де көтеру керек. «Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді» демекші, бір мұғалім тарапынан ағаттық кетіп, қателік жасаса барлығына бірдей күйе жағылады. Қынжылтатыны сол. Сондықтан мұғалімдік мамандықты таңдауда шатаспаған дұрыс және ол алдымен баланы жақсы көру керек.
– Ата-ана мен мектеп арасындағы байланысқа ерекше ден қойған сияқтысыз. Олармен сөйлесу барысында нені аңғардыңыз? Бәріне мектеп пен мұғалімді жауапты етудің жыры біте ме?
– Баламен қарым-қатынасты түзеу арқылы ата-ананың шағымын азайтып, көңілі толуын жоғарылатып отырмыз. Егер бала мектепке риза болып, қанағаттанса, ата-ана да тыныш болады. Жалпы, ата-анамен байланыс орнатуды күн тәртібінен алып тастаған емеспіз, алмаймыз да. Жылдан-жылға жақсартуға кірісеміз. Ата-ананы мектеп өміріне тартпасақ, бірлесіп әрекет етпесек, онда екі жаққа қарап, ән салудан нәтиже бола қоймайды.
Позитивті өмір сүрудің маңызы зор
– Қандай жағдайда ішкі ар-ұят заңын қызметтегі ереже-бұйрықтан жоғары қоясыз?
– Адамгершілікті биік қоямын. Ең бірінші кезекте адамның жанын түсіну. Сосын шынайылық. Мұны ешкім ешқашан жойған емес. Бұл бұйрықтан да жоғары қоятын дүние.
– Өзіңіз отбасында қандай анасыз?
– Өмірде ашық адаммын. Әлеуметтік желіде көрсеткендей, өз балаларыммен қарым-қатынас қандай болса, оқушылармен де дәл солай. Әр ұстаз алдындағы оқушысына өз баласындай жаны ашып қараса құба-құп. Сондай сенім білдіріп, сондай махаббат беру керек. Сол кезде оқушы оны сезеді, ұстазының айтқанын істеп, білімін де сіңіретін болады деп ойлаймын.
– Жерлестеріңізге жолдайтын жылы лебізіңізді тыңдағымыз келеді. Астанада жүргеніңізбен қызылордалық емессіз бе?
– Рас, Қызылорда облысы, Сырдария ауданының тумасымын. Сыр елінің қызымын. «Әу демейтін қазақ жоқ» дегендей, Сыр елінен шыққаннан кейін бала кезден ән айтуға жақын болдым. Бүгінде оқушыларыммен ән шырқау арқылы олардың өнерге деген қызығушылығын арттырып жүрмін.
Негізі жерге бөлінгенді мүлде қаламаймын. Десе де Сыр елінен шыққанымды мақтанышпен айтамын. Осы ретте, Сыр елінің жалындаған жастарына сәлемімді жолдаймын. Әр адам өзгерісті өзінен бастауы керек. Бізге ешкім жақсы өмір, жақсы мамандық, жақсы жұмыс тауып бермейді. Әр адам өзі ізденіп, өзгеріске, заман ағымына сай бейімделуі тиіс. Тағы айтарым, позитивті өмір сүрудің маңызы зор. Жақсы көңіл-күймен, ләззат алып істеген жұмыстың нәтижесі әлдеқайда жоғары болады.
– Еңбегіңізге жеміс тілейміз. Уақыт бөліп, сұхбат бергеніңізге рақмет!
Сұхбаттасқан Замира ҚОНЫСЖАН
