Ауылды әніне қосып, жырына арқау етіп, шабыты шалқығанда өлеңінен орын бергендер бар. Өйткені, ауылды аңсамайтын, сағынышпен еске алмайтын жан кемде-кем. Ауылды – алтын бесік атауы да асау сезімнен туған толқыныстың түбінде жатыр емес пе? Өлкеге деген риясыз махаббаттың өміршең үлгісі жатыр мұнда. Есейген уақытта өткенді ой сүзгісінен өткізіп, ауылдағы балдәурен шақтың шаттыққа толы күндерін күлкімен еске алатындар саны есепсіз шығар. Қайткенде де, жадыда сақталған езу тартарлық есті естеліктердің естен кетпесі белгілі. Шалғайда шөп орған кездердің, дос-құрбымен жиналған шақтардың, әженің ертегісін, жасыл жайлаудың жатсынбай емеурене еркелетуін қалай ұмытпақ?! Бойға бауырмалдық қасиет пен адамгершілікті сіңіретін асыл мекенде бірліктің туы жығылған емес. Осындай ортадан шыққан соң омақаса құлаудың өзі қателік шығар. Өйткені, бірі жығылса бірі жетектеп, бірі құласа бірі көтеріп әкететін жылылықтың бастау бұлағы – ауылда. Ендеше, жасөспірімдерге де ауылдың жағымды аурасы керек секілді.
Оқуды ойдағыдай бітіріп, бар салмақты демалысқа салып, қайда барамыз деп бас ауыртқандар көп болды-ау. Мұндай да баланың жазғы демалысын жақсы үйлестіремін деген ата-ана алдымен қауіпсіздігін ойлатыны ақиқат. Әлбетте, бірден-бір қауіпсіз жер және тағылымды тәрбиенің мекені – туған ауылда. Өйткені, лагерьге жіберіп «қалай демалуда», «не істеп жатыр?», «ауырып қалмады ма?» деп алаңдамай, сан сауалға сананы билетпей әу бастан ата-әженің қасына жіберген жөн. Көпті көрген, әлденені көзінен аңғарып үлгеретін әжелер немеренің көңіліне қылау түсірмейтіні анық. Баланың құбылмалы мінезінен құбылысын байқап қалатын аталар қолдау білдіретіні көпке аян. Сонымен қатар, ата-әженің бауырында болып, еркелігін көргендер жасықтыққа жол бермей, ойын ашық әрі емін-еркін айтуға үйреніп, көкейдегісін көсіліп айтуға бекінеді. Асылында, дау-дамайдың дауылы ауылда соқпайды, берекетті алатын ұрыс-керіс те орын алмайды. Әлдебір тентектікке барғанның өзінде «тұқымың өскір» яки «бар болғыр» деген тәп-тәуір сөзді естиді. Ақ жаулықты әже келіп «айналайын» деп еркелетіп, құшағына қысқанда немере қатесін түсініп, кешірім сұрайды. Қараңыздаршы, өнегеге толы көріністерден тәлім түсіндіріліп тұрған жоқ па? Сонымен қатар, сыртқа жіберіп «қалай тамақтанды?» деп абыржудың да керегі шамалы. Ауылдағы ағарғанды азық еткеннен кейін баяғының батырларынша аяқ-қолы балғадай азамат алдыңызға оралады. Бұрымды қыздарыңыз да толғанайдай толысып келгенде аңтарылып қалу сөзсіз. Демек, ауылдың аурасы жанға жайлылық беретіні тайға таңба басқандай таңбаланып тұр.
Жаз мезгілі болса да кешкілік көшеде бірде-бір бала көрмейсің. Топырлап, жиылып жүретіні жасырын емес, әрине. Бірақ, бұрынғыша ойнап, доп қуалап жүргендер сирек. Далада отырса да қолынан телефоны түспей, интернеттен түрлі ойынды тартып алып, айқайласып ойнайды. Түскі мезгілде компьютерге жіпсіз байланатыны тағы белгілі. Ал, ауылға барғанда қалта телефон бір бұрышта қалады. Жарақаттанамын деген жаңсақ ой, құлап қалам-ау деген қорқыныш өздігінен жойылады. Әлгі «ақсерек, көксерек» ойыны ауылда қызбайтын ба еді? Құмды жалаң аяқ басып, шаңды аспанға көтеріп «ортаға түспек» ойнаудың өз қызығы мен шыжығы бар. Ауылдың мына басынан ана басынан дейін белгілеген межеде желмен жүйткіп жарысу баланың тап-таза көңілін көркем етпей ме? Көкпарды тамашалағанның өзі неге тұрады? Атын ерттеп мініп, серкені олай-бұлай жұлып әкетіп ортаға салған серілердің қызу ойынын көрген балалар жанкүйер болғанда, өздері де ойынға қосылғысы кеп тұратыны көздерінен байқалады. Бәсекеге толы бәйге жарысының басталуынан оза шапқан арғымаққа қарап сүйсінуден өр мінезді болуға ұмтылыс пен ұлттық құндылықпен мақтануды айқындап көруге болады. Қой кезекте жүріп, сайын далада шырқап ән салудың орны бір төбе. Өрісі кең далада өресі биік өнерлінің шығатыны содан. Таланттың бәрі ауылдан танылып, әншілік жол сол қой кезектен бастау алып жатады. Демек, ауыл әр жасөспірім үшін үлкен мектеп десек артық айтқандық емес.
Сайып келгенде, ауылда бос жату деген ұғым жоқ. Өйткені, ондағы күйбең тірліктің өзі тынысыңды ашып, шаршап-шалдығуға жол бермейді. Арайлап атқан таңмен таласа оянып, күн ұясына батамын дегенше ауыл адамдарымен бірлесе біраз шаруаны тастай тындыруға болады. Ауылда көрші де туысыңдай жақын боп кетеді. Осы тұста «Алыстағы ағайыннан, қасыңдағы көршің артық» деген нақылдың мазмұны ашыла түсетін секілді. Мезгілсіз үйіне барса да бар тәттіні алдына қойып, кішкентаймен де ересектерше сөйлесіп, хал-жағдай сұрасып бәйек болады. Кейде, қалада мұндай қонақжайылық танытуда кенжелеп қалған сияқтымыз. Айтпақшы, ата-ана баласын ойлап алаңдамаса да болады. Қосымша сабағынан қалып, білімін тереңдетуде тысқары қалды-ау деп уайымдауына себеп жоқ. Қазақылықтың иісі сіңген ауылда әдебиет әйгіленіп, тарих толықтай таңбаланып тұрады. Тіпті, таусылмас тірліктен кітап оқуға уақыт табуға әбден болады. Көк майса шөпке жантая кетіп, кітап бетін парақтап оқып, өзі қатарлас дос-жарандармен талдап-талқылау әлгі шығарманы санаға сіңірудің тиімді жолы болмақ. Киелі мекенде жүріп өнерден кенде қалу мүмкін емес. Кешкілік уақытта ауыл-аймақтың балалары жиылып өнерлерін ортаға салып, тегін концерт өткізбеуші ме еді?! Сол шығармашылық кештен ән де, би де, тебіреніп оқылған өлең де, монолог та көрініс табады. Алтын бесік саналған өлкеде тәлімннің тармағы таралған соң тәрбие мен қатар білім де бойға бітеді.
Түйінін айтқанда, ауылдағы демалыстың балаға берер әсері мен пайдасы мол. Бір ауық демалыстың өзі сананың серпілуі мен бойдың сергіуіне септігін тигізеді. Саяхаттаудың, тынығу лагерлерінің, үйдегі демалыстың орны бір төбе. Ал, ауылға ат басын бұрып, рухани демалудың жөні бір бөлек.
Замира ДАСТАНҚЫЗЫ
