«Жазда апамның ауылына барып едім қыдырып…» деген әннің жолдары бәрімізге таныс һәм бәрімізге ыстық, иә?! Не дегенмен оқудың аяқталуын күткен балалар ауылға ата-әжесінің қасына баруға асығады. Өйткені, әжесінің сандыққа сары майдай сақтаған тәттісінен дәм татып, атасына шөп жиюға көмектесіп, қой кезекке де шығады. Сайып келгенде, ауылдың тыныс-тіршілігінің өзі адамға тыныштық сыйлайтыны рас. Бөтенсуден гөрі бауырмалдыққа, жанжалдан гөрі жақсылыққа жақын ауылда демалыс өткізу дұрыс шешім. Атаның ақылын, әженің тәлімін бойға сіңіріп, «құлыншағым» деген сөзінен жылылық сезініп, еркелеу де ерекше сезім. Әсіресе, балақты түріп, көлдің бойын жағалап, білекті сыбанып балық аулауға бекіну балалық шақтағы тәтті күндердің таспасы. Әйтсе де, ауылға асыққанымен білімін жетілдіруді басты орынға қойған балалар демалысын алдымен лагерьде өткізуге тырысады. Жолдаманың жолынан жаңылмай тынығу орнын таңдап, кейін емін-еркін ауылға баруды жөн санайды. Бірақ, соңғы уақыттағы сынға ұшыраған лагерьлер мен туындаған кикілжіңдер бала демалысының маңызын қашырып, ата-ананың сенімінен айырылғандай болды.
Негізі лагерьлерде бұрын жақсы жағдай жасалушы еді. Балалар мәз-мейрам боп қайтқанда біразға дейін жүзінде жарқындық пен көңілінде естеліктер сақталатын. Өз-өзін шыңдап, жаңа достар тауып, жазғы демалыстың әсерінен шыға алмай жүретін. Тосыннан табылған достар да жақынға айналып, қимастық сезімі жүректі тербейтін. Алайда, осы жылы былық басынан білініп, бала демалысының шырқы бұзылды. Уақытылы тамақ берілмеу, ойын алаңдары тұрмақ, ғимараттың құрылысының бітпеуі, тағысын тағы жетіп артылар жүгенсіздік байқалып, ата-аналар тарапынан шу шықты. Шу шықпағанда ше? Сәтті демалысты тілеген ана әлгі көріністі көзбен көргенде басқа не істесін? Осындайда ойға шомып кетесің. Балаға қарамай бетімен жіберетін лагерьден ауылдағы демалыс мың есе артық емес пе? Таңмен таласа оянып, әженің ыстық нанынан дәм татып, ағарған ішіп, кештің батысына дейін достармен түрлі ойын ойнау қызықты сәттердің бірі. Үлкендерге қолғабыс етіп, батасын алуға да зор мүмкіндік туады. Желмен жарыса жүгіріп яки жиналып есті әңгіме өрбіту, қатарластармен қалжыңдау ойды да, бойды да сергітетіні белгілі. Әсіресе, жұлдызды түнде ай жарығына тамсанып, аспан әлеміне саяхат жасап, асқақ армандары жөнінде бөлісу тіптен бөлек. Самал желді сезініп, тыныштықта тынығудың өзі тыным таппайтын балаға оң әсер етеді.
Сонымен қатар, қала өміріндегі қарбалас қажытқанымен, ауыл тіршілігіндегі күйбеңдік адамды шаршатпайды. Сондай-ақ, балалар әлденені білуге құмартып, түрткілеп бірденені білмейінше байыз таппайтындығы бәрімізге мәлім. Осы орайда, атаға еріп атқа мініп, оған қатысты құнды ақпараттармен құлағдар болып, танымын кеңейте түседі. Демек, ауылдың тигізер септігі көп. Лагерь асханасының тағамы уақытылы берілмегендігін білеміз. Баланың тамақтануын қадағалай алмағандар ас құнарлылығын құнттамайтын шығар. Сарапталса, сапасынан сын да табылып қалар. Ал, ауылда ағзаға қажетті өнімнің бәрі бар. Күбіде піскен айран да, қолдың құрты да, шұбат-қымыз да, етті былай қойғанда дәруменнің бәрі дереу табыла қояды. Түйінін айтқанда, ауылдың ауасы да, аурасы да жанға шипа. «Ауылдан адам көшкенмен, адамнан ауыл көшпейді» деген әннің бұл сөзі ауылдың қасиетін аңғартып тұрған жоқ па? Баланың ауылға асығатынын айтып отырмыз, тіпті есейген ересектер ауылды аңсап, сағынышпен еске алады. Ауылда бәрі бір-бірін ағайын көреді, туысындай танып, жақынындай қадірлейді. Үлкенге – құрметтің, кішіге – ізеттің ізгілігі сонда сарнап жатыр. Қысқасы, бал дәуреннің бақытты шағы осы бір ауылда көрініс тапса, көңілден жоғалмасы аян.
Ауылды сөз етіп отырғанымыздың себебі бар. Қайткенмен де, «Сыр төресі» лагерінің шуы шытынап, дауы ұласып кетті ғой. Бір ғана лагерьдің бықсыған бассыздығы барлық тынығу орындарының атына кір келтіріп отыр. Жақында онда балалардың бөтен адамдармен бір ғимаратта болғаны анықталған еді. Мұндай сұмдықтың саңылауы байқалғаны сын. Одан ата-әженің қасында еш қамсыз, алаңсыз тыныққанға ештеңе жетпейтіндігі анық болды. Өзі он күнге берілген жолдаманың мәнін құртып, аз мерзім ішіндегі демалысты жоғары деңгейде ұйымдастыра алмайтын болғандықтан лагерь басшылығы әу бастан әлін білуі керек еді. Облыстық білім басқармасы балаларды басқа жазғы тынығу лагеріне жіберілетіндігін айтқан. Енді ол балалар Талдысу тынығу лагерінде демалысын жалғастырып жатқан көрінеді. Ол жақтан да шикіліктің шеті, былықтың беті байқалмаса игі. Әйтпесе, есіл кеткен он күннің бостан-бос айқау-шумен өтелгеніне налитындар көп болмақ. Айтпақшы, «Сыр төресі» лагерінің басшылығы заң алдындағы жауапкершілігі қаралуы тиіс. Жауаптылар жасаған қателігінен жалтарып, оңай сытылып кете қоймас. Ата-ананың арыз-шағымы біраз жерде таралып, жазылып жүргендіктен жылы жауып қою жөнсіздік болар еді.
З.Дастанқызы
