Қызылорда облысы әкімі Нұрлыбек Нәлібаев Қызылорда облысына жұмыс сапарымен келген ҚР Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаевпен кездесіп, әлем елдерінің алаңдаушылығын туғызған Арал өңірінің экологиялық жағдайын жақсарту мақсатындағы ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Ынтымақтастықтың мақсаты – Мемлекет басшысының «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі» атты Жолдауы аясында Арал теңізінің құрғаған ұлтанындағы 1,1 миллион гектар аумаққа фитомелиоративтік жұмыстарды сапалы жүргізу.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев осы жылғы 15 мамырдағы Қауіпсіздік Кеңесі отырысында облыс әкімдіктерімен бірлесіп, тұрмыстық қатты қалдықтар полигондарының жаңасын салу және жұмыс істеп тұрғандарының қуатын кеңейтуді тапсырғаны белгілі. Сондай-ақ, оларды экологиялық және санитариялық нормаларға сәйкестендіруде, коммуналдық қалдықтарды басқару бағытында атқарылатын жұмыс ауқымды.
Ынтымақтастықтың басым бағыттары Арал теңізіндегі фитоорман мелиоративтік жұмыстарды күшейту, елді мекендерді көгалдандыруға қажетті саялы және жеміс ағаш көшеттерін өсіретін тұрақты тұқымбақ ашу, мемлекеттiк орман қоры аумағында өрт сөндіру станцияларын салу, орман шаруашылығы мекемелерінің материалдық-техникалық базасын нығайту болмақ. Сонымен қатар, коммуналдық қалдықтарды басқаруға қатысты инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландырудың негізгі шарттарын әзірлеп, оны әрі қарай жетілдіру ойластырылған. Қалдықтарды қайта пайдалануға, өңдеуге, сұрыптауға, кәдеге жаратуға дайындайтын ұйымдардың материалдық-техникалық базасын жетілдіруге, қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды ұйымдастыруға көмек көрсетеді. Мұнан бөлек, пилоттық жобаны Қызылорда облысында жүзеге асыру мүмкіндігі қарастырылмақ.
Бүгінгі күні Қызылорда облысының экологиялық жағдайына байланысты нендей жұмыстар жасалынды, қандай өзекті мәселелер бар? Атқарылған жұмыстарға тоқталсақ, Қызылорда облысының экологиялық мәселелерін шешудің 2020-2024 жылдарға арналған Жол картасына 52 шара енгізілген. Оның 20-сы орындалған, 23-і орындалу үстінде, 9-ы аяқталмаған. Осы жылдың 9 айында облыс бойынша шығарындылардың көлемі 30,5 мың тоннаны құрайған.
Қызылорда облысында 2023 жылдың 3 тоқсанында түзілетін қатты тұрмыстық қалдықтардың көлемі 126,5 мың тоннаны құрап, оның 34,2 мың тоннасы (27%) өңделген, 145 қатты тұрмыстық қалдықтарды орналастыру нысанының тек 7-уі ғана экологиялық және санитарлық талаптарға сәйкес келеді. 2023 жылы 250 мың гектар аумақта орман-мелиоративтік жұмыстар жүргізілуде. Оның ішінде көктемгі көшеттер отырғызу – 57081 га, ормандардың табиғи жаңаруына ықпал ету шаралары – 10000 га, галафит өсімдіктерінің тұқымдарын егу – 7 777 га.
Қызылорда облысының аумағында халықаралық маңызы бар 2 су қоймасы бар. Олар: Кіші Арал теңізі – 11 балық шаруашылығы субъектілеріне бекітілген 18 учаске, Сырдария өзені – резервтік қордағы 8 учаске. Жергілікті маңызы бар 201 балық аулау су қоймаларының 184-і 147 пайдаланушыға бекітілген. Резервтік қорда 17 су қоймасы бар. 2023 жылдың 1 шілдесінен 2024 жылдың 1 шілдесіне дейін облыс бойынша 7092,7 тонна балық аулау лимиті бекітілсе, ағымдағы жылдың 1 қазанына 512,3 тонна жиналған.
Қызылорда облысында балық өңдеумен 10 балық шаруашылығы субъектісі айналысады. Бүгінде 4 балық өңдеу кәсіпорны Еуропалық Одақтың жоғары талаптарына жауап беріп, Еуропалық Одақ елдеріне балық өнімдерін экспорттау құқығына ие болды. Статистикалық мәліметтерге сәйкес, 2023 жылдың 9 айында 2284,7 мың тонна балық өнімдері (мұздатылған балық, балық филесі, кептірілген және ысталған балық) экспортталған.
ҚР Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаев Сыр өңіріне жұмыс сапары барысында А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйінде облыс тұрғындарымен кездесіп, осы өткір жағдайды, нақты айтқанда, әлемдік деңгейдегі өзекті мәселенің бірі — Арал теңізін сақтап қалу бағытындағы негізгі шаралар туралы сөз қозғады. Одан бөлек, «Байқоңыр» кешенінің рұқсат етілмеген жерлерінде орналасқан қалдықтарды шығару, күл үйінділерімен ластанған жерлерді рекультивациялау, орман шаруашылығындағы жұмыстар, балық экспортын арттыру, жануарлар дүниесін қорғау, тұрмыстық қалдықтарды реттеу жайында сөз болды. Қызылорда қаласындағы бұрынғы ЖЭО-6, Қызылорда қаласына жақын орналасқан кірпіш және асфальт зауыттарының тұрғындарды алаңдатып отырғаны тағы бар.
Жиыннан соң министр Ерлан Нұралыұлы тұрғындардың мәселелеріне байланысты жеке қабылдау және БАҚ өкілдеріне арнайы брифинг өткізіп, Қызылорда облысындағы жұмыс сапары туралы толығырақ баяндап берді.
— Бүгінгі халықпен кездесуде баршамызды толғандырған экологиялық мәселелер жан-жақты талқыланды. Әсіресе, қатты тұрмыстық қалдықтар мен «Байқоңыр» аумағындағы құрылыс қалдықтары экологияға едәуір зиян тигізуде. Осыған байланысты мемлекетаралық комиссия отырысында «2021-2023 жылдарға арналған Жол картасы» әзірленген. Бүгінде осы жоба шеңберінде 12 мың текше метрден астам қалдық жойылды. Алдағы уақытта Қызылорда облысы әкімдігімен бірлесіп, ауқымды инвестициялық жоба әзірленетін болады. Бұдан бөлек, Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, Аралдың құрғаған табанындағы 1 млн. 100 гектар жерді көгалдандыру жоспарлануда. 2021 жылы қабылданған балық шаруашылығын дамытудың мемлекеттік бағдарламасы бойынша балықты қолдан өсіруге арнайы субсидия қарастырылған. Бұл жұмыстардың нақты орындалуы министрліктің тікелей бақылауында, — деді.
Н.Меңдібай
