Күлдіремін деп бүлдіріп алу оп-оңай. Арзан әзілдің халық арасында кең танымалдыққа ие болатыны себебінен, қазірде атақ үшін анасын келемеждеуге бар адамдарды көріп жүрміз. Әлеуметтік желіні тұтынушылар саны артқан сайын хайп қуалайтын әзілкештер де көбеюде. «Күлкі өмірді ұзартадыға» салып орынсыз әзілдеу – қазіргі қоғамның басты проблемасы. Мысалы, осыдан 7-8 жыл бұрын инстаграм желісінен бастау алған вайндарды алайық. Өздерін «вайнерміз» деп, халыққа актуалды тақырыпты қозғап жатқандай қөрінетін бұл желі қолданушыларына тоқтау салатын адамдар болмай тұр.
Шетелдік ата-ананың балаларына көңіл бөлуін мінсіз қылып көрсетіп, қазақ отбасыларын мазақ ету вайнерлердің әдетіне айналған. Қазақ әкесінің тұлғасын төмендету бүкіл қазақты аяқ астына салып берумен бірдей. Вайн видеоларындағы баласының қателігіне орыстың былапыт сөздерін қолданып ұрысу қазақ әкесінің бейнесі емес. Болмысы қаланың жүрексіздеріне ұқсамайтын ауылдың жігіттерін күлкі қылу да көп. «Қоғамдық орындарда өздерін қалай болса солай ұстау, адамдар арасында түкірігін жаңбырша төгу де ауылдың жігіттеріне тән» дейді вайнерлер. Мәдениетсіздік көрсетуді «ауылдың адамдарының күнделікті әдеті» деп, көрерменге жалған ақпаратты күлдіріп көрсететіндерге бір шара қолдану керек секілді.
Әр ата-ана балаларын өздері тәрбиелейді, десек те көк жәшіктің балаға ықпалы барын жоққа шығара алмаймыз. Тіпті, кино мен сериалдардың ішіндегі анайы қылықпен күлдіруге де халықтың еті үйренгендей. «Хабар» телеарнасынан халықтың ыстық ықыласына бөленген «Келінжан» сериалында директорды, дәрігерді еңкейтіп қойып «осыған күліңдер» деген сахналар кездеседі. Комедия жанрын «жеңіл ақша табудың көзі» деп қарап, кинотеатрларға халықты ақшаның құралы ретінде ғана тартып, күлкі арқылы халыққа ой тастай алмау – қазіргі киноавторлардың сиқы. Көрерменнің көңілін көтеру құптарлық іс, бірақ ұлттың абыройын төмендетіп алмауды да ойлаған жөн. Ютуб платформасынан да артық қыламын деп тыртық қылып жатқандар бар. Жас жеткіншектердің, балалардың барлығы дерлік ютубты жиі көретіндіктен, бейпіл сөзбен жас буынды баурап алатындардың беделі артып тұр. «Еркіндіктің шегі осы екен» деп, жұрттың миын улайтын әзілдерді тоқтату керек.
Жастардың ортасын қалыптастырып, жыл сайын көрерменге жол тартатын «Жайдарман» ойындарын білмейтін адам кем де кем. Қазақстанның түкпір-түкпірінен жастарды жинайтын бұл жобаға да тоқталып өтейік. Қысқа әзілдері арқылы «Жайдарман» ойындары «Қазақстан» ұлттық арнасынан көрерменге бірнеше жыл көрсетілді. Осы жылдар ішінде «Жайдарманнан» шыққан жұлдыздардың көпшілігі танымал адамдардың көшін бастаған. Мемлекеттік қызметкер, әнші, актерлардың өміріне үңіліп қарасаңыз, «Жайдарманмен» байланысы барын көресіз. Бір «әттеген-ай» деген дүние биылғы маусымашар ойындарында болды. Дәл сол құраманың ойыны эфирге шығу шықпауы белгісіз болса да, әлеуметтік желіге видеолары тарап кетті. Бір топ жігіттің түрлі түсті ішкиіммен сахнаға шығып әзілдеуі залда отырған көрерменге ұнаған, ал әлеуметтік желідегі адамдар жиіркеніп, пікірлер қалдырғанын байқайсыз. Онсыз да жалаңаштанып жұлдыз болып жүрген адамдардан құтыла алмай жүргенде, ішкиіммен жарқ еткен жігіттердің бұл әрекеті еріксіз бетті жабады. Бірақ, бір құраманың бұл ойыны «Жайдарманды» түгел айыптауға себеп емес. Тек алдағы уақытта редакторлар осындай масқараның сахнаға шығуына жол бермегені дұрыс.
Қазақ халқына әзіл-қалжыңның жақын екендігін сатиралық шығармалардан байқауға болады. Қазақ халқынан әзілді алып кетейін деп жатқан ешкім жоқ. Бес күн жалғанда күліп жүрудің өзі жұртқа бақыт сыйлайды. «Әзілің жарасса атаңмен ойна» деген ата-бабамыздың сөзіне еріп, әзілдесіп тұрғанымыз орынды. Біздің елде тек «бір атамен» әзілдесуге болмайтынын айтпасақ та ел біледі. Тек әзіл таратушы адамдар өздерінің тәрбие құралы екендігін де ұмытпаса екен. Қалжыңды қару етіп, жоғарыға әзілден оқ атып тұрмасақ, төменде тіршіліктің барын ұмытатын көкелер бар. Ол кісілер де «түрлі түсті ішкиімдермен» шешім шығарып, елді күлдіріп алмаса болды. «Күлген адамдар уайымсыз, жағдайы жақсарып кетті» деп ойламас үшін жылап тұруды да ұмытпау керек. Таршылық көріп жүрген адамдар жоғарыдағы кісілерден ішкиіммен отырып көмек сұрап, ішкиіммен сұралған тілекке жалаңаш шешім шықпауы үшін осы бастан не нәрсеге күліп жүргенімізді ойланайық.
Қазақбай ӘНДЕШ
