эколог, жазушы Сайлаубай Жұбатыровпен кездесті
Сыр еліндегі үш жүзден аса білім ордасының ішінен Қызылорда қаласындағы Ә.Мүсілімов атындағы №101 мектеп-лицейінің «жасыл мектеп» атануы ерекше естіледі. Себебі бұл білім ордасында «Жасыл мектеп» жобасы 7 бағытта жұмыс жасайды. Биоалуантүрлілік бағыты бойынша мектеп жылыжайы бар. Оқушылар мен ұстаздардан, профессор-оқытушылардан арнайы топ құрылған. Жылыжай шағын болғанымен оқушылардың практикалық сабақтары, ғылыми ізденістері үшін керек-ақ. Мектеп оқушылары тәжірибе ретінде сабан субстратында саңырауқұлақ өсіруді бастаған. Бұған дейін ағаш үгіндісі субстратында баялды, болгар бұрышы, құлпынай жидегі, сонымен қатар минералды мақтада қияр, қызанақ, руколла көкөнісін өсірген.
Еңбектің нәтижесі бар. Өткен жылы жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық ғылыми жобалар конкурсының республикалық кезеңінде мектеп-лицейдің 2 оқушысы, облыстық кезеңінде 17 оқушысы жүлделі орындар иеленсе, 9 оқушы алғыс хатпен марапатталған.
Гидропоника әдісі арқылы жасылдарды топырақсыз жасанды ортада қоректік заттардың судағы ерітіндісінде өсіру жүзеге асқан. Оқушылар топырақсыз субстраттарда сәндік бөлме өсімдіктерін өсіріп, ғылыми жоба жұмысында зерттеп, зерделеу жұмыстарымен айналысуда. Гидропоникадағы зерттеулер мен тәжірибелер оқушылардың оқу білімімен қатар ғылыммен айналысып, жан-жақты дамуына мүмкіндік беріп отыр.
Тұтынып жүрген энергияның 40 пайызын үнемдеу – энергияны үнемдеу бағытының басты міндеті. Алдағы уақытта осы бағыт бойынша күн батареясын тұрақты пайдалану үшін арнайы қондырғыларды практикада жасап, кешенді түрде ұштастыру да жоспарда екен. Суды үнемдеу бағыты бойынша суды үнемдеу мәдениетін қалыптастыру мақсатында арнайы сенсорлық құрылғы қол жуатын орындарда орналастырылған.
— «Жасыл мектеп» жобасы аясында мектебімізде эковолонтерлер тобы жұмыс атқарады. Қазірде экологиялық таза өнімдерді тұтыну арқылы ақпараттандыру аясында мектеп эковолонтерлары пән мұғалімдерімен бірлесе адамға зияны жоқ сабын, яғни экосабын, антисептик, балауызшам жасап шығарды. Дұрыс тамақтану бағыты бойынша денсаулықты дұрыс күтіп ұстауға қалыптастыру мақсатында оқушылар жаңа өнім: коктейль және жеңіл тағам түрлерін әзірледі.
Сонымен бірге мектепте қалдықтарды бөлек жинауға оқушылар мен мұғалімдер дағдыланған. Мектептің әр бұрышында қалдықтарды бөліп тастауға арналған эко-жәшіктер орналастырылған. Қалдық қағаз, картондарды өңдеу арқылы жеңіл және тиімді био- отын жасаймыз,- деп әңгімелеп берді №101 мектеп-лицейінің директоры Айгүл Алтынбекқызы.
Шынымен, білім ордасының кіре берісінен бастап ерекшелік байқалады. Жасыл түске боялған табалдырығынан бастап қабырғадағы әрбір дүниеге мән берілген. Эстетикаға толы мектеп іші әсем гүлдермен көмкерілген. Адамды қызығушылықпен қатар мейірімге, жақсылыққа жетелейді. Содан болар, басшыдан бастап ұлағатты ұстаздары мен зейінді шәкірттеріне дейін, тіпті тілекші ата-аналары бар, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, бірлесе еңбек етудің нәтижесінде жыл қорытындысы бойынша өткен жылы №101 мектеп-лицей «Белсенді мектеп ұжымы» номинациясын иеленсе, былтыр жыл қорытындысы бойынша «Үздік идеялар жаршысы» номинациясымен марапатталып, мектеп басшысы Айгүл Өткелбаева «Жыл үздігі» атанды.
Мектеп-лицей директоры Айгүл Алтынбекқызымен әңгімелескеннен кейін мен де қызығып кетіп, жасыл мектепті аралап шықтым. Ұстаздар мен оқушылардың жасаған еңбектерін өз көзіммен көрдім. Директорға эколог-жазушы Сайлаубай Жұбатырұлын жас экологтармен кездесуді ұйымдастыру жөнінде айтқанымда қуанып кетті. Содан кейін жоспар құрып, мектеп ұжымының қолдауымен «Танымы табиғатпен тілдескен» атты кездесу кешін өткіздік.
Сайлаубай Жұбатырұлы 1980-2000 жылдар аралығында бүкіл шығармашылық, өмір әлеуетін Арал, Сыр, Байқоңыр, Қазақстан табиғаты проблемаларына түбегейлі арнаған жанкешті қайраткер. Студент кезінен Арал теңізінің жай-күйіне алаңдап, алғаш дабыл қаққан қаламгер. 1984 жылы қазақ публицистикасындағы құбылыс ретінде қабылданған «Сұрауы бар су…» атты мақаласы – қазақ журналистикасындағы проблемалық жарияланымдардың алғашқыларының бірі.
С.Жұбатырұлы 1988 жылы «Арал, Балқаш және Қазақстан экологиясы» қозғалысына мүше болды, Арал-Сыр өңіріндегі, Қазақстандағы табиғатқа қарсы зиянды шараларға қарсы үн көтерді. 90-жылдар басында Алматыны тастап, Қызылордаға көшіп келді. Ел-жердің экологиялық-әлуметтік проблемаларын тереңірек зерттеуді мақсат етті. Осы кезеңде экология тақырыбына ондаған мақалалар мен зерттеулер жазды. «Кіші Арал» идеясы, Сырдария өзенін қорғау, «Байқоңыр» әсерін шектеу, Қазақстан өзендерінің бір бөлігін Арал өңіріне жеткізу идеяларын көтерді.
Ал, жазушылық қыры, қолтаңбасы бөлек. 1970 жылы «Алыстағы аралдар» повесімен, 1974 жылы «Жасыл сағым» повесімен республикалық «Жалын» көркем әдебиет бәйгесінің екі дүркін жеңімпазы атанды. «Кіші Арал» идеясын 28 жыл бойы айтты. 9 кітап, 3 кинофильм, 50 шақты аударма фильмдерінің және «Абыржы» романының авторы.
Сонымен «Кіші Арал» идеясының авторы, «Парасат» орденінің, әдебиет саласы бойынша ҚР Мемлекеттік стипендияның және Халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері, Қызылорда облысының Құрметті азаматы, Жазушылар одағының мүшесі, эколог-жазушы, қоғам қайраткері Сайлаубай Жұбатырұлының 75 жылдығына орай оқушылармен кездесу ұйымдастырдық. Кездесуге жиналған қаладағы №3, №12, №101, №235, №261 және Ұлағат мектебінің ұстаздары мен оқушылары жазушымен жүзбе-жүз кездесіп, көкейінде жүрген сұрақтарын қойды. Қаламгер балаларды көргенде қуанып, ақтарыла әңгіме айтты. Мектеп оқушысы Асхат Мәдениет жазушыға арнауын оқыса, «Папирус» кітап оқушылар клубының мүшелері Дана Әбдімәлік пен Нұрсұлу Төлепберген жазушы шығармалары туралы айтып, кітап оқуға шақырды. Математик ұстаз, айтыскер ақын Ержеңіс Әбді тебіренесе сөз сөйлесе, жас ақын, газеттің жауапты хатшысы Айдар Әділжанұлы өз өлеңін мәнеріне келтіріп оқып берді. Кездесу соңында мектеп оқушысы Азиз Құдиярхан Арал гимнін орындап, бір серпілтсе, мектеп-лицей директоры Айгүл Өткелбаева жазушының иығына шапан жауып, құрмет көрсетті.
Н.Көбегенұлы
Сайлаубай Жұбатырұлы – 75
ТЕҢІЗ ТОЛҚЫНДЫ ТҰЛҒА
Теңіздей тулап қаралы үн,
Демін де сездің даланың.
Таланын жазды тағдырдың,
Толқын сиялы қаламың.
Жасыңнан барлап барлығын,
Уақыттың біліп тарлығын.
Аралға түстің араша,
Теңіздің ойлап тағдырын.
Теңіздің суы сарқылса,
Табаны кеуіп тартылса.
Әлемге тиіп зардабы,
Не болар еді артынша?!
Табиғат ұғар заң барын,
Ар алдындасың ардағым.
Теңіздің айттың жаһанға,
Залалы мен зардабын.
Қарсы да тұрдың құйынға,
Сөйледің талай жиында.
Кездер де болды тірелген,
Кейде тым тіпті қиынға.
Сондағы тірлік ең ізгі,
Көлемді өте кең ізгі.
Сендегі тек бір мақсат,
Сақтап қалу теңізді.
Сезімің болды сенгенің,
Орасан сенің еңбегің.
Қазір халық көріп жүр,
Теңіздің қайта келгенін.
Орасан ерен еңбегің!
Қазыбек Әшірбекұлы,
ҚР ІІМ-нің Еңбек және Құрметті ардагері,
Қазақстан Жазушылар одағы басқармасына қарасты
Қазақстан сықақшылары «Найзагер» қауымдастығының мүшесі
