«Өткен жылдары олимпиадаға қызым қатысқан. Сонда оқушылардың 80-90 пайызының ұялы телефон қолданғанын айтып, ренжіп келген еді. Сыртқы есіктен тексеріліп кіргізілгеннің өзінде осындай! Масқара емес пе?
Біз қызымызды жалғандыққа бармауға, өтірік айтпауға үйретіп жүрсек, айналасы жалған, қоғам өтірікке тұнып тұр екен ғой. Сол кезде телефон қолданғандардың қайда жүргенін білмеймін, қызым жоғары баллмен жоғары оқу орнына түсіп, студент атанды. Еш смартфон, шпаргалка қолданбай-ақ өтті. Сонда біз өтірік қоғамды неге қолдан жасап жүрміз?
Әрбір баланың артында ата-ана, мұғалім тұрғаны белгілі. Неге жүрегі таза баланы оқушы кезінен жалғандыққа үйретеміз? Олимпиада, конкурс, ұлттық тестілеуде қаншама ескертіп айтылса да, заң бұзушылыққа неге бара береміз? Бүгінгі жас өтірікке жақын боп, жалғандықпен күн кешсе, ертеңгі қоғамды елестету қиын. Сізді бұл жағдай ойландырмай ма, оқырман?» деп, әлеуметтік желіде Н.Көбегенұлының жазба қалдырғаны мені де ойға қалдырды.
Жақын танысым немересінің пәндік олимпиадаға қатысатынын айтып мақтаныш еткен. Ұзамай әлгі олимпиадасы да болды, бірақ танысым немересінің көңілсіз келгенін жеткізді. Сұрастыра бастаса, олимпиада жеңімпаздары алдын ала белгіленіп қойылады екен. Тіпті олардың төлеуге тиіс «ставкалары» да бар көрінеді. Сол «ставка» төленсе, оқушы олимпиада жүлдегері атанады екен.
Осыдан кейін ойға қалдым. Біздер не істеп жүрміз? Кімді кім алдап жүр? Мұғалім оқушысын жарысқа дайындап еңбектенеді, екеуінің тынымсыз ізденісі далаға кетсе, не болғаны? Бір-бірімізді алдап жүргеннен не ұтамыз? Өзімізді, оқушыны, ата-ананы, мектеп ұжымын, ең соңында мемлекетті алдап қай ұшпаққа шығамыз? Қалыптасқан жүйенің бүгінгі күні сеңі бұзылып, жемқорлық жайлаған қоғам жаңғыруы, солайша жаңарған Қазақстан құрылуы керек. Ол үшін әр азамат әділдік жолында талмай күресуі қажет. Онсыз еш нәтижеге жете алмаймыз.
Дәл осы жағдайды қарапайым мұғалімнен бастап, мектеп директоры, білім бөлімі басшылары, олимпиада әділқазылар алқасы – бәрі-бәрі біледі, бірақ ешқайсысы үндемейді, былайынша айтқанда, айтқызбасы айтқызбайды.
Мұндай жай өз басымнан да өткен. Тек қана жарысқа қатысар оқушының ерекше білімділігі жарыс тағдырын шешіп береді. Маңдайы жарқырап, үздік келген оқушыға былайғылар қызғана қарағаннан басқа еш нәрсе істей алмайды. Бұл жерде әділдік жеңеді, шындық салтанат құрады.
Тағы бір оқиғаны айтуға тура келіп тұр, осылайша бірді айтып басқаға кеткендей боламыз. Зейнетке шығар тұста маған әлдебір ұйымнан хабар келді: «Сіздің барлық ұстаздық жетістігіңіз «Үздік ұстаз» төсбелгісінің критерийлеріне сай келіп тұр. Пәлен ақша жіберсеңіз өткізіп жібереміз» дейді әлгіні ұйымдастырушылар. Алғашында осы төсбелгіні алып қалуға оқталғанмын, кейіннен ойландым: «Ертең зейнетке шығамын, жұмыстан босаймын. Сол кезде төсбелгі неге керек?». Осыдан кейін келіспейтінімді айтып, қайтарып тастадым. Сөйтсем, әлгілер ешқандай құқы жоқ, жел қуған қаңбақ сияқты адам алдап күн көрушілер екен.
Кеше ғана даярлық тобында оқитын немерем биден болатын конкурсқа қатысуға барды. Өздері он шақты балдырған. Көптен биге қатысып, онысын үйге келгенде де көрсетіп жүретін. Енді конкурс дегенде анасы еріп барды, ол үлкен мәдениет үйінде өтіпті. Алдында қатысушылар төрт мың теңгедей жарна төлеген. «Қатысушылар елуден аса топ екен,- дейді анасы,- барлығы аяқтағаннан кейін әділқазылар он минуттай бас қосып, бір топқа гран-при беріп, қалғандарына бірінші, екінші орындарды үлестірді. Барлығы алдын ала келісілген секілді». Оның күдігінің жөні бар. Бұл арада да «Шын өнердің әділ бағасы берілмей қалды ма?» деген ойға келесің. Балаларды дайындаушыларда, қатысушыларда кінә жоқ, бүлдіріп отырған ұйымдастырушылар, әділ қазыларымыз. Бұған не десек болады?
Сонымен айтайын дегеніміз, білім саласындағы көзбояушылықтан басталды ғой. Мұның кішкенесі, үлкені болмайды. Осындай жай байқалса үнсіз қалмауымыз керек. Жеке де, топ та болып қарсылығымызды білдірсек, қоғамның бойындағы айықпас дертінен тазаруына қосқан үлесіміз болмақ. Жаңарған Қазақстанға жаңа сапалық тазалық ауадай қажет.
Өтебай Серәлі,
Ақтөбе қаласы.
