Ұлтымызда қоғамның, мемлекеттің өркендеп, өсуіне үлес қосқан, Сталиннің тоталитарлық жүйесі мен саясатының қанды қылышының қаупі бар екенін біле тұра, әділдік пен шындықтың асыл мұрасын насихаттай білген ұлы тұлғалар өте көп. Солардың бірі, қоғам қайраткері, саналы ғұмырын қазақ халқының даму жолына сарп еткен, Алаш ардагері — Ораз Қиқымұлы Жандосов. Ол өзінің тұлғалық қасиеттерін дұрыс жағынан қолданып, қазаққа алтыннан қымбат рухани мұра тастап кетті.
Ораз Жандосов 1889 жылы Алматы облысы, Қарасай ауданы, Қаскелең ауылында дүниеге келген. Бар-жоғы 39 жыл өмір сүрген нар тұлға бар жиған-терген білімін ұлтына үйретумен, насихаттаумен өтті. Ораз Жандосов халықтың мұң-мұқтажын әрдайым бірінші орынға қойды. Соның арқасында, тіпті жұт белең алған кезеңдерде мыңдаған адамдарды бұл алпауыттан да аман алып қалды.
1918-1937 жылдар аралығында, ұлт мүддесі үшін талай қызметтерді атқарып, халқымызға өшпес жақсылықтарды жасап кетті. Қандай қызмет атқарса да, оның өмірлік ұстанымы әрдайым біздің елді осы бір тоталитарлық жүйе мен репрессиядан аман алып шығуға бағытталғаны белгілі.
Ораз Жандосов тек мемлекет, қоғам қайраткері ғана емес, сонымен қатар ол талай ғылыми жұмыстар мен олардың жетекшісі болған реформатор, халық ағартушысы. Өз заманында елімздің әлеуметтік ауылшарушалығы мен ел арасындағы түрлі мәселелердің шешілуіне себепкер болды. Сол кездері, елімізде бір де бір қазақ тілінде жазылған оқулық болмағанын көріп, мектептер аша бастады.
19 жасында «іс-қағаздардың барлығы өз ана тілімізде, қазақ тілінде жазылуы тиіс» деген мәселені көтеріп, оның шешілуін талап еткен бірегей тұлға. Ал, 22 жасында Верный қаласының Алматы болып өзгеру бұйрығына қол қойған.
Біле білсеңіз, Ораз Жандосовтың есімі Сәкен Сейфуллин, Тұрар Рысқұлов, Әліби Жангелдин сынды марғасқа тұлғалардың есімдерімен қатар жүреді. Сонымен қатар, Ораз Жандосовтың ұйымдастыруымен талай оқу орындары мен мекемелер есік ашты. Мәселен, Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті, Ауылшарушылық және мал дәрігерлік институты және де бірнеше орта білім беретін мекемелер ашылды.
Ораз Жандосовтың ұрпақ үшін еңбегі шексіз. Алаш ардагері өмірінің соңына дейін қазақтың сауатты боп, білім мен ғылымды игергенін қалады. Ұлт мүддесіне қызмет еткен қайраткер ақыры «ұлтшыл» деп айыпталып, 1938 жылы жазықсыз ату жазасына кесілді. Оның есімін қашан да ұлықтап, ардақтап жүрейік.
Аружан Вахапова,
ҚазҰУ университетінің Журналистика факультетінің студенті
