Кез келген мемлекет үшін білім мен ғылымды дамыту аса маңызды. Қазақстан үшін де бұл саланы ілгерілету – мемлекеттік саясаттың басты тіреуіш тетіктерінің бірі. Сондықтан елімізде, өңірімізде білім беру және ғылым саласын дамыту үшін қолға алынып жатқан шуақты һәм шұғылалы шаралар көп.
Бүгінгі заман білім беру жүйесі жан-жақты дамыған, өздігінен жұмыс істей алатын, үздіксіз білім алуға ынтасы бар жастарды дайындауды талап етеді. Себебі, қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуында білім беру жүйесі жетекші рөл атқарады. Елімізде көптеген жылдар бойы қалыптасқан дәстүрлі білім беру моделі әлемдік көшке ілесуге ниетті. Ал, оның алғышарттары – жыл сайын қабылданатын мемлекеттік бағдарламалар. Бағдарламаның басты діңгегі – білім, мақсаты – бәсекеге қабілетті маман дайындау. Демек, ұдайы дамып, үздіксіз жаңалықпен толығып отыруға бейім салмақты салаға артылған жүк те ауыр. Өйткені, интеграциялық даму мен инновациялық өрлеу қарыштаған сайын бірқалыпты жүйемен көшке ілесу мүмкін емес. Осы ретте, нарықтық экономика тұсында сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз етуге қаржыландыру жүйесін оңтайландырып, білімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру маңызды құбылыс. Дәл осы бағытта Қызылорда облысында да атқарылып жатқан ауқымды жұмыстар жетерлік.
Әңгіменің әлқиссасын 1-сыныпқа қабылдау, жаңа оқу жылына дайындық барысынан бастайық. Облыстық білім басқармасы басшысының орынбасары Бағдат Камбозұлы Бердаулетовтың мәлімдеуіне сүйенсек, өңірде алғашқы қоңыраудың сыңғырына дайындық бірқалыпты. Бәрі мұнтаздай таза, білім үйлері сақадай сай дайын. Әйткенмен, бірен-саран кемшін тұстар да жоқ емес. Оны Б.Қамбозұлы да «ауырғанын жасырған өледі» деп мәселелерді жайып салды. Одан бұрын, әуелі облыстағы білім саласында атқарылып жатқан жұмыстардың легіне бір көз сүзіп өтейік.
Сандарды сөйлетер болсақ, аймақта 295 мемлекеттік және 16 жеке мектеп бар. Жаңа 2022-2023 оқу жылында 1-сыныпқа 17898 оқушы ал, жеке мектептерде 1405 бала қабылданады деп жоспарланып отыр. Көпшілікке мәлім, бірінші сыныпқа құжат қабылдау 1 сәуір мен 1 тамыз аралығында жүргізілді. Мектепке құжаттар «электронды үкімет» веб порталы арқылы электронды түрде және қағаз түрінде жіберілді. Ережеге сәйкес 1-сыныпқа қабылдау кезінде алдымен қызмет көрсету аумағынан өтініш (тіркелу орны бойынша) білдірген 3 үміткер, содан кейін басқа аумақтан 1 үміткер қабылданған.
Тарқатып айтайық, 1 сәуір мен 1 тамыз аралығында ата-аналардан 17371 өтініш түскен. Оның ішінде, электронды форматта 16099, қағаз түрінде 1272 өтініш қабылданған. Аталған оқушылардың 15316-ы немесе 89,7%-ы қазақ тілінде оқуды таңдаған. Осы жағынан аймақ республикада көш басында тұр. Сонымен қатар, Қызылорда қаласының 90%-на қабылдау жүргізілген. Осы ретте, айта кету керек, Қызылорда қаласындағы жеке мектептерге қабылдау жалғасуда.
Электронды түрде құжат қабылдау 1 тамызда аяқталды. Дегенмен де түрлі отбасылық жағдайларға байланысты құжатын уақытылы өткізе алмаған ата-аналар өздері таңдаған білім беру ұйымына барып, қағаз түрінде өтініш білдіре алады.
Бүгінде барлық білім беру ұйымдарында жаңа оқу жылына дайындық жұмыстары жүргізілуде. Ағымдағы, күрделі жөндеу жұмыстары жоспарға сай аяқталмақ. Жылдағы дәстүр бойынша алғашқы қоңырау салтанатты іс-шарасы, яғни Білім күні 1 қыркүйекте аталып өтеді. Оқушыларға қажетті оқулықтар 20 тамыздан кейін таратылады.
Жасырып жабатыны жоқ, оқу форматы туралы қоғамда түрлі жаңсақ пікірлер тарап жатыр. Нақтысы, жаңа оқу жылында оқушылар дәстүрлі форматта білім алатын болады. Оқу-ағарту министрі А.Аймағамбетовтің сұқбатынан кейін қоғамда қызу талқыланған орамал тағу мәселесі де сөз болды. «Аймақта орамал тағатын 4 оқушы бар. Бірақ, олардың білім алу құқығын шектей алмаймыз. Түсіндіру жұмыстары жүргізіледі. Барлық оқушылар заңнамаға бағынуға тиіс» деді облыстық білім басқармасы басшысының орынбасары Бағдат Бердаулетов.
Қызылорда облысының білім беру ұйымдары Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 14 қаңтардағы «Орта білім беру ұйымдары үшін міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды бекіту туралы» №26 бұйрығын басшылыққа алып, жұмыс істейді. Аталған бұйрыққа сәйкес міндетті мектеп формасына қойылатын талаптар бекітілген. Ата-аналар мен өзге де заңды өкілдер мектеп формасы туралы мәселелерді талқылауға қатысады және оны жетілдіру бойынша ұсыныс енгізе алады. Мектеп формасына өзгерістер енгізу туралы шешім мектеп жанындағы қамқоршылық кеңеспен (мектеп кеңесі, ата-аналар комитеті) келісу арқылы мекеме басшысымен бекітіледі. Мектеп формасына өзгерістер енгізу қамқоршылық кеңесте келісілмеген жағдайда мектеп формасын сатып алу міндеттелмейді.
Елдегі эпидемиологиялық ахуалға байланысты кейбір шектеу шаралары қабылдануы мүмкін, бірақ онлайн оқу болмайтыны белгілі болды.
— Мекемелер оқу жылына дайын. Дегенмен өңірде асханасы, спорт залы жоқ мектептер бар. Негізінен асханасы жоқ бастауыш мектептер. Ал, спорт залы жоқ 22 мектеп бар. Қазіргі таңда оқушы санына байланысты қосымша спорт зал салу қолға алынып жатыр. Оған қоса, апаттық жағдайда тұрған балабақшалар да бар. Арал ауданында 5, Қазалы ауданында 4 және Шиелі ауданында апаттық жағдайдағы балабақша бар. Аралдағы «Толқын», «Балдырған» атты 200 орындық бөбекжайлар жеке балабақшаларға көшірілді. Үшінші балабақша жеке тұрғын үйге көшірілді. Жақсықылыш, Бөген ауылындағы апаттық балабақшалар жеке инвесторларға тапсырылды. Қазалы ауданындағы 2 балабақша мектеп жанына ауысса, «Меруерт» атты бөбекжайдың құрылысы жүріп, мердігерлер оны қараша айында тапсырады деп жоспарланды. Ал, қалған бір балабақшаға жоба сметалық құжаттар әзірленуде. Шиелі ауданындағы балабақша балалардың қауіпсіздігі үшін ауыл әкімінің ғимаратына көшірілді. Ол жаққа да жаңа құрылыс салу үшін құжаттар дайындалуда, — деді Бағдат Камбозұлы.
Жаңа оқу жылы жақындаған тұста «Мектепке жол» акциясының да тамырына қан жүгіре бастайды. 2022 жылы «Мектепке жол» республикалық акциясы балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 19 қаңтардағы №780 Жарлығымен жарияланған Балалар жылын іске асыру шеңберінде жүзеге асырылып келеді. Қазақстан Республикасының әрбір азаматы халықтың әлеуметтік осал топтарынан шыққан балаларды мектепке дайындауда атаулы көмек көрсетуде азаматтық белсенділік танытуына болады, оның мектепке жолы қуанышты болуы үшін әрбір балаға шынайы қамқорлық пен назар аудара алады. Акцияның мақсаты да аз қамтылған және көп балалы отбасылардан шыққан оқушыларға, жетім балаларға, сондай-ақ ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға оқу жылының басталуына дайындық кезінде материалдық қолдау көрсету және әлеуметтік себептер бойынша балалардың мектепке келмеуінің алдын алу.
Акцияның басталуы 2022 жылдың 1 тамызынан 30 қыркүйегіне дейін жалғасады. Акция ҚР Оқу-ағарту министрлігінің Балалардың қүқықтарын қорғау комитеті бастамасымен 15 жыл қатарынан өткізілуде. Сонымен бірге, акцияға облыс аудан, қала әкімдіктері, білім басқармалары, бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкілдер, орта білім беру сапасын қамтамасыз ету саласындағы департаменттер; кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі аумақтық комиссиялардың хатшылары, басқа да мүдделі тараптар қатысады.
Акцияны ұйымдастырушылар қаланың барлық азаматтарына, кәсіпкерлерге, меценаттарға акцияға қосылу және өмірлік қиын жағдайда отбасылар мен балаларға көмек көрсетуге өз үлесін қосуға шақырады.
«Мектепке жол» акцияны өткізу бойынша өңірлік іс-шаралар жоспары әзірленді. Міндетті оқу қоры есебінен көмек алатын оқушылар контингенті жинақталуда. 2022 жылы жобамен 31312 бала әлеуметтік осал топқа жатады, оның ішінде атаулы әлеуметтік көмек алатын отбасынан шыққан 13533 бала болып отыр.
Атап кету керек, биыл ҚР Оқу-ағарту министрлігінің бастамасымен жоғарыда аталған ҚР Үкіметінің №64 қаулысына міндетті оқу қоры есебінен көмекті қаржылай көрсету нормативі ағымдағы жылы тамыз айында бекітілген. Осыған орай, Балалар жылы аясында барлық санаттағы балаларға қаржылай көмек беру үшін Міндетті оқу қоры есебінен қаржы қарастырылуда.
Көмек алу үшін азаматтар білім беру ұйымдарына өтініш пен жоғарыда аталған санатқа жататындығы туралы дәлелдейтін құжаттарын тапсырады. Содан кейін, комиссия мүшелері көмек алуға мұқтаж отбасыларды анықтайды. Әрі қарай сол көмекті алуды үйлестіреді. Сонымен қатар, жоғарыда аталған санатқа кірмейтін балаларға демеушілер есебінен көмек көрсетілетін болады.
Осыған орай, ірі өндірістік компанияларға, шағын және орта бизнес ұйымдарына осы акцияға қатысу туралы өтініш жолданған. Акцияны өткізу жөніндегі ұйымдастыру штабтары құрылған. Мектеп жасындағы балаларды оқытумен қамтамасыз ету мәселелері бойынша білім бөлімінің мамандары және тиісінше мектептегі мамандар үшін кеңестер өткізілмек.
Мұнан бөлек, қауіп тобындағы балаларды анықтау бойынша іс-шаралар мен рейдтер өткізілетінін де айта кеткіміз кеп отыр. Шаруашылық қожалықтарды аралау, әлеуметтік көмекке мұқтаж балалардың тізімін қалыптастырып, паспорттық деректер базасы жасақталады. Жаңа оқу жылында 1-сыныпқа қабылданатын осал топтан шыққан отбасының балалары анықталады. «Жұмыспен қамту», «Түнгі қаладағы балалар» рейдтері өткізіледі. «Балаларға жақсылық сыйла!», «Ауыл балаларына – мектепке сыйлықтар», «Отбасы отбасына көмектеседі: баланы мектепке жинайық!» тақырыбымен қайырымдылық акциялары мен мектеп жәрмеңкелері өткізіледі.
Азаматтардың өтініштеріне жедел әрекет ету үшін білім беру ұйымдарындағы «Жедел желілердің», «Сенім» телефондарының, қоғамдық қабылдаулардың үздіксіз жұмысы ұйымдастырылады. Иә, «Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін – білім». Қорыта айтқанда, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына жолдаған Жолдауының басты бағытының бірі осы білім саласы. Рухани, мәдени саламыздың нығаюына, адами қасиеттердің жоғарылауына, жеке адамның сапалық ерекшелігінің өрлеуіне білімнің ғана құдіреті жететіні күннен-күнге айқындалып келеді.
Қазақстанның білім беру жүйесі санға ғана емес, сапаға негізделуі – бүгінгі күн талабы. Мұғалімдер мен оқушылардың біліктілігін көтеру жұмыстарын жандандыру және білім сапасын жақсарту жолдары бірізділікпен жүйелі жолға қойылып келеді. Бір сөзбен айтқанда, еліміздің болашағының бүгінгіден де баянды болуына ықпал етіп, алға апаратын күші білімге байланысты екені айқын көрінуде. Себебі, білім мен ғылымның дамуы – адамзат өркениетінің өлшемі, сапалы білім жарқын болашағымыздың кепілі екендігі даусыз.
Айдар САЙЛАУОВ
