Енді білім ордаларының басшыларына бір орында көп отыруына жол берілмеуге тиіс. Бұл науқанға – мемлекеттік мектепке дейінгі, орта білім беру, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және қосымша білім беру ұйымдарының бірінші басшылары ілігеді. Қағида солар арасындағы лауазымдық ауысу тәртібін айқындайды. Тек зейнеткерлікке шығуына 3 және одан аз уақыт қалған директорлар ғана ротациялаудан босатылады. Бұл үшін оның өзі өтініш жазуы шарт.
Сонымен, ротация 3 жылда 1 рет жүргізіледі. Бұл ретте қағидада «аттестаттау немесе мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшысы қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау қорытындысы» ескерілетіні баса айтылған. Яғни, егер бұл сынақтардан сүрінсе, ауысу да мұң болады, мүлдем білім беру жүйесінен қуылуы ықтимал.
Директорға бағалауды облыстардың және үш мегаполистің білім басқармасының кадр қызметі жүргізеді. Директорға берілетін баға ол басқаратын мектептегі оқу-әдістемелік және тәрбие қызметінің сапасына, білім алушыларының білім деңгейіне байланысты болады.
Айта кететін бір жайт, барлық директорға ауысудан бір рет бас тартуына мүмкіндік берілмек.
— Мемлекеттік білім беру ұйымының бірінші басшысы алғаш рет жазбаша бас тартқан жағдайда, онымен еңбек шарты тағы 3 жылға ұзартылады. Егер ол екінші рет жазбаша бас тартса, онда Еңбек кодексінің 49-бабының 7-тармақшасына сәйкес, ол атқаратын лауазымынан босатылады. 2021 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша 5 және одан көп жыл білім беру ұйымының басшысы болған тұлғалар міндетті түрде ротациялауға жатады. Ротациялау осы қағидалар қолданысқа енгізілген сәттен бастап 3 ай ішінде жүзеге асырылады,- деп түсіндірді Білім және ғылым министрлігі өкілі.
Құжатта мектеп директорларын бұлайша «сапырылыстырудың» не үшін қажет екені көрсетілген. Біріншіден, осы арқылы «білім беру ұйымдары жұмысының тиімділігін және білім беру қызметтерінің сапасын арттыру» мақсат етіледі. Екіншіден, бірінші басшылардың кәсіби әлеуеті мен басқарушылық тәжірибесін тиімді пайдалану көзделуде. Үшіншіден, ротация – директорлардың басқарушылық біліктілігін кәсіби дамытуға және жетілдіруге түрткі болады деп күтілуде.
Төртіншіден, осылайша, бірінші басшылардың кәсіби тұралап қалуының алдын алу жоспарлануда. Бесіншіден, сыбайлас жемқорлыққа соққы берілмек. Өйткені бір орнында көп отырған директорлардың әсіресе, ата-аналар арасында тамыр-таныстары көбейіп, бармақ басты, көз қысты тірліктер өрістеуі ғажап емес.
— Биыл директорлардың ротациясы нақты басталады. Алдыңғы жылды заңнаманы қабылдап, бекіттік. Енді биыл нақты мыңнан астам директор ротацияға ілінеді. Ротацияның ережелері бойынша, біріншіден, бір білім беру ұйымында 4 немесе 7 жылдан астам уақыт жұмыс істеген басшылар ротацияланады. Бұл ретте, осы білім беру ұйымында лауазымға тағайындалған күннен бастап 4 жыл жұмыс атқарған бірінші басшы ротациядан өтініші негізінде босатылып, тиісінше қолданыстағы еңбек шарты шеңберінде өз жұмысын жалғастыра алады. Алайда егер басшы аталған ұйымда 7 жылдан астам уақыт жұмыс істесе, онда ол міндетті түрде ротацияланады. Осылайша, бір білім беру ұйымына жетекшілік ету мерзімі 7 жылдан аспауы тиіс,- дейді А.Аймағамбетов.
Екіншіден, ротациялаудың төмендегідей шарттары бар:
– ротациялауды облыстардың және республикалық маңызы бар қалалардың білім басқармалары жүзеге асырады;
– ротация бір елді мекен аумағында жүргізіледі;
– ротациялауды бір деңгейдегі ұйым басшылары арасында жүргізеді;
– ротациялау кезінде бірінші басшылардың біліктілік санаты, яғни аталған санат үшін төленетін қосымша ақы да мерзімі аяқталғанға дейін сақталады.
— Директорларды келесі орынға отырғызу мәселесінде, бұрынғы директор болған кезіндегі репутациясымен неге жұмыс жасамайды екен? Әйтпесе баяғы жартас сол жартас болмай ма? Орындарынан кететіндер қайда баратындарын қазірден біліп, сол жақта не істейтіндерін жоспарлап отыр. Ең қызығы, орнына кім келетінін, ең болмаса артына адамын тағайындап отырғандар да жок емес. Осы ротацияның нәтижесі қалай болар екен? Қосылғыштар өзгергенмен қосынды өзгере ме?- дейді Мариа Камал.
Бұдан бөлек, негізінен тағайындаудан ҰБТ-ға қараудың қажеті жоқ. Себебі мұғалімдердің дайындалуымен оқушы сыннан өтеді. Директорлар мұғалімдердің арқасында директор болып отыр. Атадан балаға мұра болған мұғалімдіктен орынбасар, одан директорлыққа көтеру керек. Ойдан, қырдан әкеліп, қуыршақ секілді отырғыза салмай.
— Мектептерде жоғары сыныптар бір-бірден қалады, оқушылар 9-сыныптан кейін колледждерге бару үрдісі басым, сондықтан ол мектептердің өзіне реформа жасап, сосын директорлардың ротациясын жасау керек сияқты. Кейбір мектептер орыс-қазақ болып аралас отыр, ол да дұрыс емес. Мектептегі оқушы санына байланысты, кейбіреуін бастауыш мектеп ретінде қайта құрған жөн шығар. Тәртіпке келтіру керек қой,- дейді Мәншүк Серікова.
Ал, Қызылорда облысында бұл науқанға дайындық басталып кетті. Барлық мемлекеттік білім беру ұйымдарының басшыларының конкурстық негізде қызметке орналасатыны туралы Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз конференциясында облыстық білім басқармасының басшысы Ақзира Қасымова кеңірек тоқталды.
— Конкурс рәсімі бірқатар кезеңдерді қамтиды, қатысушы 100 сұрақтан тұратын тестілеуге қатысады. Мамандандырылған білім беру ұйымдарының бірінші басшысының бос лауазымына орналасуға үміткер тестілеуден өткеннен кейін «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығымен әңгімелесу нысанында келісудің қосымша кезеңінен өтеді. Ал, «Білім-инновация» лицейінің бірінші басшысының лауазымына үміткерлер тестілеуден, қамқоршылық кеңеспен келісуден босатылады және «Білім-инновация» халықаралық қоғамдық қорымен әңгімелесу нысанында келісуден, сондай-ақ мемлекеттік органның комиссиясының отырысында әңгімелесуден өтеді. Сонымен қатар, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымының бірінші басшысының бос лауазымына орналасуға үміткер кандидаттар тестілеуден өткеннен кейін министрліктің Балалардың құқықтарын қорғау комитетімен әңгімелесу нысанында келісудің қосымша кезеңінен өтеді,- деді А.Қасымова.
Сонымен қатар, білім саласында сапаны қаматамасыз ету үшін барлық білім ұйымдары мемлекеттік аттестаттаудан 5 жылда бір рет өтетіні белгілі.
— Биыл мемлекеттік аттестаттаудан 149 мемлекеттік балабақша, 30 мектеп, 7 колледж жоспарланып отыр. Ал, жекеменшік білім нысандары келер жылдан бастап аттестацияланады,- деді облыстық білім саласында сапаны қамтамасыз ету департаментінің басшысы Ғалия Дәулетова.
Қызылордада ротация енді басталмақ, кім орнында қалады, кім ауысады? Ол алдағы күндердің еншісінде. Тек бұл өзгерісте сапаға жұмыс жасау қажеттігі ескерілу керек. Білім беру сапасы жоғары болса, мемлекеттің дамуында да оң өзгерістар орын алмақ.
Айдар САЙЛАУОВ
