Қазіргі әлеуметтік желіде сан алуан ақпараттар ағыны жүріп жатыр. Шартарапта болып жатқан соны жаңалықтар көп уақыт өтпей-ақ көз алдыңда жататыны – қазіргі жаңа технологияның жетістігі.
Күні кешегі тамыз мәслихатында Батыс Қазақстан, Ақжайық өңірінде өткен жиында республикаға белгілі мұғалім Аятжан Ахметжан үлкен келелі мәселені қозғады. Бәлкім, бұл бұрын да айтылып жүрген жай болар.
Ол өз сөзінде бүгінгі күні ұлттық, халықтық педагогикаға негізделген ұлттық мектептердің маңыздылығына тоқталды. Ешқандай шеттен әкелінген Американың кембридждік немесе еуропалық білім жүйесі бізді көктетпейді. Тек қана ұлттық идеологиясы бар, ұлттық мектептерде ғана ұлтын сүйетін ұрпақ қалыптасады. Жапония, Норвегия мектептерінде солай екен.
«Ұлыбританияда екі ұлттық мектеп бар. Солар өзара бәсекелесіп, қай мектептің түлегі үкімет басқаратындығынан жарысқа түседі. Бізде Алма Қыраубаева негізін қалап, аяқтай алмай кеткен ұлттық мектеп бар. Соны арман қарай жалғастырып кетуіміз керек».
Ұлттық мектеп! А.Ахметжан айтқан ұлттық мектеп – өзекті мәселе. Бүгінгі таңда жеке білім беріп жатқан мектептер баршылық, ал солардың ұлттық болып құрылғаны бар ма? Солардың бірін ұлттық қылып жасақтап, маман кадрлармен қамтамасыз етсе өте тамаша болар еді.
Бұрынғы бірер жазбаларымда ұлттық мектеп жайында айтқан едім. Жапония мектептерінде оқушылар ұлттық саз өнерін бойына сіңіре тәрбиеленеді екен. Бізге де қазақтың қара домбырасының қасиетін ұғындыра оқытса жақсы болар еді. Бұл арада домбыраны нотасыз қағыспен үйрететін Алматыдағы «Көкіл» мектебінің тәжірибесі көкейге қонымды-ақ. Мектеп түлектері домбыра сазын көңіліне тоқып өссе, биік рухани жетістік сол емес пе? Бұл арада оқушылардың бәрін күйші қылу мақсат емес, қазақы рухты шәкірт бойына дарыту мақсат.
Мектепте дәстүрлі өнерге ерекше мән беріліп, жыршылық, дәстүрлі ән айтуға да көңіл бөлінсе, оған арнаулы үйірмелер ұйымдастырылса, нұр үстіне нұр болады.
Ұлттық мектептегі оқушылар халықтық педагогика негізінде тәрбиеленіп, ұлттық құндылықтарды бойына сіңіруі қажет. Ол үшін оның жақсы жабдықталған материалдық-техникалық базасы болғаны жөн. Қазақ халқының тарихын, әдебиетін, мәдениетін, өнерін, тұрмыс тіршілігін, әдет-ғұрпын жете білген жастар жаман болмайды.
Ана бір жылдары кей мектептерде қосалқы шаруашылықтар болғаны есімізде. Мектеп ұжымы мал шаруашылығымен де айналысып, одан түскен түсімді қажеттіліктеріне пайдаланған. Кейіннен бәрі жойылып кетті.
Қазақ халқының күн көрісі төрт түлік малға байланысты болды. Бабаларымыз көшпенді өмір салтымен, малдың жағдайына қарай қоныс өзгертіп көшіп жүрді. Ұлттық мектеп шәкірттеріне де мал шарушылығы негіздерін үйреткен абзал. Мектепте терімшілікке, ағаш шебері, етікшілік, зергерлікке үйрететін үйірмелер жұмыс жүргізсе тіпті жақсы. Оқушы қандай үйірмеге қатысқысы келетінін өзі шешеді, өзі таңдайды, сол өнерді жетік меңгерсе, оның болашағына да пайдасы зор болмақ.
Біздің қоғам ұзаққа созылған отаршылдық езгіден, кешегі отыз жылға ұласқан авторитарлық жүйеден әлі есімізді жинай алмай отырмыз. Егер ұлттық мектептер өз мәнінде жұмыс істесе, ой-санамыз өзгеріп, өркениетке ұмтыларымыз ақиқат.
Бүгінгі ұрпақ ұлтымыздың ата кәсібінен қол үзіп бара жатқаны байқалады. Әрине, мал соңына түсіп, ұдайы еңбектену қиыншылық туғызады. Дегенмен, жастардың бұл кәсіпті бүге-шүгесіне дейін жақсы білгені абзал. Жылқының жанына жолай алмайтын, түйенің құсқанын «түкірді» дейтін, қой баққанды қорлық көретін психологиядан арылған жөн. Қайта осы төрт түліктен алынатын сүт өнімдері, оларды өңдеу әдістерін меңгеру, оны пайдасына жарату, міне, бұл маңызды іс болып қалмақ. Мал терісін өңдеу, жүнінен әртүрлі тұрмыстық тұтыну заттарын жасауды меңгеріп шыққан түлектердің ешбірі жерде қалмас еді.
Ұлттық мектеп қазақы тәрбие бере отырып, ұлтшыл жастарды тәрбиелейді. Міне, сонда Ұлыбритания секілді біздің мектептеріміз де ұлт қайраткерлерін дайындағандығымен мақтана алатын болады.
Өтебай Серәлі,
Ақтөбе қаласы
