«Ел есін екеу, түсін төртеу қылған» тұрмыстық қатты қалдықтар жайы әлі де болса қоғамның қызу талқылауына түсіп келеді. Қай өңірде болсын, қарапайым адамның көзіне оғаш, ауа жұтуына кедергі қоқысты жинаудың тиімді жолы іздестірілуде. Әсіресе, экологиялық өлкенің күнделікті күнтізбесінде халық өзі қарап бақылайтын ортаның тазалығын қалайды. Тіршіліктің жандануы мен көңіл-күйдің шат-шадыман реңге бөлену үшін адамзат қолынан келгенін жасауға тиісті. Елді мезі қылатын жағдай Сырдың өңмеңнен өтетін суық желі емес, оған жергілікті тұрғындардың еті үйренген, өз қолымызбен жасап отырған табиғаттың ластануы деген тұжырым айтсақ, қателеспейтін шығармыз. Көпшіліктің ойы айналадағы сұлулықтың көз тойдырмас бейнесімен егіз болса екен дейміз. Алайда оған сай болмай тұрмыз. Үй алдындағы қоқыс жәшігіне қалдық затты салып, тазалық мәдениетін ұстануды қалайтын жандар қазірде кемде кем.
Бей-берекет шашылып жатқан тұрмыстық қатты қалдықтардың біздің ортаға зияны көп. Қоқыстың ашық шашылып жатуы адам денсаулығына кері әсерін тигізеді. Алдын ала қауіптен сақтану мақсатында қажетті талаптар орындалу қажет. Көзбен көрген ғажаптың сырты ғана емес, іші де таңданыс тудырса, көңілге қуаныш сыйлары хақ. Баршамызда сұрақ көп болғанмен, жауап қанағаттанарлықтай емес. Қазіргі таңда өңірімізді қаншалықты деңгейде таза ұстап жүрміз, ол тек өзімізге аян. Бүкіләлемдік мәселе ретінде қарастырылған жағдай алдағы уақытта жүйелі жолға қойыла ма? Ел іші дүрліге айтатын экологиялық аймақта полигон жұмысы қалай жүзеге асуда? Өткен жылы қандай жұмыстар жасалды? Осы сауалдарға жауап іздеп, тиісті мекемелермен байланысып, мәлімет жинаған едік.
— Қызылорда қаласының тұрмыстық қатты қалдықтар полигоны жылына 10 мың тоннадан аса қоқыстарды көму жұмысын жүргізеді екен. Уақытша сақтау полигонға қабылданған қалдықтарға сұрыптау жасалған соң олар екінші қайтара өңдеуге беріледі. 2022 жылы тек жаңа полигон аумағында 400 тоннадан аса пластмасса қалдықтары қайтара өңдеуге жіберілді,– деді Қызылорда қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Жеңісбек Файзуллаев.
Соңғы жылдары полигонға қабылданған тұрмыстық қатты қалдықтарды залалсыздандыру мақсатында жылына 60-70 миллион теңге көлемінде бюджеттен қаржы жұмсалған көрінеді. Бұл ақшаға полигонға қабылданған қалдықтарды сұрыптау, көму жұмыстары жүргізілген. Бөлім басшысының мәліметі бойынша, үстіміздегі жылы осындай жұмыстар үшін 76 миллион теңге қаржы қаралмақшы. Ал, сұрыпталып, қайта өңделудің пайыздық көрсеткіші 43,8 % құрайды. Бұл көрсеткіштің қала бойынша жоғары болуы қалдықтардың сұрыптау кешенінде жұмыс атқаруына тікелей байланысты болып отыр. Жылдық қуаты 60000 тоннаны құрайтын кешенде қазірде 43 жұмысшы мен мамандар жұмыс атқарады екен. Бізге жеткен ақпараттар бойынша қазір қала көлемінде қоқыс жәшіктері барлық аудандарда жеткілікті дәрежеде қамтамасыз етіліпті. Ескірген жарамсыздары жылма-жыл жаңартылатын көрінеді.
Ақпарат алмасу барысында тұрмыстық қатты қалдықтармен қауіпсіз жұмыс жасаған кезде қоршаған ортаға зиян тигізбеу шарттарын басшы тілге тиек етті. Қалада жаңа аудандардың пайда болуымен бұрынғыға қарағанда зиянды заттар саны қазір артқаны белгілі болды. Осы орайда «Алшынбаева мен Аширбекова даңғылдарына телекөрсетілім құрылғысы қойылуы қажет» деп әлеуметтік желіде пікір білдірген тұрғынның пікірін назарға салайық. Пікір білдіруші әкімнің жиналысында көтерілген тазалық мәселесін негізге алған. Айтуынша, көшенің бос аймақтарына қоқыс тастаушы адамдар көп секілді. Осыдан кейін шағымданып, құқық қорғау органдарына, телеарналарымен байланысқан. Әйтсе де ешқандай оң нәтижеге қол жеткізбеген. «Қызылорда тазалық» мекемесі көмек қолын созатынын, бірақ өрескел әрекеттер тыйылмағанын атап көрсетіпті. Қалдықтардың иісі мен көптігі сонша, аяқ басып жүруге ұялатынын, жақындармен қарым-қатынас орната алмайтынын жазыпты. Бос кеңістікті қоршау мен тікелей көрсетілім құрылғысының қиылысқа орнатуды қалайтының облыс әкіміне өтініш ретінде жеткізген. Қала тұрғынының осы өтініші алдағы уақытта аяқсыз қалмаса дейміз.
Облыстық экология басқармасы маманының да сөзіне құлақ тостық. Белкөл кентінен үш жарым шақырым қашықтықта орналасқан қатты қалдықтар жинайтын ескі полигон жұмысы 2007-2020 жылдар аралығын қамтығанын, ауданы жиырма гектарды қамтитын полигонның санитарлық-экологиялық талаптарға сай еместігін білдік. Сонымен қатар қалдықтардың өртену деректері орын алуда екен. Негізгі себеп «полигонға рекультивация жұмыстарының жасалмауына байланысты, шешім табу үшін атқарушы орган тарапынан жұмыс атқарылуы керек» деді эколог маман.
Қала тазалығына, полигонға байланысты сұрақ көп. Дегенмен қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Жеңісбек Файзуллаевқа қойылған кей сұрақтар жауапсыз қалды. Десек те, алдағы уақытта «түйінді мәселелерге назар аударады, қызылордалықтардың шағымының шешілуіне жұмыс жасайды» деп сенейік.
Әзірше қолда бар мәліметтерді оқырман талқылысына салып отырмыз. Қандай да бір мәселе туындаса, бізбен байланыста болыңыз, оқырман. Қоршаған орта тазалығына тиісті мекемемен бірге сіз де бей-жай қарамаңыз.
Нұрдәурен Жәрдемхан
