Қымбатшылық бүйірден қысып барады. Бүгінгі алған заттың бағасы ертеңіне жоғарылап тұр. «Үйдегі ахуалды базардағы баға бұзады» деген осы. Үйдегі көңіл-күй де қазіргі көп отбасыны алаңдатып отыр. Айдың аяғы келсе болды, коммуналдық төлем қалтаңды кақшып түсіреді. Су, жарық, газ, телефон. Төртеуі төрт жақтан қысқанда «отбасы бүйіріне» зақым келеді. Олар да араға аз уақыт салып, көтеріліп келеді. Ұялы телефонның тарифі төмен болса да, аспандап тұр. «Енді доллардың құны өсті» деген сөзге алаңдаушылар көп. Бұрын байлар көк ақшасын санап, ұйқысыз таң аттырушы еді. Бүгінде доллары жоқ отбасылар қорқатын болды. Себебі бәрі қымбаттап кетеді, сосын көңіл-күй жоғалады, шаңырақтан күлкі кетеді. Теңгеміз доллармен тіресе алмай тұр, бетпе-бет келгенде алдында бас иеді.
Коллаж ашық дереккөзден алынды
Қазақстанда азық-түлік қымбаттап жатыр
Сауда және интеграция министрі Арман Шакқалиев Үкімет отырысында «әлеуметтік маңызы бар тауарлардың бағасы өсуі мүмкін» деп мәлімдеді. А.Шаққалиевтің айтуынша, 2024 жылдың басында әлеуметтік маңызы бар тауарлар бағасының индексі алғаш рет 0,2%. құраған. Бұл соңғы 6 жылдағы ең төменгі көрсеткіш екен.
– Біз, әрине, белгілі бір маусымдық фактор бар екенін түсінеміз. Оны әрқашан айтамыз. Мысалы, жаңа жылға қарай бізде белгілі бір баға өзгерістері бар және біз бірқатар шараны қабылдаймыз. Бағаны тұрақтандыру аясында белгілі бір тауар бойынша шулы сұраныстың алдын алуға тырысамыз. Екіншіден, мемлекеттік бақылау шеңберінде сауда комитеті арқылы сауда желілері тарапынан тауарларды сатып алу тарапынан қысым жасалмауы үшін әлеуметтік маңызы бар азық-түлік бағасына үстемеақыны бақылауды және сауда ережелерінің сақталуын бақылауды толық көлемде іске асырамыз,- дейді Сауда және интеграция министрі.
Бағалар бойынша нақты болжам жоқ. Арман Шаққалиев баға индексінің өзгеру дәлізі бойынша жұмыс жүріп жатқанын айтып, түсіндірген болды.
– Бізде жыл соңына дейін 0,5-0,7% индикативті есеп бар. Тауардың қанша тұратынын нақты болжау – бұл жоспарланған экономика. Бізде нарықтық экономика, — дейді ол.
Барлығын нарықтық экономикаға жаба салу кім-кімнің де қолынан келеді. Сол нарық бағамына тәуелділік ұстанымын білдірген құзырлы министрлік басшысының мәлімдемесі қауіптің алдын алғанға ұқсайды. Себебі осы күні базар бағасы күннен күнге өсіп барады. Бұл айлығы шайлығынан аспайтындар үшін ауыр. Күнделікті тұтынатын тағамға қоса коммуналдық төлем де бет қаратар емес. Оған да Үкіметтің, яки өкілінің айтар уәжі дайын: бізде нарықтық экономика.
Доллар бағамы 500 теңгеден асты
«Күні кеше ұлттық валютамыздың туған күні» деп, жарыса жазып едік. Енді сол теңгеміздің құлдыраған халі еңсемізді түсіріп жіберді. Теңгенің әлсіреуіне байланысты Ұлттық банк төрағасының орынбасары Әлия Молдабекова түсінік беріп, оны нығайтуға бағытталған шаралар туралы айтты. Оның сөзінше, соңғы уақытта теңгенің әлсіреуіне ішкі және сыртқы факторлардың жиынтығы әсер етіпті. Ұлттық компаниялар табысының жартысына теңге сатып алу арқылы оған сұраныс тудыру жолыман валютаны нығайтуға ықпал етуі керек екен.
«Сыртқы сектордағы жағдай әлі де күрделі болып отыр. Бұл жоғары құбылмалылық пен жаһандық экономикалық тәуекелдердің сақталуымен байланысты. АҚШ доллары дамыған және дамушы нарықтардың валюталарына қатысты нығаюын жалғастырды. DXY индексі қыркүйек айынан бері 5,5%-ға артып, 106,2 тармаққа дейін жетті. ЕМ валюталарының индексі қыркүйек айының соңынан 4,1%-ға төмендеді» дейді ол.
Әлия Молдабекова мұнай нарығында да пессимистік көңіл-күй байқалып отырғанын жеткізді. «Бұл әлемдік сұраныстың баяу қалпына келуі мен ОПЕК+ тарапынан ұсыныстың өсуі күтілуіне байланысты. Соның нәтижесінде мұнай бағасы барреліне 71-72 АҚШ доллары деңгейіне дейін төмендеді» дейді Ұлттық банк төрағасының орынбасары.
Ішкі валюта нарығында экономикалық агенттер тарапынан шетел валютасына сұраныстың артуы және валюта нарығында, оның ішінде квазимемлекеттік сектор тарапынан ұсыныстың шектелуі байқалады. Шетел валютасына сұраныстың өсуі жалпы экономикалық белсенділіктің, оның ішінде сыртқы экономикалық белсенділіктің артуына байланысты. Сондай-ақ, оған бюджет шығыстарының артуы мен квазимемлекеттік компаниялардың инфрақұрылымдық және инвестициялық жобаларға шығындарының ұлғаюы сеп болып отыр. «Осы фактордың барлығы жиынтығында импорттың өсуіне, сәйкесінше, шетел валютасына сұраныстың артуына ықпал етеді» дейді мамандар.
«Валюта нарығындағы сұраныс пен ұсыныс теңгерімінің бұзылуы инвестициялық ахуалға кері әсерін тигізіп, инвестициялық жобалардың қымбаттауына және жалпы инфляциялық қысымның артуына алып келеді. Осыған байланысты валюта нарығындағы теңгерімділікті арттыру мақсатында квазимемлекеттік сектор субъектілерінің валюталық түсімдерінің 50%-ын міндетті түрде сату талабы қайта енгізіледі» деді Ә.Молдабекова.
Бұған дейін бұл талап 2023 жылдың тамызына дейін қолданыста болған, алайда макроэкономикалық жағдайдың өзгеруіне байланысты уақытша тоқтатылған еді.
Айтып ауыз жиғанша, АҚШ валютасының бағамы 500 теңгеге жетіп, кей айырбас пункттерінде 505 теңгеден сатылып жатыр…
Е.Ерболұлы
