Көк шаң болып көкпармен сайысқанша, білім бәсекесінде бақ сынаудың берекесі бар екенін Алаш арыстары қаншама рет айтып кеткен. Иә, олимпиада десе, бірден әнұран асқақтаған спорттық олимиадалар еске түседі. Біздің айтпағымыз, бұдан өзге атағы мен даңқы, айбыны мен ауқымы одан аласалау болса да, маңызы одан кем қалмас ғылым бәсекесінің алғашқы әрі маңызды басқышы – пән олимпиадасы. Пән олимпиадасы – ғылымның алғашқы басқышы, бала санасына ғылымның алғашқы ізденістерін қалыптастырып, болашақ ғалымдарды баулитын, ғылымға еркін бойлайтын жастар қосынын қалыптастыратын ең үлкен және ең тамаша бағдарламалық бәсеке.
Әлемнің дамыған мемлекеттерінің баршасында өте жоғары деңгейде жолға қойылған, кейде әлемдік білім сапасын, орта білімнің деңгейін, жоғары білімнің өресін бағалайтын негізгі көрсеткіштердің бірі. Білім бәсекесіне түскен, ғылым-техниканың көз ілеспей дамыған мына заманында ғылымның терең сырына бала жастан бейімдеу елдің ертеңгі деңгейіне жоспарлы дайындық болары хақ. «Біз білекпен сынасқан заманда ешкімге дес бермедік, ал, біліммен жарысар заманда өзгеден кем қалмалық»,- деген Абылай ханның арманы. Енді «Біз әлемнің алдыңғы елдерімен бәсекелес болу үшін ең алдымен технократтық мемлекетке айналуымыз керек»,- дейді заманның заңғар математигі Асқар Жұмаділдаев. Ғылымның тереңіне үңілу мына заманның алғы шарты десек, пән олимпиадасы алғы шарттың алғы шарты болып тұрғаны ақиқат.
– Пән олимпиадасына дайындық, адамның мидың ең жоғары қабылдау кезеңінде басталатындықтан, ол оқушылардың логикалық ойлау формасын дамытып қана қоймай, ғылымға деген көзқарасын қалыптастырып, болашақ бағдарын айқындайтын тамаша ғылыми ізденіс. Егер сапалы және жүйелі дайындық жүргізілсе, баланың ми клеткалары сапалы қозғалысқа келіп, оқушының алғырлығы арта түсетіні ғылымда дәлелденіп келеді. Сапалы әрі жүйелі дайындық – тек баланың ғылымға ғана көзқарасын қалыптастырып қоймай, болашаққа деген нық сенімін орнатып, өзіне деген сенімін нығайтып, биік мақсаттар қоя алатын тұлға тәрбиелеудегі тамаша дағды.
Болашақ қазақ ғалымдары бүгінгі олимпиада жеңімпаздарынан шығады деген үміттеміз. Әрі олимпиада жеңімпаздарынан шыққан ғалым ол болашақта қазақ ғылымына локомотив боларына сеніміміз кәміл. Сол үшін азды-көпті шұғылданған жұмыстарымызды пайдаланып, тәжірибемізді жинақтап, пән олимпиадаларының оқушыға әсерін тереңірек қарастыруды жөн санадық,- дейді республикалық «KAZBILIM» орталығының директоры Аятжан Ахметжан.
Ең бастысы, жүйелі дайындық және тынымсыз еңбек – пәндік олимпиаданың шыңын бағындыруға қажетті ең негізгі критерийі екенін ұмытпаған абзал.
Иә, біздің шаһар Қызылордада да бес күнге созылған дүбір өтті. Елімізде көп жылдар бойы ғылым негіздерін құрайтын барлық пәндер бойынша мектепішілік, аудандық, облыстық және республикалық олимпиадалар өткізіліп келеді. Қазақстанның барлық аудандары мен облыстарында өткізілетін пәндік олимпиадаларының тапсырмалары бірдей болуы үшін әр пән бойынша берілетін олимпиада тапсырмаларын сол пәннің тәжірибелі мамандары республикалық ғылыми-практикалық «Дарын» орталығының басқаруымен жыл сайын жаңарып, заман талабына сай құрастырылып отырады. Сол ізбен өткізілген білім бәсекесінде үздіктер сараланып шықты.
Жалпы білім беретін пәндер бойынша Т.Есетов атындағы №264 мектеп-лицей базасында республикалық олимпиаданың ІІ (қалалық) кезеңі басталып, олимпиада 9-11 сынып оқушылары арасында математика пәні бойынша өткен болатын. Өрендерге алғашында Қызылорда қаласы бойынша білім бөлімінің басшысы Ерлан Теңізбайұлы сәттілік тіледі. Жарысқа математика пәнінен барлығы 146 оқушы қатысты. Айта кетейік, олимпиада «respa.daryn.kz» онлайн платформасы арқылы жүргізілуде. Әр қатысушы үшін жеке компьютер және веб камера бекітілген.
Жүлделі орындарды қала бойынша 1572 дарынды оқушы сарапқа салды. Олимпиаданың өту барысын журналистер, «Адалдық алаңы» кеңсесі мамандары, ата-аналар комитетінің өкілдері, қоғамдық емес ұйымдар өкілдері бақылады. Осыған орай, ашықтық пен айқындылықты қамтамасыз ету үшін оны өткізу процесі онлайн режимінде «youtube» желісі арқылы жүргізілді. Әрбір аудиториялар бейнебақылау жүйесімен қамтамасыз етілген. Бес күнгі нәтиже бойынша 43 оқушы І орынға ие болып, олар облыстық кезеңге жолдама алды.
– Пән олимпиадасының елдің ертеңіне әкелер мол үлесі туралы бұл күнде көп айтыла бермейді. Әлем үздіге көз тіккен спорттық олимпиадалар секілді пән олимпиадаларына әлемнің дамыған елдері үлкен мән бере қарайды. Оның үздігі мен жүлдегерлеріне жасалатын сый-сияпаттар қоры да, жеңімпаздарына жүлде грант ұсынатын әлемдік университеттер де өте көп. Әрі пән олимпиада жеңімпаздарына оқу мен ізденуде жасалған жеңілдіктер заңмен бекітіліп, біздегі спорттық олимпиадаларға қатысушылар секілді оларға да мемлекет тарапынан қолдау жасалып, зертханалық және базалық кабинеттер жасақталған. Бұның бәрі пән олимпиадаларының елге тигізер мол пайдасын ескергеннен болар.
Біздің мектептен 27 оқушы қатысып, олар 13 орын және 3 алғыс хат еншіледі. Жалпы, пән олимпиадаларының оқушысын тәрбиелеу үлкен жауапкершілікті талап ететін әрекет. Себебі, өсіп келе жатқан бала психологиясын бәсекеге, ғылымға дайындап, қабілетін ашу, оқушыны дұрыс таңдап, дұрыс бағыт-бағдар беру үлкен қабілетті және мол тәжірибені қажет етеді. Кешегі ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынов «Жастардың тәрбиесі – ертеңнің көрінісі» деп айтса, Ыбырай Алтынсарин «Мұғалім – мектептің жүрегі» деген қанатты сөздерін негізге ала отырып, қарапайым мұғалімнен үздік шәкірт тәрбиелейтін ұстазға айналу әрбіріміздің арманымыз,- деді Абылай хан атындағы №140 мектептің тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Бақытжан Жақсылық.
Расымен, мұғалім үнемі ізденісте болуы керек, өйткені қоғам олардан қажырлы еңбекті талап етеді. Сондықтан ізденімпаз ұстаздардың еңбегі ерен. Әлемнің және еліміздің озық мектептерінің және тренерлерінің тәжірибелерімен танысып, ұстаздарға керегін саралап, жіктеп, талдап отырған жөн. Сол жүйелерден өзіміздің ұлттық танымымызға жақын, бала санасына пайдалы тұстарын іріктеп, үлкен пайым жасауға болатынын да қаперден шығармаған жөн.
Олимпиадалық тапсырмаларды орындау жай есептерді шешу ғана емес, ол мәселеге ғылыми тұрғыда талдау жасап, ғылыми ізденіс қалыптастыруына жол ашатын дарынды балаларды тәрбиелеуде баламасыз жоба. Ұстаздың ұлы арманы ұлы тұлға болар шәкірт тәрбиелеу болса керек. Ал, осы жолда пән олимпиадасы оқушымен қатар ұстаздар да шыңдалар ұлы майдан екені даусыз.
Айдар САЙЛАУОВ
