Өсіп-өнгісі келетін кез келген өркениетті қоғам үшін сыбайлас жемқорлықпен күрес ең өзекті әрі мемлекеттік маңызды мәселе. Мемлекеттің бастамалары, өсіп-өркендеуіне кесапатын тигізіп, жетістіктерін жоққа шығаратын елдің экономикалық қауіпсіздігіне қауіп-қатер төндіретін жымысқы жау десе болады. Сондықтан елімізде мемлекеттік саясаттың негізгі басымдылығының бірі – осы зұлымдықпен күресу. «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргізу дегеніміз – бұл мемлекетте тұрақтылықты қамтамасыз етудің қажетті шарты» деп айтқан екен кезінде ғұлама Аристотель.
Сыбайлас жемқорлықпен күресу еліміздің бүгінгі күнгі күрделі мәселелердің бірі болып отыр. Үлкен әлеуметтік қасірет болып табылатын жемқорлық саяси даму тұрғысынан бір-біріне ұқсамайтын әлемдегі барлық елдердің қай-қайсысын да қатты алаңдататыны анық. Қазақстан Республикасының «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» заңның басты мақсаты – азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, сыбайлас жемқорлық көріністерімен туындайтын қауіп-қатерден ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, олардың жолын кесу және ашу.
Жолын кесу мен ашу деп айтып отырған себебіміз, жақында ғана әлеуметтік желіні желіннен шыққан сүт пен қыстық күртенің миллиондарға бағаланған құны көптің жағасын ұстатты. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қызылорда облысы бойынша департаменті «мемлекеттік сатып алуда бір литр сүт 14,5 млн. теңгеге бағаланған» деп, елді дүрліктірді.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қызылорда облысы бойынша департаменті қызметкерлері қоғам белсенділерімен бірлесіп мемлекеттік сатып алуға байланысты тұрақты түрде мониторинг жүргізіп келеді. Ол мемлекеттік сатып алу бағасын жасанды көтерумен байланысты сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтауға мүмкіндік береді. Аталған шара барысында Қармақшы аудандық №275 орта мектебі мемлекеттік сатып алу порталында 1 күртешені 1670143 теңге көлемінде бағалаған. Сол арқылы барлығы 208767875 теңгеге 125 күртеше сатып алу жоспарлаған көрінеді. Алайда анықталған кемшілік бойынша ұсыныс жолданып, нәтижесінде 1 күртенің бағасы 16701 теңгеге дейін түсірілген. Жалпы сатып алу сомасы 2087678 теңгені құраған. Мемлекетке 206 680197 теңге кері қайтарылған.
— Шиелі аудандық білім бөлімі 1 литр табиғи сүтті 14577000 теңге сатып алуды жоспарлаған. Нәтижиесінде жоспарлы бағасын қайта қарау туралы ұсыныс хат жолданып, 1 литр табиғи сүттің бағасы 223 теңгеге түсірілді. Биылғы жылдың 2 айының қорытындысымен 17 мекемеге ұсыныс жолданды. Нәтижиесінде жалпы сомасы 351230304 теңге үнемделді. Аталған қаржылар білім, денсаулық және өзге де салаларға қатысты болып отыр,- деп мәлім етті аталған департаменттен. Бұдан бұрын Қызылордада қаржы басқармасының іс-әрекетінен монополияға қарсы заңбұзушылық анықталған еді.
Дәл осы әлеуметтік желілер мен интернет порталдарда кеңінен тараған мемлекеттік сатып алуға байланысты ақпаратқа сәйкес облыстық білім басқармасы бұл мәселелерге қатысты тиісті зерделеу жұмыстарын жүргізді.
— Нәтижесінде жоспарланған жұмыстар бойынша Шиелі аудандық білім бөлімі 1 литріне емес, 1 лот, яғни 1 жылдық сома 14 млн. 577 мың теңгені көрсеткен. Негізінде «табиғи сүт» лотының бір литрі қосымша құн салығымен 223,21 теңге, қосымша құн салығынсыз 199,29 теңге болып белгілену жоспарланған.
Ал, Қармақшы ауданы білім бөлімінің №275 орта мектебінде мемлекеттік сатып алу порталында жылдық жоспарды орналастыру кезінде техникалық қателік жіберілген. Яғни, 1 күрткенің бағасы 16701,43 теңгеден болу қажет болатын, алайда үтірсіз 1 млн. 670 мың 14 теңге көрсетілгені анықталды. Барлық деректер бойынша тиісті шаралар қабылданып, бөлінген қаржыға сәйкестендірілді. Бұл жерде бағаны негізсіз көтеру дерегі орын алмаған,- деді облыстық білім басқармасының басшысы Ақзира Қасымова.
Адамзатқа ертеден таныс сыбайлас жемқорлық – заманмен бірге өсіп-өркендеп, небір тегеурінді қарсылықтарға төтеп беріп, қайда мол қаражат, пайда болса, сол жерге тамыр жайып, бүгінге дейін жойылмай отырған қауіпті кесел. Басқа дамушы елдер сияқты, біздің жас мемлекетімізді де жегі құрттай бұл кесел айналып өткен жоқ.
Айта кетейік, сүт мәселесі тек жоспарланған жұмыстар болған екен. Барлық лоттар бойынша ешқандай да мемлекеттік сатып алулар жүргізілмеген. Сондай-ақ, аталған лоттар бойынша көрсетілген қаржы бөлінбеген де. Бірақ байбаламға құмар біз әлеуметтік желінің шаңын шығардық. Дегенмен де үтірдің арқасында үкіметтің ақшасын үптеп кету қаупінің алдына тосқауыл қойылды. Ал, «үтірленіп» жатқан өзге тендерлердің тәлкегіне кімдердің ұшырасуы алдағы уақыттың еншісінде.
Кей мемлекеттік қызметшілердің құқық бұзушылыққа немқұрайлылық танытуы, кәсіби әдептілігінің жетіспеуі де, жеке басының қамын ойлауы да парақорлықтың дендеуіне септігін тигізуде. Сондай-ақ, кейбір мемлекеттік орган басшыларының сыбайлас жемқорлыққа қарсы заң талаптарын атқаруда ынта танытпай, жұмыс жүргізбеуі де жемқорлықтың тамырын тереңдете түседі. Әрине, сыбайлас жемқорлық дәрі беріп емдейтін сырқат емес. Айналасындағы таза және сау ортаны шарпып, тыныс-тіршілігін тарылтатын, заңсыз әрекеттермен қоғамдық ортаның және мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, дара кәсіпкерлердің, азаматтардың қызмет етуіне қатер төндіретін қауіпті дертті болдырмаудың тетігі халықтың өзінде.
Бұл дерттің алдын алып, қоғамға таралу жолдарын кесіп, оның ұлғаюына жол бермеу керек. Ол үшін аталған дертке барлығымыз атсалысып, қарсы жұмылған жөн. Сонда ғана ел мүддесі үшін зор үлес қосатынымыз және халық сенімінен шығатынымыз анық. Ал, жүйеге жауапсыздық пен салаға салақтық мамандарды сілкіп алуға себепкер. Сондықтан әрбір мамандық иесі өз жұмысына мұқият болғаны жөн. Әйтпесе бір адамның кесірінен бір сала тұтастай ұятқа қалуы лезде-ақ.
Айдар САЙЛАУОВ
