Жаңа оқу жылында жағымды жаңалық та, берекелі бастама да, құлаққа түрпідей тиген көңіл құлазытатын келеңсіз оқиға да орын алды. Әлгінде алматылық студенттердің үй-күйсіз далада түнеуге мәжбүр болып, саябақты сағалап, вокзалдарды жағалап жүргені әлеуметтік желіде қызу талқыланды. Қай ата-ана маңдайынан иіскеп, арқасынан қағып, «жақсы оқы, үмітті ақта» деп жіберген баласының баспанасыз бас сауғалап кеткенін қалайды?! Сондықтан олардың шырылдап, жанұшыра жанайқайын жеткізуі орынды. Оқып, білім алу үшін келген жастар тиісінше өз сабағына ғана көңіл бөліп, ойдағыдай бітіруін мақсат еткен. Олай болса, білім алушылардың келген күнінен бастап көше кезіп, саябақта сенделіп, күндіз оқып, кешке пәтер іздеп жанталасуы еріккеннен емес. Сірә, ауылдан Алматыға арман қуып, алыстан ат арылтып келген студенттердің жастанар жастығы болғанымен, «жатақханаға жарымай қаламын» деген ой үш ұйықтаса да түсіне кірмеген шығар. Қанша дегенмен жоғары оқу орнының табалдырығын табандылықпен аттаған талаптылардың тентіреп кеткені тиімсіз. Оның үстіне, қуанышы қойнына сыймай, арқаланып келгендердің жанары жасқа толып, метроның жолына үздіге қарап, көз ілуге скамейка санамалап жүргені қиын. Сонда ата-ананың шері мен уайымына, студенттің мұң-мұқтажына құлақ түретін кім бар?
Иә, студенттік өмір бірде тоқ, бір аш боп жүретін кезең. Көбісі осы күндерге қайта оралғысы кеп, талай естелікті сөйлетуге әуес. Бірақ, қарынның қамын, тамақтың жайын былай қойғанда, алдымен көңіл тоқ болу керек емес пе? Сонда ғана студент әр қиындықты еңсеріп, еңсесін тіктей алады. Білімнің қара шаңырағында қаумаласып жиылған соң бір-бірімен шүйіркелесіп, тақырыпты талдап, тапсырманы орындап, келесі күні тақылдап айтқанға не жетсін?! Әйткенмен, тұруға мекен, қонуға пана іздеп жүргендердің сабаққа арнар уақыты да сырғып бітеді. Сайып келгенде, студенттер амалсыздан далаға қонуға мәжбүр. Жатақханаға жолдама ала алмағандықтан, алып шаһарда пәтер жалдап тұрудың өзі қомақты қаржыны қажет етеді. Ал, барлық студенттің әлеуметтік жағдайы бірдей емес. Кейбірінің қалтасы көтермейтіні тағы рас. Азық-түлік бағасы шарықтап, күннен-күнге өсіп отырғанда баспананың құны бас қатыратыны белгілі. Нұр-Сұлтан қаласында оқитын студентпен тілдестік. Мұнда пәтер табу өте қиын көрінеді, ұзақ іздеу керектігін тілге тиек етті. Екі бөлмелі жалдамалы пәтерлер 180-200 мың теңгенің үстінде. Мейлі, 4 балаға шаққанның өзінде 45-50 мыңнан келеді. Бұл қаражат кейбір адамдардың бір айлық жалақысымен тең. Енді ойланып қараңыз. Егер студент грантта оқыса, ата-анасына салмақ салмайды деп қарастыруға болады. Соның өзінде баланың ішіп-жемі, күнделікті күнкөрісі, қажеттілігі, жол ақысы бар, бұған да қаражат керек. Ал, ақылы негізде оқитындардың тіптен қиналатыны айтпаса да түсінікті. Уақытша болса да тұратын мекені болған соң бәрінің жақсы болғанын қалайды. Студенттің айтуынша, 180 мыңнан төмен бағада жағдай жасалмаған, жөндеу жұмыстары жүргізілмеген пәтерлер табылады. Жөндеу жұмыстары керемет, тұруға ыңғайлы үйлердің құны бұдан тіптен қымбат.
Қазір алдына барса бәлсініп, жағдайын айтса, шалқайып қалатын кезең. Көпке топырақ шашудан аулақпыз, десе де студенттердің соңғы тиынына дейін сыпырып алуға дайын, шарықтаған бағаны тағы да асқақтататын жалға берушілердің әрекеті орынсыз. Күні таяп қалғанда титықтатып, төлемді төбесінен төніп тұрып жасататындардың бары жасырын емес. Біз де Алматыда жалдамалы пәтерде тұратын студенттермен байланысқан болатынбыз. Ол жақта пәтер кұны Нұр-Сұлтан қаласымен салыстырғанда қымбат. Тіпті 200-300 мыңға дейін барады екен. Сондай-ақ, пәтер іздеуде мұқият болу керектігін ескертті. Әйтпесе, жалға пәтер алуға мүмкіндік беретін арнайы бағдарламаларда алаяқтар көп кездесетін көрінеді. Былай да аузыңды ысып, аңқитып кететіндердің қарасы қалың. Сондықтан да жатақхананың жеткілікті, орынға толы болғаны тиімді. Әйтпегенде, жатқа жем болып, қалтадағы қаржысынан қағылудың қарқыны тыйылмас. Неде болса, білім іздеп, мықты маман атану мақсатына айналған талапкерлерді табанынан тоздырып жіберу қисынға келмейтін іс. Алғаусыз көңілі мен шынайы ниеті һәм жан қалауымен жоғары оқу орнын таңдап отырғанда, қанатының астына алса, қамқорлығы деп білуші едік.
Көпті елең, көңілді алаң еткен мәселеден шыққан шу, айтылған уәждер көп. Бұған қатысты министрлік өз пікірін білдіріп, студенттердің далада қонып жүргені туралы ақпараттың шындыққа жанаспайтынын айтты. Сонда түнімен ұйқысы бөлініп, жатарға жер таппай, жол сөмкесін сүйрелеп жастар мұндай тірлікке жетіскеннен барып отыр ма екен? Әлде өкпесі қара қазандай болған ата-аналардың назы мен жасы көздеріне көрінбегені ме? Хош. «Жанаспайды» деп ақталса да, жарастырып, мәселенің шешімін тапқан тәрізді. Дегенмен, жүйелі бола ма әлде іс қолын қозғалтып, саусағын сермеген күйі сол қалпында қала ма? Оны уақыт көрсетер. «Алматыда студенттердің тек 30% жатақханамен қамтамасыз етілген. Қалған 30% баспана жалдаса, 40% туыстары мен жақындарының үйінде тұрып оқуда» деді Ғылым және жоғары білім вице-министрі Қуаныш Ерғалиев. Вице-министрдің айтуынша, Алматыда жатақханалардың орын тапшылығы мәселесін шешу үшін министрлік пен қала әкімдігі тарапынан жұмыстар жүргізілуде. «Біз қала әкімдігімен бірлесе студенттер үшін хостел, қонақ үйлердің иелерімен келісім жасастық. Соның нәтижесінде қазір 7 мыңнан астам студентке орын табылып, сонда орналасып жатыр. Мысалы, Абай атындағы ҚазҰПУ бүгінде 4 хостелмен кездесіп, мыңнан астам студенттің тұруына мүмкіндік жасады» деді ол. Сонымен қатар, мемлекеттік-жекешелік әріптестік аясында соңғы үш жылда жатақханалардың қарқынды түрде салынып жатқаны айтылды. «Өткен жылы Қазақстанда шамамен 49 жатақхана салынды. Биыл 40-қа жуық жатақхана салынады деп жоспарланды. Бұл, студенттер үшін қосымша 10 мыңнан астам төсек орын болады деген сөз. Президент өз Жолдауында да осы мәселені көтеріп, бізге тиісті тапсырма берді. Қазір ол бойынша инвесторларды тартып жұмыс жасап жатырмыз. Қысқаша айтқанда, қазіргі таңда Қазақстанда жатақханаларда орын тапшылығы мәселесін шешу жұмыстары жүріп жатыр» деді Қ.Ерғалиев. Әйтеуір, іс нәтижелі болса, барша адамның қуанышына себеп болар еді. Шарасыздан беймезгіл уақытта босып жүрген білім алушылар қиындыққа тап болмайтыны анық.
Облысымыздағы жоғары оқу орындары мен білімнің қайнар көзі саналатын колледждерге оқуға тапсырушылар көп. Биыл оқуға түскен студенттер саны өткен жылмен салыстырғанда артып келеді. Әлбетте, бұл жатақхана жағдайына тікелей байланысты. Өңірімізде баспанасыз қалған білімпаздар жоқ. Барлығын толық қамтуға тырысқандықтан, жатақхана жайы қалыпты. Мәселен, 85 жылдық тарихы бар Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетін таңдап, оқуға тапсырушылар қатары жылдан-жылға артып келеді. Осы ретте, университет басшылығы келгендерді кеудесінен итермей, жатақханаға орналастыруды көздейді. «Қазіргі таңда барлығы 1116 өтініш тіркелді. 1070 студент жолдамасын алды. Университет жатақханасына студенттерді бөлу әлеуметтік жағдайы мен курс негізінде жүзеге асады. Студенттер үшін жатақханада жағдай жасалған. Алдымен білім алушылар жатақхананың ережесімен танысып қол қояды. Егер ережені бұзған жағдайда жатақханадан шығарылады немесе студент өз еркімен шығады» деді тәрбие жұмыстары және жастар саясаты бөлімінің басшысы Жанар Бимұратқызы. Айта кетейік, студенттер жатақхана үшін айына 5 мың теңге төлейді. Сонымен қатар, аталған университетте жатақхана жөнінде мәселе жоқ. Негізінен университет балансында төрт жатақхана бар, оған қосымша жеке кәсіпкерлермен келісіп, тағы екі студенттер үйі берілген. Қазір екі кәсіпкер қаланың орталығында 465 орынды екі жатақхана беріп отыр. Сондай-ақ, 512 орындық №1 жатақханаға қазіргі уақытта күрделі жөндеу жүргізу үшін жобалық сметалық құжаттар әзірленуде.
Мәншүк Мәметова атындағы Қызылорда педагогикалық жоғары колледжінде де жатақхана жөнінде кикілжің жоқ. «Биыл оқу жылына 710 студент қабылданды. 1-курстардан 150 өтініш түсіп, толық қанағаттандырылды. Жатақханада 248 орын, 62 бөлме бар. Бір бөлме 4 адамға лайықталған. Жатақханаға қабылдау әлі жүргізіліп жатыр. Бірінші кезекте 1-курс студенттері қабылданды. Сондай-ақ, өтініш беріп, жатақханаға жатудан бас тартып, өтініштерін қайтарып алған студенттер бар. Олардың орнына 2-курстың және 3-курстан да әлеуметтік жағдайына қарай студенттер орналастырылды» деді колледж директорының тәрбие-ісі жөніндегі орынбасары Гүлдана Исаева.
Аталған оқу орнының жатақханасында барлық жағдай жасалған. Сонымен қатар, жатақхананың өзінің ішкі тәртібі мен ережесі бар. Г.Маралбекқызының айтуынша, жатақханада төбелес шығарған жағдайда және ішімдік ішіп, суық қару қолданып немесе ұрлық сынды ерсі әрекеттер жасалғанда ешқандай ескерту берілмей, жатақханадан шығарылады. Жатақхана тұрғындарының қасында 24 сағат бойы тәрбиеші болады. Егер студенттер ережені бұзып, өрескел қылыққа барған болса, тәрбиешілер мәлімдеме жазады. Осы ретте, студенттің атына үш мәлімдеме түссе, жатақханадан шығарылады.
Өзгелер жатақханаға жете алмай, далада түнеп жүргенде, сау басқа сақина тілемей, ескертуді ескерген жөн. Әйтпесе, бізде де пәтер жалдау бағасы арзан емес. «Біз екі қыз болып 60 мың теңгеге пәтер жалдадық. Одан бөлек коммуналдық қызметтерге 20-25 мыңдай бөлек төлейтінбіз. Жөндеу жұмыстары да көңіл көншітпейді. Тіпті қала орталығында емес, сабаққа қатынау қиын болды. Амалсыздан тұруымызға тура келді» дейді Жамал атты студент. Сананы тұрмыс билеген заманда құлқынның құлына айналу үйреншікті шығар. Дей тұрғанмен, студенттердің де қалтасына бір қарайлап қойса дейміз.
«Студенттік өмір – ең соңғы кезеңі ерке шағымның» деген ән бар еді ғой. Бірақ, туындаған түйткілдерге қарап, студенттер ертеңгі естелігін еркелікпен емес естілікпен байланыстырып еске алатын шығар. Өткенде оқушылар да олқылықтан опық жеп, білім бәсекесінде асығы алшысынан түссе де ақсап еді. Иә, Назарбаев зияткерлік мектептерінде болған даудан енді көз ашып, жан-жағымызға қарайлап едік. Енді, міне, студенттердің сенделіп жүргені тағы бір толғандырып қойды. Бұл мәселе жылдам шешімін тапса, жұртшылықтың жаны жай табар. Әйтпесе, жастардың қарсылығына тап болуымыз ғажап емес. Сосын кінәліні өзімізден емес, өзгеден іздеп әуре боламыз. Сондықтан мәселені ушықтырмай, осы кезден шешкеніміз жөн.
Замира АХМЕТ
