Кеше облыс әкімінің баспасөз қызметі әлеуметтік желі арқылы Қызылорда облысындағы коррупцияның алдын алу үшін облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі облыстық комиссияның кезектен тыс отырысы өткізілгенін хабарлады. Жиынға құқық қорғау органдары және басқарма басшылары, онлайн режимде қала, аудан әкімдері қатысыпты. Отырыста «Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және оған қарсы іс-қимылдың үлгілік базалық бағытын іске асыру» мәселесі қаралған.
Айтуынша, іс-қимыл үлгілік базалық бағыты 4 негізгі жобалар тобы арқылы іске асады екен. Яғни сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау оны жою, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру және квазимемлекеттік секторда сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс қызметтерін дамыту.
Рас, еліміз отыз жылдан бері жемқорлықпен күресіп келеді. Біріміз алдын кескіміз келіп, күні-түні ұйықтамаған кейіп танытамыз, біріміз «коррупцияның тамырын түбірімен жоямыз» деп тыраштанамыз. Тіпті кейбіріміз «сыбайлас жемқорлық жойылсын!» деп, ұрандатамыз да, білдірмей пара ала береміз. Не керек, отыз жылда ойран ботқамыз шықты. Жемқорлық бізді жеңді.
Ал, енді не істейміз? Қызыорда облысы өзгеге күлетіндей халде емес. Сыр еліне келіп, таққа отырып, «опырып жеп кеткендер» басқа жерде жүріп, жемқорлық туралы «баллада» айтудан алдына жан салмайтын болыпты. Кімдер екенін көпшілік біледі, бірақ айтқысы келмейді. Олардың ішінде акуласы да, жайыны да, сазаны да, шортаны да жүр. Біз де айтпадық, бірақ тұспалдадық. Артына бір қараса, «лас иіс шығатынын», қолына қараса, құбылып кететінін, айнаға қараса, жиіркенетінін өзі де біледі. Бірақ «боқты жуса, тазармай ма?» деп, өз-өзін жұбатады.
Ал, қазіргі қызылордалық шенеуніктердің әрекетіне қандай баға беруге болады? Бір сәт ойланайық. Әзірге комиссиясының отырысы туралы біліп алайық. Жиын барысында Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қызылорда облысы бойынша департаментінің басшысы Серікжан Мырзалы баяндама жасап, комплаенс-қызметін атқаратын мамандар тапшы екенін және әрбір мекемеде дербес комплаенс қызметі болуы қажеттігін алға тартты. Соған сәйкес кәсіби мамандардың әлеуетін арттыруға басымдық беру керек деді.
Оның үстіне мемлекеттік органдар тарапынан сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне жүргізілетін ішкі талдау сапасы өз деңгейінде жасалмайтынын баса айтты.
— Облыстық әкімдікке қарасты басқармалармен жүргізілген сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдаулар нәтижесінде 77 тәуекел немесе бір басқармадан орташа көрсеткішпен 4,53 тәуекел анықталған. Бұл ретте көрсетілген ішкі талдаулардың сапасы да күмән тудыратынын атап өту қажет. Мәселен, білім басқармасымен ішкі талдауды сапасыз жүргізу белгісі ретінде өңір мектептерінде сыбайлас жемқорлық фактілері орын алғанын келтіруге болады.
Облыс мектептерінде 2020-2021 жылдары аса ірі көлемде қаражат жымқыру фактілері бойынша 6 қылмыстық іс тіркелді. Яғни жекелеген мектептерде жалақы төлеу қорының сомаларында күмәнді деректер анықталды,- деді департамент басшысы.
Қазірде Жаңақорған ауданының бірнеше мектеп есепшілеріне қатысты сыбайлас жемқорлық сипатындағы қылмыстық істер қозғалуда. Бұл деректер 2020-2021 жылдар ішінде орын алған, дегенмен істің шешімі биылғы жылдың есебімен жария етілуде.
Серікжан Мырзалы «мұндай тәуекелдер басқарма тарапынан ішкі талдау барысында алдын ала анықталмағандықтан, қаражатты негізсіз пайдалануға жол ашты» деп отыр.
Аймақта 2020-2021 жылдар аралығында қаржы жымқыру дерегі бойынша 11 әкімдік қызметкеріне қылмыстық іс қозғалған. Олардың ішінде Қызылорда облысының мәдениет, архив және құжаттама басқармасының басшысы, дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы және 5 спорт мектеп директоры, жер қатынастары басқармасы басшысының орынбасары, облыстық құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы басшысының орынбасары, ауыл шаруашылығы басқармасының бөлім басшысы мен бас маманы бар. Аталған тұлғалардың қылмыстық істері 2021 жылы тіркеліп, сот үкімдері биыл ғана жарияланды. Соның салдарынан Қызылорда өңірі республикадағы аймақтар арасында сыбайлас жемқорлық сипатындағы қылмыстық көрсеткіштермен алдыңғы қатарға ілікті.
Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Қызылорда облысы және Байқоңыр қаласы бойынша департаментінің бастығы Болат Қалмырзаев 2020-2021 жылдар ішінде орын алған мұндай келеңсіздіктердің себебіне терең талдау жасап, білім саласында орын алуы мүмкін тәуекелдерді алдын ала ескеру қажет екенін ескертті.
Жиында облыс әкімі аппаратының басшысы Шахмардан Байманов Үлгілік базалық бағыттың өңірінде орындалуы облыс әкімі аппаратының жеке бақылауында болатындығын және ашықтық қағидатына сай әрбір мемлекеттік қызметшінің сыбайлас жемқорлыққа жол бермеуін және бірінші басшылардың жауаптылығын күшейтіп, ішкі талдауларға сүйене отырып, уақытылы әрекет ету механизміне сай жұмыс жүргізілетінін жеткізді.
Қоғам ішінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру үшін ақпараттық насихат жұмысының маңызы арта түсті. Облыстық қоғамдық даму басқармасының басшысы Мира Қазбекова халық арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы нормаларды түсіндіру, мағыналы бейнероликтер әзірлеп, оларды кеңінен жергілікті телеарналар мен әлеуметтік желіде жариялау, жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бағытында атқарылған шараларға тоқталды.
Жиынды қорытындылаған аймақ басшысы жемқорлықпен күресте ақпараттың шынайы болуын және үлгілік базада көзделген бағыттарды уақытылы іске асырып, жұмысты жандандыру қажет деді.
— Жобалық басқару — бұл, ең алдымен лауазымды тұлғалардың жауапкершілігін арттыру, нақты көрсеткіштерге қол жеткізу. Бұған бей-жай қарауға болмайды. Мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесе отырып, жемқорлық сипатындағы әрекеттерді жою бағытында жұмысты күшейтуді тапсырамын,- деді Н.Нәлібаев.
Бір отырыс осымен аяқталды. Кемшіліктер тізбектелді, тапсырмалар берілді. Енді не болады? Осымен жемқорлық пен парақорлық жойылып кете ме? Мәселе сонда! Ендеше өңіріміздегі жемқорлықтың алдын алуда әрбір азамат белсенді болу керек. Пара беру болмаса, алу да болмайтынын ескеруіміз керек. Әйтпесе, бүгінде әрбір мамандық бойынша жұмысқа кірудің ставкасы ел аузында күнделікті айтылып жүр. Оны құзырлы орындар бос сөзге балайды. Сол «бос сөздің» отыз жыл ізімізден ергенінен шаруалары жоқ. Сондықтан коррупцияға байланысты әрбір сөзді зерттеп, қорытынды шығарғанда ғана нәтижелі болады. Әйтпесе халық бүгінде қолмен ұстап, көзге көрсетпесе, сенуден қалған.
Н.Меңдібай
