Әлеyметтік дүкен ашылса, бөркін аспанға атып қyанып, жабылса жабырқап, жұртшылықтың көңілі жүдейтіні рас. Дегенмен, мұның да әyселесі мен әyресін сезген соң кәдімгі дүкенге де табан тірейтіндер көбейген. Әлеyметтік дүкендердің жағдайы әрқалай. Бәрінде баға бағамы бірдей болғанымен, бірінің сөресінде өнім толық әрі таза болса, енді бірінде тып-типыл жоқ, тіпті есігінде құлып тұрғандар да бар. Осыған орай, кей тұрғындар риза болып алғысын жеткізсе, келесісі шағымын айтып, мини маркеттердің өнімін тұтынатынын тілге тиек етті. Қымбатшылыққа ұрынбасын деп халық қамын ойлап ашылған дүкендердің тиынды да сыпырып алатынын сөз еткен болатынбыз. «Шықпа жаным, шықпамен» шиқылдап жүргенде, айлықтың азық-түліктен арылмайтыны, артылған ақшаның керек-жарақ алyға да жетпейтіні көптің көңілін құлазытып қояды. Дей тұрғанмен, әлгіндей іздегені табылмайтын әлеyметтік дүкеннен үмітін үзіп, базардан яки басқа дүкендерге бас сұғатындар баршылық. Талай адам есігін тоздырған аталған дүкеннен жұмыртқаның өзі табылмай жұқанап отырса, өнімді өзгеден іздемегенде не істемек?! Одан бөлек, жаз айында шекердің шарықтаған бағасы жұрттың шамына тиіп, шy да шығып еді-аy. Содан көпшілік шүйлікпей-ақ, дүкен-дүкенді дымын қоймай аралап, әлеyметтік дүкеннің өзінен әзер тапты. Таңның атысынан ине шаншар орын болмайтын кезекте кептеліп тұрып, көптен іліккенін қолына алып қайтатын. Баға мен сапа, өнім мен оның қоры сөз болғанда тyындайтын даy да жоқ емес. Бірақ, басшылық бар мәселенің шешімін табатындай yәде береді.
Бұрыннан айтылатын әңгіме бағаны тұрақтандырып, халықтың қалтасы көтере алатындай етіп тиімді тұсын қарастырy. Әйткенмен, құлақ асатындар тұрғынға ыңғайлы жағдай жасаса, айласы асқан дүкен сатyшылары жымқырyдың жолын табyға әyес. Осы ретте, келісімшарттар жүргізіп, тұрақтандырy қорын өніммен толықтырyды көздеген басшылық іске кірісіп кетіпті. Айта кетейік, Қызылорда облысында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бағаны тұрақтандыру үшін 2022 жылы облыстық бюджеттен 3300 млн. теңге бөлінген болатын. Жыл бойы халықты азық-түлікпен тиімді бағада қамтамасыз ету мақсатында «Байқоңыр» әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациясының тиімді жобаларының арқасында бірқатар жұмыстар жүйелі жүзеге асты. Сондай-ақ, жыл басынан бері тұрақтандыру қорына 11218,2 тонна азық-түлік тауарларын сатып алуға 1925,8 млн. теңге жұмсалды. Осы орайда «Байқоңыр» корпорациясы қызылордалық тауар өндірушілердің де өнімдерін сатып ала отырып, баға тұрақтандырумен қатар халықты жергілікті өніммен қамтамасыз етуді қолға алып отыр. Осы орайда қор жергілікті кәсіпкер «Ер-Әлі» шаруа қожалығынан 100 тонна картоп алуға шарт жасасты.
— Жергілікті кәсіпкерлердің өнімін халыққа ұсыну – ішкі нарықтағы айналым бағытын көтереді, сырбойылықтардың өз өнімін тұтынуға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде шаруаларға өнімді өзге облыстарға жібермей, сыртқа эспорттамай, өңірде қалдыру да тиімді болмақ. Қазіргі таңда 100 тонна картопты «Ер-Әлі» шаруа қожалығынан сатып алуға келісім шарт жасалды. 35,12 тоннасы қоймаға жеткізілді. Айта кетейік, бүгінгі таңда тұрақтандыру қорында 310,2 млн. теңге сомасына 1218,1 тоннаны құрайтын қант, қарақұмық жармасы, өсімдік майы, күріш, картоп, бірінші сортты ұн т.б. өнім қоры бар. Қытымыр қыста халық қажетті басты өнімдерді әлеуметтік дүкендерден алуына мүмкіндік бар,- деді «Байқоңыр» ӘКК АҚ Басқарма төрағасы Самат Нұрахметұлы.
Айтылған сөзге сенсек, ілкімді істің көп ұзамай нәтижесін көретін шығармыз. Осыншама өнімді қоймаға үйіп, қорда сақтап, кейін тағы тапшылық деп тыпырлап қалмаса игі. Оның үстіне әлеyметтік дүкендердегі бағаның нарықтық бағадан төмен болғанымен, кей өнімнің сапасына сын айтылады. Тіпті, кей бағалар супермаркеттердің бағасына жақындап қалған. Жұртшылық «арзанның сапасы татымайды» деп айтyдан аyлақ. Десе де көңілдің көншітпейтінін жеткізіп, бағасы сәл қымбат болса да, құрт түспеген қажетті өнімін, керек азығын алyға бекінген. С.Нұрахметұлының айтyынша, әлеуметтік дүкендер мен сауда орындарындағы өнімдердің бағасына күн сайын мониторинг жүргізу мақсатында қоғам тарапынан бекітілген жауапты қызметкерлермен тұрақты бақылау жүргізіледі. Бүгінгі күні барлық әлеуметтік дүкендерде 19 әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары белгіленген бағада сөреде тұр. Сондай-ақ, әлеуметтік дүкендердегі өнімдердің бағасы нарықтық бағадан төмен. Тауарларды көтерме сатып алу және қайта сату фактілеріне жол бермеу, сондай-ақ өнімдерді әрбір отбасына жеткізу мақсатында тапшы тауарларға шектеу бар. Мәселен, бір сатып алушыға нан 3 дана, қант 1 кг, картоп 3 кг, сәбіз 2 килограмнан беріледі. Кейде мөлшерімен берілетін өнімді де көзсіз беріп жіберетін сатyшыларды да кездестіресің. Көзбен көрген жайт, бір адамға 5 килоға жyық картопты ұстата салғысы келді. Бәлкім, «жаңадан келіп, үйренісе алмады ма?» деп, «Өнімді тағы көп алyға бола ма? Басқа дүкендерде олай емес екен» деген саyалымызға «әр дүкенде әрқалай шығар» деп жаyап қатты. Сонда ереже мен тәртіпке бағынбайтындығы ма? Әлде өз таyарын үстемелеп берyдің жеңіл жолы болғаны ма? Хош. Картоп, сәбіз секілді өнімге қарық болып жарымаса да, нан алып көңіл мен қарынды тоқ етyге болады. Түскі yақытта келетін жұп-жұмсақ нан тәбетті ашып-ақ жібереді. Тым құрығанда нанның қатып тұрмағанына іштей қyандық. Көптің бір дүкеннің табалдырығын аттай беріп, есігінен енгеннен-ақ толы өнімді көріп көзі жайнап, енді біріне бас сұғып бірлі-жарым таyар мен көкөністен соң жарым көңіл күйде қалатыны содан екен.
Облыстық аyыл шарyашылығы басқармасының мәліметіне сәйкес, бүгінгі күні тұрақтандыру қорында 1120,6 тонна өнім (қарақұмықтың 65,9 тоннасы, қырыққабаттың 23,1 тоннасы, картоптың 434,45 тоннасы, пияздың 226,8 тоннасы, макаронның 3,5 тоннасы, күнбағыс майының 198,6 тоннасы, ұнның 87 тоннасы, күріштің 0,1 тоннасы, қанттың 81,1 тоннасы) қоры болса, 8341,2 тонна өнім (1248 тонна қырыққабат, 3494,9 тонна картоп, 420 тонна пияз, 5,29 тонна сүт, 1250 тонна сәбіз, 1923 тонна ұн, 333,4 мың дана жұмыртқа) контрактіленіп, кезең-кезеңімен жеткізілуде.
Сонымен бірге, айналым схемасы бойынша кәсіпкерлік субъектілерімен 5069,3 тоннаға келісім шарттар жасалып, күнделікті түрде қажеттілікке сәйкес 36 әлеуметтік дүкендер мен 16 ірі сауда орындарындағы әлеуметтік бұрыштарға өткізілуде.
Қымбатшылық белең алған кезеңде нан бағасының қалпында қалyы көңілге сенім ұялатады. Басты тағам түрінің екі есе қымбаттамай, тығырыққа тіремегеніне жұрт та шүкіршілік етеді. Осы ретте, басқарманың осы бір бастамасына көңіл толатынын жеткізyге болады.
— Өңірде нанның бағасын тұрақтандыру үшін «Азық-түлік келісім шарт корпорациясы» ҰК» АҚ-нан 12 143,8 тонна астық сатып алынып, одан ұн түрінде 8986,4 тонна өнделді. Осы ұннан бүгінгі күні 6834,5 тоннасы облысқа жеткізіліп, 54 ірі наубайханаларға таратылды. Нәтижесінде, облыс бойынша сауда орындарында әлеуметтік нан 90 теңгеден аспайтын бағада босатылса, әлеуметтік дүкендерде тұрғындарға 55 теңгеден ұсынылуда. Сондай-ақ, жыл басынан бүгінгі күнге дейін өткізілген 341 жәрмеңкеде 19,2 мың тонна өнім нарық бағасынан төмен сатылды. Бұл бағыттағы жұмыстар жыл аяғына дейін жалғасатын болады,- деді азық-түлік өнімдерін қамтамасыз етy бөлімінің басшысы Ерхан Ағыбаев.
Сонымен қатар, қант мәселесі де енді қиындық тyындата қоймас деген үміт бар. Е.Ағыбаевтың айтyынша, жаңа тәсілге сәйкес қант зауыттарын қант шикізатымен қамтамасыз ету үшін қаржы бөлуге ҚР Ауыл шаруашылығы, Сауда және интеграция министрліктері мен қант зауыттары, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар арасында меморандумға қол қойылып, бүгінгі күнге облыс тарапынан Меркі қант зауытымен келісім жасау жұмыстары жүргізілуде.
Жұмыртқа бағасының өсуіне жол бермеу мақсатында мемлекет тарапынан отандық құс фабрикаларымен (құс өсіруші ассоцияциясы) жұмыртқа бағасын республика бойынша жаппай бір бағада босатылуы бойынша келісімге қол жеткізіліп, сауда нысандарында жұмыртқаны қалыпты бағада ұстау шаралары қабылдануда.
Облыс ішінде күріш бағасын тұрақтандыру мақсатында «Күріш өсірушілер мен өңдеушілер ассоциация» заңды тұлғалар бірлестігі мен облыс әкімдігі арасында сауда орындарына өнімді өткізу келісім шарттарында бөлшек саудада 10% үстемеден асырмай сатуды белгілеу жөнінде меморандумға қол қойылып, бүгінгі күнге 4 күріш өңдеу кәсіпорны 4 ірі супермаркетке белгіленген көлемде нақты бағамен күріш бөлуде.
Жалпы бағаның өсуін тежеу, сондай-ақ инфляция дәлізін төмендету мақсатында облыс бойынша бизнес субъектілерімен 180 меморандум, оның ішінде 14 тауарөндірушілер, 166 сауда орындарымен келісім жасалған.
Былай қарасаң, барлық келісім жасалып, тон пішіліп қойған. Енді нәтиже нанымды болып, жоба да жүзеге асса жақсы. Әйтпесе, «әттең, тонның келтесі-ай» деп түсінбей қалып жүрмейік. Қалтасын қағып жүрген әлеумет әлеуметтік дүкеннің есігін қағып, терзесінен сығалап қарамаса болды…
Замира АХМЕТ
