А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйінде қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің ұйымдастырумен «Парасат» орденінің, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері, қоғам қайраткері, эколог-жазушы Сайлаубай Жұбатырұлының желкен керген жетпістің алтыншы асуына шыққан құрметіне және «Топансу жүзін жуған ұлы дала» атты жаңа кітабының тұсаукесер рәсіміне арналған әдеби-сазды кеш өтті.
Жазушы Сайлаубай Жұбатыровтың есімі жас кезінен танымал болған. 19 жасында, студент кезінде «Білім және еңбек» журналында «Аралды қайтсек сақтаймыз?» проблемалық мақаласы жарық көріп, елді дүр сілкіндірген. Ал, 23 жасында «Алыстағы аралдар» повесі — талай марқасқалардың санасын оятқан туынды. Осыдан 50 жылдай уақыт бұрын жазған «Жасыл сағым» повесі арқылы жасыл ел бастамасын, идеясын дүниеге әкелген Сайлаубай Жұбатырұлы екенін бүгінде бірі білсе, бірі білмейді.
Кеш тақырыптық прологпен басталып, онда қаламгердің жанайқайын, шиеленісті сезімін қалалық Жастар театрының әртісі шебер сомдап шықты. Содан соң қазақ әдебиетінде өзіндік қолтаңбасы бар қаламгерді облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасы басшысының орынбасары Қуаныш Жанұзақов пен қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Жағыпар Тажмаханов құттықтап, сый-құрметін білдірді.
Жаңа кітаптың тұсаукесер рәсіміне қатысқан ақын, халықаралық Алаш әдеби сыйлығының иегері, Қазақстан Жазушылар Одағы Қызылорда облыстық филиалының төрайымы Қаршыға Есімсейітова, ғалым, философия ғылымдарының докторы Баймырза Қожамберлиев және журналист, филология ғылымдарының кандидаты, «Әлімсақ» журналының бас редакторы Нұрлан Нұрмаханов автордың өзгеше ой орамдарына тоқталды.
Шындығында, философиялық оралымдармен кестеленіп, тарихи тұжырым айтуда батыл қадам жасаған қаламгердің бұл туындысы ерекше әсерге бөлейді. «Парадарайя» атауы «судың маңындағы, арғы бетіндегі сақтар» деген ұғымды білдіреді. Зерделі көзге «парадарайя» атауында аса мәнді тарихи жағрафиялық екі ишара негіз бар. Біріншісі, «пара(д) «фирдаус», «парадиз» жаннат ұғымының (арабша, иран европаша) түбір тегіне ұқсайды. Демек, сонау бабалар заманында екі дария алабы, Арал маңы пейіш сынды болған деп қайталаудың тағы бір реті бар»- деп, тереңнен сөз қозғады қаламгер.
Сондықтан Олжас Сүлейменовтің есте жоқ ескі замандағы ұлт пен ұлыстардың тілі мен ғұрып-әдет сөзін зерттеу нысанына айналдырған «Азия» кітабының, белгілі жазушы Қойшығара Салғараұлының «Алтын тамыр» роман-эссесінің және Әбіш Кекілбаевтың сөзімен айтқанда, «этнография мен археология, география мен ономастика, агиография мен теология, эпос пен тарих, мифология мен философия деректерін салғастыра зерттеп, түріктану мен қазақтануға мейлінше үлес қосқан» маңғыстаулық Серікбол Қоңдыбаевтың «Арғықазақ мифологиясы» атты зерттеу еңбегінің қатарына тарихи ұстаным-тұжырымдары мен ғылыми пайым-таразысын жаңа көзқараста сараптаған Сайлаубай Жұбатырұлының «Топансу жүзін жуған ұлы дала» ғылыми эссесін қосуға болады.
Қаламгердің тарихи рухнама бағытында қалам тербеу себебін ғасырлар тереңінен жеткен тарих тінін өзінше тарқатып, тарих көшін бүгінгі заманның жастар танымымен сабақтастыру, жастарды терең тақырыпқа баруға қызығушылығын ояту деп түсіндік.
Әдеби-сазды кеште қаламгердің өлеңдері оқылып, толғауы орындалса, қала өнерпаздары әннен шашу шашты. Кеште жазушы деп таныған Сайлаубай Жұбатырұлының поэзияға да өзіндік қолтаңбасын қалдырғанын байқадық. Әсіресе, Арал тақырыбы оның жүрегіне орныққан.
Аралдың жағасында жарлауыт бар,
Алаң көңіл, сен мені сонда алып бар!
Сағым-теңіз жеткізбей жағалауы,
Соңы бұлдыр соқпақ жол жоғалады.
Шалдығармын, шаршармын, дем үздігер.
Үміт өлме, Жаратқан төзімің бер!..
Елесіне теңіздің кезігермін.
Күрсіністі бір демді сезінермін.
Қайран Арал! — деп, қасіретті Арал мұңын, проблемалы табиғат үнін жан толқынысымен тебірене толғайды.
Н.Көбегенұлы
