Желтоқсан айы аяғына жетіп, күнтізбе парақтарының жаңаруы жаңа жылдың келгенін жеткізеді. Жаны жабығып, көңілі құлазыған адамның өзі қаһарлы қыстың қаңтарына, оның ызғарлы аязы мен суығына қарамастан жаңа жылды сезініп, ерекше күйге бөлінеді. Ескі жылдың есіркеп, жаңа жылдың жарылқауын тілейтін дүйім жұрт үшін атаулы мерекенің айрықша орын алатыны анық. Айшықты уақыт жақындай бергеннен тойламау керектігін айтып дабыра қылатындар, бұрыстығын бетке басып болжам жасайтындар жоқ емес. Бірақ, қауымның қауқылдасып, мерекелік кеште көңіл-күйінің көтеріңкі болатынын ескеріп, тойлауды жөн санайтындар легі көп екенін байқауға болады. Қанша дегенмен алыс-жақынның бас қосып, бір-біріне сыйлық үйлестіріп, тәтті тілек төгіп, жылы лебіз білдіретін шуақты шағы болғандықтан қарсылық танытатындарға қарағанда құп көретіндер көп. Тіпті, бұл күндегі балалардың қуанышының өзі қандай? Аяз ата мен ақшақарға хат жазып, қалаған сыйлығының тізімін жасап, арманы-мақсатын да жіпке тізгендей жіктегенде ұшқыр қиялының, ойлау қабілетінің ұшталғанын байқап бір қуанасың, аңғал көңілі мен балалығын көріп еріксіз күлесің.
Жапалақтап жауған қарды асыға күтіп, аққаласын қолдан қалауынша мүсіндеп, шананы сүйрелеп, одан қалды жасыл шыршаның көркін кіргізіп безендіру сынды жаңа жыл алдындағы дайындық қуаныш сыйлайтыны сөзсіз. Ал, ересектер бір жылғы бойы әрекетін шолып, еткен еңбегін саралап, жетістігін жіктеп, қапы қалған тұсын ой елегінен өткізіп, өз-өзіне есеп беріп, келер жылға нық жоспарын бекітеді. Мереке күні әр шаңырақта қызу дайындық басталып, мерекелік дастарқан жайылады. Ал, сағат тілі 12-ні соққанда абыр-дабыр қуаныш орнап, аспанда от-шашулар жарқырап, үйде тілек айтылады. Осының бәрі келер жылдан күтетін қуаныштың көптігін, жақсылыққа үміттенудің айқын бейнесі іспетті. Барыс жылын бағамдап, қорытындылайтын кезде таяп қалды. Сондықтан ел-жұрт қуанышпен қоян жылын қарсы алуға бек дайын.
Негізі әр мерекенің өзіндік қалыптасу тарихы болатыны белгілі. Сондай-ақ, «әр елдің салты басқа» демекші, дәл 31 желтоқсан күні мерекені тойламайтын елдер де бар. Ендеше, қызықты деректерге көз жүгіртіп көрелік. Stan.kz сайтының мәліметіне сүйенсек, ежелгі мысырлық пирамидаларда жүргізілген қазба жұмыстарында біздің заманымыздан III мың жыл бұрын жасалған ыдыс табылған. Онда «Жаңа жылдың басы» деген жазу бар. Алайда Месопотамия халқы Жаңа жылды мысырлықтардан бұрын мерекелей бастаған екен. Ғалымдардың пікірінше, бұл дәстүр біздің заманымыздан бұрынғы IV мыңыншы жылдың соңында өркениет пайда болған Месопотамия жерінен бастау алады. Ежелгі халықтар Жаңа жылды наурыз айында мерекелеген. Дәл осы наурыз айында алқаптағы жұмыстар басталады. Сондықтан ежелгі римдіктер наурызды жылдың алғашқы айы деп санапты. Тек біздің заманымызға дейінгі 46-жылда Рим императоры Юлий Цезарь жылдың басы саналатын күнді 1 қаңтарға ауыстырған.
Сондай-ақ, тарихшылардың пікірінше, безендірілген алғашқы шыршалар 1605 жылы заманауи Францияның Эльзас жерінде пайда болған. Мұнан кейін біртіндеп бүкіл Еуропа тұрғындары шыршаларды безендіре бастаған. Десе де безендірілген шыршалар тек бай дворяндар мен көпестердің үйінде ғана болған дейді. Тек XIX ғасырда рождестволық шырша барлық үйлерге көрік бере бастаған екен. Ортағасырлық Германияда шыршалар ғана емес, қарағай мен шие ағашының бұтақтары да түрлі ойыншықтармен безендірілген. Шыныдан жасалған алғашқы шырша шары Тюрингияда (Саксония) жасалыпты. Шеберлер шыныдан қоңырау, жүрекше, құстар мен аңдар, шар, жаңғақ тәрізді түрлі пішіндер жасап, артынша оны ашық түсті бояулармен бояған.
Ал, «массагет» сайты жаңа жылды қай елдер тойламайтыны жөнінде деректер келтірген. Мәселен, Израиль израильдықтар 31 желтоқсан мен 1 қаңтарды мерекелік күндерге айналдыру үшін тіпті, арнайы флешмоб ұйымдастырады. Десе де, күнтізбелік жылдың басталуын мерекеге балайтын 2 миллион жергілікті тұрғын жаңа жылдық түннен кейін жұмысқа шығуға мәжбүр. Израильде аталған мерекені негізінен ТМД елдерінен келгендер тойлайды.
Сауд Арабиясы Жаңа жылды мүлде тойламайды. Күндердің өзгеруін атап өту исламға жат нәрсе боп саналады. Бұл елде мемлекет көлемінде аталып өтетін тәуелсіздік күні, Рамазан айы және Құрбан айт мейрамы секілді үш мереке бар. Ал, 1 қаңтар – Иранда қарапайым күндердің бірі. Халық парсы күнтізбесі бойынша өмір сүреді. Иранда Жаңа жыл күн мен түн теңесетін 21 наурыз күні тойланады. Мереке – Наурыз, яғни «Жаңа күн» деп аталады. Наурыз тек Иранда ғана емес, көптеген елдерде аталып өтеді. Сонымен қатар, Үндістанда мерекелердің саны өте көп. 365 күн ішінде ең көп демалатын да үнді халқы. Егер бұл елдегі мейрамдардың барлығын жалпыхалықтық етіп тойлайтын болса, халықтың жұмыс істеуге уақыты қалмайды екен. Сондықтан олардың кейбіреулерін халық «таңдау мерекесі» деп атайды. Таңдау мерекесінде барлық кеңселер мен мемлекеттік мекемелер жұмыс істейді, бірақ қызметкерлер өздеріне демалыс жариялауына болады. Мысалы, сондай мерекенің бірі – Жаңа жыл. Бұл елде 1 қаңтар үнділер үшін халықтық мереке емес. Үндістанның әр аймағының өз Жаңа жылы бар. Олар тек 22 наурызды жалпыұлттық Жаңа жыл санайды. Тиісінше, корей халқы Жаңа жылды әдеттегі Григориан күнтізбесі бойынша және ай бойынша жылына екі рет атап өтеді. 1 қаңтар – Оңтүстік Кореяда демалыс күні. Мұнда безендірілген шыршалар мен Аяз ата жиі кездеседі. Кореяда жылдың басы мереке ретінде емес, отбасы және достармен бірге өткізетін көптен күткен демалыс ретінде қабылданады. Кәрістер Жаңа жылды ауқымды етіп, ай бойынша атап өтеді. Мұндай Жаңа жылды «Соллал» деп атайды.
Сонымен көпшілік жақсылық атаулыдан күдер үзбей күтіп отырған 2023 жыл – қоян жылы. Қоян жылы 12 циклды қытай жұлдызнамасындағы 4-орынды алады және шығыс күнтізбесіндегі ең бақыттысы саналады екен. Икемділігі және ептілігімен ерекше көзге түсетін бұл жануар үшін ең бастысы әрі маңыздысы — отбасы, сондықтан 2023 жылы жеке қатынасқа мән беріп, туыстарыңызбен және жақындарыңызбен көбірек уақыт өткізу керек. Өмірлік серігін іздеп жүргендерге Жаңа жыл жарын кездестіруге мүмкіндік береді, ал қатынастағы жұптар отбасылы болуы мүмкін екені айтылады.
Асылында, қоян жылы бәріне құтты болатын секілді. Өйткені, бұл жыл үй мәселесінде де сәттілік әкеліп, үйі жоқ адамдарға 2023 жылы тиімді ұсыныс түсіп, баспаналы болу бақыты бұйыруы әбден мүмкін. Сондай-ақ, саяхаттауды жоспарлап жүрген жандар болса, бұл жыл қолайлы уақыт болмақ. Сондай-ақ, қоян жылында жақындарыңызға деген ықыласыңыз ескеріліп, табысқа жетуіңізге ықпал етеді. Есте сақтап, ескеретіні жаңа жылда туындаған жанжалды жұмсақтықпен, ұрыс-керіссіз, қалыпты шешкен жөн. Әйтпегенде, 2023 жылдағы сәттіліктің сәтін қашырып, берекенің берекетін алуыңыз ықтимал. Қоян жылының әкелер жақсылығы көп болсын дейміз! Тек жаңа жылдағы әр бастамаңызда, тың жоспарыңызда қояндай қалтырап, кейін шегінбей, көздеген мақсат, діттеген мұратқа жетуге тілектеспіз!
Замира ҚОНЫСЖАН
