Тұмса табиғаттың таңғажайыптары қашан да адам баласын таңдай қақтырып келеді. Төрт мезгілдің түрленіп, қалың қардың жапалақтап жауғанынан жадырап сала беретін жұрт та қысты сол үшін сүйетін секілді. Әсте, аппақ әлемнің әдемі келбетін келістіре кететін жылтыр мұздың өзі өзгеше рең беретіні шүбәсіз. Сондықтан болар, қыстың көз тартар сұлулығынан соң, мұз айдынына барып, көңіл сергіткісі келетіндер көп. Бірақ, ынтамен коньки тебуге барғандардың ығыры шығып, жаны жүдеп қайтады. Мұз айдынының жағдайы мүшкіл болмаса да, кемшіліктері соқырға таяқ ұстатқандай-ақ анық. Бүгінде мұз айдындары көптеп қолданысқа беріліп жатқаны белгілі. Сүйінші хабарды естігенде жерден жеті қоян тапқандай төбесі көкке жетіп қуанатын көпшілік кейін сүреңсіз кейпін көріп кейіп қалатыны жасырын емес. Сайып келгенде, спорт саласында қысқы спорт түрлерінің кенжелеп, дамуының бір ізді болмай жатқанынан бәрі хабардар. Сондықтан ең құрығанда жалғыз мұз айдынының жағдайын реттеуге шама келетін шығар. Әйтпегенде, бөлініп жатқан қомақты қаржының тиыны да қалмай, ақырында құрғақ қисаппен құлақ жауыр болатын болды. Сонымен облыстағы мұз айдыны көңіл көншіте ме? Бұған басқарма басшылары қандай жауап қатпақ? Көрелік.
Санада салмақтанған осы түйткілдің түйіні шешілсе, кәнекей?! Қысқы спорт түрлерінің басқасын айтып бас ауыртпай-ақ қоялық. Өйткені, бізде тау жоқ сынды себептерді үйе берсек, кемшіліктен көз ашпай қаларымыз айдан анық. Ендеше, неге қолда бар нәрсені қарқынды жүргізіп, дамытуға атсалыспасқа?! Осы орайда, мәнерлеп сырғанау спорты облыста қалай дамып жатыр деген көптің көкейіндегі сұрақты басшылыққа қойдық.
— Қазіргі таңда күнделікті кезек бар, қызығушылық бар. Қайсыбір спорт түрінен де жеңіске жетіп жүрген чемпиондар бар. Тиісінше, спортшыларға да қолдау көрсетуге тырысып келеміз. Бізде 78 спорттың түрі бар, оның ішінде олимпиадалық спорт түрлері кездеседі. Осы ретте, біз қысқы немесе жазғы, ұлттық спорт деп бөліп жармай, бәріне бірдей қарап, спортшыларды алаламаймыз,- деді Асылжан Жаманқұлов.
Иә, спорт саласындағы жіпке жіптіктей болып тізілген жетістіктерді жоққа шығара алмаймыз. Оның үстіне жерлестер де жеңіс жалауын желбіретіп, Сыр елін қуаныш құшағына бөлеп, абыройды асқақтатып жүр. Десек те, спорт басқармасындағы жауапты мамандар бір терінің пұшпағын илеп жүргендіктен, қысқы спорт түрлеріне де көз қиығын салып, халық пікіріне құлақ асса дейміз. Айналдырған жалғыз кешеннің жағдайы көптің талқысында. Бағасына қатысты базына айтылмағанымен, қызыл кеңірдек болып, төзім таусылып күтетін кезектің өзі жүйкені жұқартып жібереді. Өзі тар жерде тағатсыздана кезекті тосып, қысылып, сырғанамай-ақ ақ тер, көк тер боп жатады жұрт. Мейлі мезгілін жетсе қуанасың-ау, бірақ конькидің бұрқырыған иісі мұрынға кеп, қоламтаға тұрғанда амалсыздан киюге тура келеді. Қайткенмен, ат терлетіп, ұзын сонар кезек күткен еңбектің далаға кеткені кімге жақсы?! Тіпті, кей тұрғындар мұз айдынына өзімен бірге пакет әкелетінін жасырмаған-ды. Тазалықты сақтаудың тиімді тәсілі сол болса керек. Сын садағы тек сапаға ғана емес, уақытқа да дөп түсіп тұр. Өйткені, сырғанауға берілетін кешкілік уақыт жұрт көңілін жабырқатады. Қақаған қыста жұмыстан яки оқудан асығып шығатындар үйіне барып тамақ ішіп үлгере ме әлде ашқарын мұзға сырғанауға жөнеле ме? Бірақ ата-аналар баласының бойын жазып, көңілін сергіту үшін сенделіп, әрлі-берлі тасуға жоқ демейді. Шағым айтып шамданғандарға берілетін нақты жауап жоқ. Өйткені, жауапты мамандардың сөзінше, әр адамда жеке коньки болғаны жөн.
— Бізде мұз айдынына кіру бағасы тұрақты. Мәселен, Алматы және Астана қалаларына қарағанда біздің облыста баға арзан. Қызығушылық демалыс күндері көп болады. Бірақ, кейде халық тарапынан түсініспеушілік орнап, ренжіп жатады. Бәрі бір мезгілде кіргісі келеді, бірақ, қауіпсіздік ережелерін ескергендіктен, біз олай жасай алмаймыз. Мұз айдынында жүретін адамдардың саны 50-ден аспау керек. Таңертеңгілік уақытта мәнерлеп сырғанау, шорт-трек, хоккей спорт түрлері негізінде сабақ процесі жүзеге асып, тегін үйірмелер жүргізіледі. Халыққа сырғанауға кешкі 19:00-ден 23:00-ге дейін уақыт берілген.
Коньки сапасына келсек, базарда сатылып жатқан коньки емес. Хоккейдің, мәнерлеп сырғанаудың конькилері бөлек болғандықтан, арнайы конькилер пайдалануға беріледі. Негізі әр адамның өзіне тазалыққа байланысты жеке басында коньки болғаны жөн. Мұз айдыны облыстағы жалғыз кешен болғандықтан, негізгі мәселе кезекте. Кейде аяқ киім өлшемдеріне қатысты да мәселе туындайды. Жазғы маусымға қарағанда қысқы күндері келушілер көп болады. Сондықтан жазда мұзды ерітіп, жөндеу жұмыстары жүргізіледі,- деді Асылжан Жаманқұлов.
Иә, басшылар халықтың әлеуметтік тұрмысына қарай бағаның басқа қалаларға қарағандай арзан екенін тілге тиек етті. Әлбетте, қымбатшылық қыспаққа алып, алқымнан алған кезеңде бұл да тұрғын үшін тиімді. Десек те, саралап қарасақ «арзанның сорпасы татымайды» деген тәмсіл еске еріксіз түседі. Тым құрығанда мұз айдынының ұсақ-түйек мәселелерін шешіп, жарытып алғанымыз оңды. Әсте, мұз үстінде мәнерлеп сырғанаудың өзіндік артықшылықтары мен қиындықтары бар. Бүтін бір алаңда өзгелерге соқтығыспай, өз иірімімен жүріп коньки тебу ерекше әсер сыйлайды. Әйткенмен, олқылықтан орын алатын оқыс жағдайды, тосыннан төне қалатын қауіпті қашан да ескерген жөн. Ол үшін дайындық мықты, тәжірибе бар, коньки сапасы да жоғары болғаны жөн. Жазымның аяқ астынан екенін алға тартсақ, жығылғаннан жарақат алу қаупі жоқ емес. Бас жарылып, аяқ сынудың нағыз қауіпті ортасы болғандықтан жұрттың алаңдауының орны бар. Мәселен, конькидің жағымсыз иісіне де шыдап бағуға болар. Дей тұрғанмен, бауы байлауға келмей, жыртылуға шақ қалған арнайы аяқ киіммен мұз үстінде еркін сырғанауды елестете алмаймыз. Жанды шүберекке түйіп, құлап қалмасам деген қорқыныштан соң қайдағы еркіндік болсын?! Өзің шыңдап жүргендерді айтпағанда, қызығушылықпен «үйренемін» деп келгендер алғашынан үркіп, жүрегі шайлықпағаны жақсы. Әлбетте, мұндайда мұз айдынындағы үйретуші мамандардың мықты болғаны абзал.
Көпшілік айтса тырнақ астынан кір іздегенінен емес, жаны тыншу таппағаннан айтады. Енді қыс айы келгенде демалысының әсерлі һәм әдемі өткенін бәрі қалайды. Қыстың сәні қар мен мұз болғандықтан, алаңда алаңсыз сырғанау тілек боп кеткендей. Біз коньки тебуге ерекше ықылас танытатын, сырғанауға қызығушылығы жоғары жастардың пікірін білдік.
— Біріншіден, Қызылордада мұз айдынының алаңы Медеуге қарағанда тар. Сондай-ақ, мұздың үсті сызылып, кейбір тұсы еріп тұратынын да байқауға болады. Ал, конькилер сырғанауға қолайсыз. Аяғын қисайып кетеді, жыртылған жерлері де бар. Тіпті, кейде аяқ киімнің өлшемін таппай қиналып қаласың. Әлбетте, бағасы қалтаға қонымды болғанымен, тиімсіз тұсы өте көп. Мәселен, берілген уақытын алайықшы. Қызылордада кешкі уақыт ғана қойылған. Ал, Медеуде қашан келсең де, төлемін жасап біраз уақыт сырғанауға болады. Тағы бір айта кетерлігі, Медеуде әр мереке сайын өзгешелік байқалады. Келушілердің көңілін көтеріп, жайлы атмосфера орнату үшін түрліше әрлеп, суретке түсуге дизайндар жасап, тіпті кофе алып демалуға да қажетті жағдайды жасаған,- дейді С.Әнуар.
«Түйені жел шайқаса, ешкіні аспаннан ізде» деген. «Қысқы спорт түрлері» дамымайды деп даурығып жүргенімізде, кейбір кемшілікті түзетіп үлгере алар емеспіз. Иә, бүйректен сирақ шығаруға ешкім бейім емес. Тек бұйымтайды бұйрықпен бекітіп, байсалды байламға келсе, көп көңілінен қорқыныш пен күмән сейілер еді. Айдың күннің аманында ажалмен арпалысқа түсіп, денсаулығының сыр бергенін кім қалайды дейсіз?! Мәнерлеп сырғанауға мән беретін Н.Маратқызы өзіне конькиге тапсырыс беріп, әр мұз айдынына барған сайын тасып жүреді екен.
— Қыс мезгіліндегі ойындар бала кезден қызық. Әсіресе, мұзда мәнерлеп сырғанау өнерін жақсы көремін. Теледидардан жасалған қимылдарды қайталап көру көптен бері ойда жүргендіктен, қалаға жол түскенде, конькиге баруды әдетке айналдырдым. Мұнда студент кезден бері тұрақты түрде жабық мұз айдынында сырғанауға достарымызбен бірге барып, уақыт өткізу – дәстүрге айналған. Дегенмен, облысымыздың бас шаһары Қызылорда қаласындағы «Мұз айдынындағы» мұздың жағдайы жақсы болғанымен, онда сырғанайтын конькиге көп айып тағылады. Мұзда сырғанау бірер жыл бұрын студенттерге 500 теңге болған болса, қазір 800 теңге. Бірақ, өзгерген ештеңе жоқ, коньки ескі, жиек-жиегі сынып, аяғыңды қажап үлгереді. Тіпті, оны алу үшін кезекке тұрасың, оны былай қойғанда, аяғыңның өлшеміне сәйкес келетін коньки таусылып қалғанын естігенде амал жоқ, өзге өлшемді әупірімдеп жүріп аяққа киюге тура келеді. Оның үстіне ешбір тазалаудан өтпейтін конькилерге аяқтың иісі сіңіп қалғаны сонша, ондағы иіс бас айналдырады. Өңірдегі біз білетін жалғыз «Мұз айдыны» сол болған соң, осы қызметті алуға мәжбүрміз. Ал, салыстырмалы түрде Алматы қаласындағы «Медеу» мұз айдынының бағасы өз сапасына сай. Ол жақтан коньки алсаң, аяққа жайлы, бірақ кейбірі ескірген. Сонда да өңірдегі мұз айдынына қарағанда сапа, қызмет көрсету жағынан дамыған. Мұз бетіндегі спорт түрімен шұғылдану барысында мертіге құлап, морт сынуға ұшырамас үшін, алдымен, конькидің сапасы мен жағдайы жақсы болғаны дұрыс. Ондай болмаған жағдайда, медициалық көмекке жүгінетіндер қатары арта берері сөзсіз. Олқылықты ойлай бергеннен гөрі оны шешуді ертерек қолға алған дұрыс,- деді Е.Игіліктегі.
Қысқасы, қамдану бар, жандану жоқ. Қолдан келгенін аянып қалмай, жүгіріп жүріп, талап-тілекті ескеріп жүргенін біліп жүрміз. Бірақ, нәтиже қайда? Мұз айдынына қатысты қатпарланған бұл мәселелер бүгін ғана емес бұрыннан бар болатын. Сондықтан бөлінген қаржыны игеріп, бөгелместен байламға келген игі. Мұндайда самарқаулыққа салынып, сиырқұйымшақтық танытудың қажеті жоқ. Бүгінгі спорттың ізгі ізі қалыптасып келеді. Енді кемшілігін кемітіп, ірі істер көбейсе, бәлкім қысқы спорт түрлері де ақырындап алғы жылжиды деп үміттенеміз.
З.АХМЕТ
