текті тұлпарлардың тұяғымен жазылмақ
Ауыздығымен алысқан, тұлпар десе елең етпес қазақ жоқ. «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар» демекші, қазақ үшін тұлпар сондай қасиетті, айрықша бағалы жануар. Зерттеушілер де «тұлпар дегеніміз – қазақ халқы өмірде пайдаланған жылқының сирек кездесетін өте жүйрік тұқымы» деген анықтама берген. Батырлар жырынан, ертегілерден әр батырдың, жауға шапқан ердің өзінде өзіне тиесілі тұлпары болатынын білеміз. Тіпті, «Ер Төстік» ертегісінің өзінде жүйрік болмаса да, ерекше қабілеті бар тұлпардың жүргенін көреміз.
Алпамыс батыр Байшұбар, Қобыланды Тайбурыл, Ер Тарғын Тарлан, Қамбар батыр Қарақасқа, Бурыл ат, Шора батыр Таспакер мен Қатукер, Арқалық батыр Көкжал, Телағыс батыр Телкүрең атты тұлпарлар тізгіндеп, жүйрігі батырмен бірге ел аузында аңыз болып сақталып қалған. Міне, осы батыр бабалары сақтаған ізді батыл балалары жалғастырып, қазақ ат үстіне қайта қонды.
Азаматтар мен қазанаттар сыналатын дода
Қазақ әуелден байрақтың астында, аттың үстінде жүрген халық. Ал, қазіргі атқамінерлер шынымен атқа мінді. Оған дәлел «Amanat» партиясының қолдауымен «Ұлы дала жорығы» атты тұңғыш республикалық марафон-бәйге басталғалы 100-ден астам шабандоз Қазақстанның киелі жерлерін аралап, елордадан Түркістанға дейінгі 1200 шақырым қашықтықты басып өтпекке ниет алған болатын.
«Amanat» партиясының nөрағасы Ерлан Қошанов «Ұлы дала жорығы» республикалық ат марафонының басталуы барысында ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың құттықтау сөзін оқыған еді.
«Біздің бабаларымыз ұлы дала шежіресін тұлпардың тұяғымен жазған. Бүгінгі ұрпақ – сол көшпенділер мәдениетінің заңды мұрагері. Шын мәнінде, қазақ пен жылқы егіз ұғым. Арғымақ атты халқымыздың символы деуге болады. Біз қазіргі заманның жақсы қасиеттерін бойға сіңіре отырып, ұлттық болмысымызды жаңғыртуға тиіспіз. Бүгінгі бәйгенің басты мақсаты осы. Әр өңірден келген шабандоздар кең байтақ Қазақ даласын көктей өтіп, қасиетті Түркістан қаласына ат басын тірейді. Бұл – нағыз азаматтар мен қазанаттар сыналатын дода. Сондай-ақ, елімізге рухани серпіліс әкеліп, жастарды отаншылдыққа баулитын бірегей жоба»,- делінген Мемлекет басшысының құттықтауында.
Марафонға қатысушыларға арнаған сөзінде партия төрағасы «Amanat» алдағы уақытта да ат спорты түрлері мен басқа да ұлттық спорт бағыттарын насихаттауға және дамытуға атсалысатынын атап өткен болатын.
— Президентіміздің бастамасымен қазір елімізде ауқымды өзгерістер болып жатыр. Біз Әділетті Қазақстанға бастайтын жолдың бастауында тұрмыз. Бүгінгі жорықтың осындай тарихи кезеңмен тұспа-тұс келуінің үлкен символдық мәні зор. Біздің ұлан-ғайыр жеріміз бар. Сол кең байтақ жерді кесіп өту – ол жігіттің жігітінің ғана қолынан келетін және аттың аты ғана шыдайтын ұзақ жол. Сондықтан жорытқанда жолдарыңыз болсын,-деді Ерлан Қошанов.
Ашылу салтанатына Мәдениет және спорт министрі Дәурен Абаев, қала әкімі Алтай Көлгінов, Парламент депутаттары мен қоғам қайраткерлері қатысты. Ұйымдастырушылардың айтуынша, әлемдік тәжірибеде теңдесі жоқ бұл марафон шабандоз мәдениетін Қазақстан бренді ретінде қалыптастыруға негіз болады.
18-29 қыркүйек аралығында марафоншылар Астанадан Түркістан қаласына дейін 1200 шақырымнан аса қашықтықты басып өтеді. Марафон 100 шақырымдық 12 сатыға бөлінген. Еліміздің әрбір өңірінен марафонға 1 командадан қатысады. Марафонға қатысушыларға Ұлы Дала рухын сезінуге және түркілердің киелі жерлері – Жошы хан, Алаша хан кесенелері, сондай-ақ Қазақ хандығының алғашқы астанасы Созақ қаласы мен түркі руханиятының бесігі Түркістан қаласы сияқты тарихи орындарға зиярат жасауға мүмкіндік туады.
Соңғы меже – Түркістан қаласына дейін ең қысқа уақыт ішінде жеткен команда мүшелері бас жүлде – «Ұлы дала сарбазы» атағы мен 30000000 теңге көлеміндегі жүлдемен марапатталады. Екінші және үшінші орын иегерлері сәйкесінше 20000000 теңге және 15000000 теңге жүлдені қанжығаға байлайды. Жарыс барысында барлық қатысушылар демалыс орны, азық-түлікпен және қажетті медициналық көмекпен қамтамасыз етіледі.
— Дүниежүзі Алаш баласын арғымақты алғаш ерттеген ел деп таниды. Көшпенді бабаларымыздың заңды мұрагері ретінде ат спорты мен ат туризмін заманға сай жаңғырту мақсатында жаңа жобаны қолға алдық. Бұл – Қазақстанда бұрын-соңды болмаған, тіпті әлемде теңдесі жоқ марафон-бәйге. Сондай-ақ бұл аламан жай ғана ат жарысы емес – қазақ халқының салт-дәстүрін жаңғыртатын, рухын оятатын, Қазақстанның бай табиғаты мен тарихын зерделейтін, жаңа туристік бағыттарды қалыптастыратын тың жоба болмақ. Бұл бәйге болашақта өзіміздің ат үстіндегі дәстүрлі «Париж Дакарымыз, Тур де Франсымыз» болады деп үміттенемін,– деді ҚР Мәдениет және спорт министрі Дәурен Абаев.
Марафон-бәйгені «Amanat» партиясы, «The Great Steppe Tour» қоғамдық қоры мен Ұлттық спорт түрлері қауымдастығы, ҚР Мәдениет және спорт министрлігі ұйымдастырды.
Жортқанда жолың болсын, жампоздар
Елімізде алғаш рет өтіп жатқан, 12 күндік «Ұлы Дала жорығы» атты марафон-бәйгенің аламан жарысында сегізінші күн дегенде, яғни 26 қыркүйек күні шабандоздар Сыр еліне табан тіреді.
Бәйгеге қатысушылар күніне 100 шақырыммен 800 км қашықтықты еңсеріп, ең алғаш мәре сызығынан Тараз қаласының шабандоздары аттады. Ал, екінші Маңғыстау облысының, артынша киелі Түркістан облысының аттары келді. Көптен күткен Сыр елінің сәйгүліктері мәреден төртінші болып өтті. Осылай 26 қыркүйектің нәтижесі қорытыланды.
«Ұлы Дала жорығы» — бұл әлемдік тәжірибеде теңдесі жоқ жалпы республикалық ат спорты марафоны. Онда Астана қаласы, Ақмола, Қарағанды, Ұлытау, Қызылорда, Түркістан облыстары секілді еліміздің алты өңірі қамтылып отырғанын баса айта кетейік.
«Ұлы Дала жорығы» – қазақ халқының салт-дәстүрін жаңғыртатын, рухын оятатын, еліміздің тарихын зерделеп, жаңа туристік маршруттар қалыптастыратын тың жоба. Бұл бәйге қазақ халқының «брендіне» айналары сөзсіз. Тұлпар десе делебесі қозатын сырбойылықтар шабандоздарды ерекше қуанышпен қүтіп алды. Аузы аққа, ауы атқа жараған текті ел осылайша шылбырұстар азаматтардың тізгін тартқан нүктесінде құрмет көрсете білді.
Айдар САЙЛАУОВ
