«Дені саудың – жаны сау» деген тәмсіл қай кезде де өз маңызын жоғалтпайды. Себебі, қашан да адамзаттың орасан зор бақыты – денсаулығының мықты әрі тәнінің түрлі ауру-сырқаудан аман болуында. Осы орайда, ағза дертке дес беріп, ауруға шалдықпасы үшін әрбір адам өз денсаулығына салғырт қарамай, дер кезінде дәрігерге көрінгені абзал. Жалпы, жұқпалы аурулар жұлын құрттай жайлап кеткен уақытта одан сақтанудың жолда-рын ертерек қарастырған жөн-ақ. Әйтпесе, батпандап кіретін бірқатар аурулар табан асты-нан сұлатып түсіріп, төсекке тануы ықтимал. Әсіресе, ауа арқылы таралатын жұқпалы дерттің бірі – туберкулез аса қауіпті. Туберкулез таяуда ғана пайда болып, таралған ауру емес. Алғаш туберкулез қоздырғышын Роберт Кох осыдан 140 жыл бұрын, яғни 1882 жы-лы ашып, оның жұқпалы ауру екенін дәлелдеген. Яғни, ауруы асқынғандар үшін қауіпті болғандықтан, емдеуді ертерек бастаған дұрыс.
Туберкулез ауруының алғашқы белгілері – ұзақтығы екі аптадан асатын жөтел, шаршаңқы қалып пен бойдағы әлсіздік, дене салмағының төмендеуі, тәбеттің нашарлауы, температураның ұзақ көтерілуі мен қан түкіру. Сондықтан, алғашқы белгілерге баса назар аудармай, «бәрі қалыпты» деп өзіңізді жұбату бос әурешілік. Мән бермеушілік те дерттің денені дендеп алуына жол ашып, одан сайын өршуіне ықпал етеді. Сол себепті мұндай жағдайға селсоқ қарамай, бастапқы күннен дертке дауа іздеуді қолға алу керек. Осындайда салауатты өмір салтын ұстанудың, дұрыс тамақтанудың, сақтық шараларын сақтаудың маңызы зор. Негізінен, неғұрлым денсаулыққа жақсы көңіл бөлінсе, соғұрлым сай-сүйекті сырқыратар аурулардан аулақ болатынымыз анық. Тиісінше туберкулезге шалдыққанда да емді ерте қабылдап, дәрігердің кеңесіне құлақ асса, қауіпті саналған бұл кеселге тосқауыл қоюға болады екен. Аурудың алдын алған жағдайда одан айығу да соншалықты оңай болмақ. Өйткені, медицина мамандары туберкулезді «ажал үкімі емес» дейді. Демек, бұл туберкулезден түңілмеу керек деген ойға саяды. Тек жоғарыда айтып өткендей, деннің сау болуы үшін көңіл бөліп, ерте әрекет ету қажет. Уақытты созып жүру, «кейін» деп кейінге шегеру толық емделіп, құлан-таза айығуды кешеуілдетіп, жағдайды қиындатуы мүмкін.
Ауа арқылы таралатын аурудың аз мөлшерлі бактериясынан дем алудың өзі жұқтыру қаупін жоғарылататынын білуге болады. Осы тұста, туберкулез ауруына тап болғандар өзінің де, өзгенің де денсаулығын сақтау үшін сақтық шараларына салғырт қарамау керек. Мәселен, егер өкпе туберкулезімен ауыратын науқас барлық гигиеналық талаптарды сақтаса, онда ол айналадағыларға қауіпсіз болмақ. ХХ ғасырға дейін туберкулез іс жүзінде емделмегенін назарға алсақ, қазіргі таңда туберкулезді емдеу нақты жолға қойылып, дертпен күресу үшін бағыты айқын бағдарламалар жүргізіліп, дәрігерлер де кесел кесапатын, одан сақтанудың сан жолын айтып дабыл қағуда. Айта кетейік, облыста туберкулезге шалдығу көрсеткіші соңғы он жылда 2 есеге азайған. Былтыр өңірде аурушаңдық деңгейі 46,2% құрады. Демек, аурушаңдық деңгейінің төмендегенін аңғаруға болады. «Облыста туберкулезге шалдығу фактісі бойынша тұрақты эпидемиологиялық ахуал қалыптасқан. Өткен жылы аурушаңдық көрсеткіші 48,5-тен 46,2%-ға төмендеп, туберкулезге шалдығу қарқыны 4,9% құрады. Сондай-ақ, аталмыш аурудан өлім-жітім көрсеткіші 4,8 есеге төмендеді» деді облыстық фтизиопульмонология орталығы бас дәрігерінің емдеу ісі жөніндегі орынбасары Айгүл Алтекешева. Сонымен қатар, дертті ерте анықтау мақсатында ДДСҰ ұсынған бактериологиялық және молекулярлық-генетикалық диагностикалаудың жеделдетілген әдістері енгізіліпті.
Тағы бір айта кетерлігі, науқастардың емделуге деген бейімділігін арттыру үшін жергілікті атқарушы органдар үкіметтік емес ұйымдардың көмегімен емделудің амбулаториялық сатысында емделушілерге психо-әлеуметтік қолдау көрсетеді. Мәселен, үкіметтік емес ұйымдар халықтың әлеуметтік осал топтарындағы туберкулезбен ауыратын науқастарды тексеру және емдеу кезінде, құжаттарын қалпына келтіруге, психологиялық көмек көрсетуге әзір. Әрі емдеуді тоқтатқан науқастарды іздеуге ықпал жасайды. Бүгінде бұл шаралар халықаралық ұйымдардың көмегімен өткізілуде.
24 наурыз дүниежүзілік туберкулезге қарсы күрес күні екені бәрімізге мәлім. Осы орайда, жыл сайын жаңа ұрандар жарияланып, түрлі бағдарламалар жүргізіледі. Айта кетейік, былтырғы айлық күресіндегі ұран «Уақыт өтуде. Туберкулез ауыртпалығын азайту бойынша 2022 жылдың мақсаттарына бірге жетеміз!» еді. Ал 2022 жылғы ұран «Туберкулезге қарсы күреске инвестиция салыңыз. Өмірге араша болыңыз!». Жалпы, өткізілетін айлық күрес кезінде ұран бекітіліп, сәйкесінше тиісті қадамдар жасалады. Яғни, бүкіл әлем атап өтетін бұл күннің басты міндеті – халыққа, әрбір тұрғынға туберкулез мәселесі әсер етуі мүмкін екенін ескерту. Осы акциялар аясында арнайы маман кеңес беріп, аурудың алдын-алу шаралары жайында сөз қозғап, тұрғындар тексерістен өткізіледі.
Қысқасы, жұқпалы ауру жағадан алғанда адам өзін жегідей жемей, керісінше төтеп беруге талпынып, ем қабылдауға кірісу керек. Ақ халатты абзал жандар да адам өзінің сауығып кететініне сенімі мықты болса, бәрі оңалады дейді. Демек, дертке тұсау саларына сенімі мол болса, жеңіп шығарына күмән келтірмесе, емі де шипалы болмақ. Тек үздіксіз ем алған жағдайда туберкулезді толық емдеуге болатынын қаперде ұстаған жөн.
Замира ДАСТАНҚЫЗЫ
