Жандос Еркінбекұлы, Қармақшы ауданының әкімі:

«Аудан эконономикасын нығайту бағытында табыстарға қол жеткіздік»

Жыл басында Қармақшы ауданына әкім боп тағайындалған Жандос Еркінбекұлы алты ай ішінде ауданда атқарған жұмыстары мен алдағы міндеттері туралы Қызылорда облысының Өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында баспасөз конфернциясын өткізді. Аудан халқының әл- ауқатын арттыру мен аудан эконономикасын нығайту бағытында атқарған жұмыстарын баяндаған ол аудан экономикасының көптеген салаларында макроэкономикалық көрсеткіштердің өсуіне қол жеткізгенін атап өтті. Ауданның 2023 жылға бюджет көлемі 11,6 млрд. теңге болып бекітілсе, облыс әкімінің қолдауымен 1,1 млрд. теңгеге ұлғайып, 12,7 млрд. теңгені құраған.

— Бүгінгі күнге жыл басынан ауданға 4 млрд. теңге инвестиция тартылып, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 39,8 пайыз­ға артты. Жыл басынан өнеркәсіп саласының кәсіпорындарымен 2,6 млрд. теңгенің өнімі өндіріліп, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 19,3 пайызға артып отыр. Ал, осы өнеркәсіп саласының 87 пайызын құрайтын өңдеу өнеркәсібінде 2 млрд. теңгеге өнім өндіріліп, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 13,1 есеге өсті,- дейді аудан әкімі.

Ауданда биылғы жыл басынан бері мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде 90 жоба 740,5 млн. теңгеге несиелендірілсе, 112 жоба үшін 115 млн. теңге грант берілген. Қазіргі күні «Ауыл аманаты» бағдарламасы шеңберінде несиелендіру үшін барлық елді мекендерден ниет білдірген азаматтардың 1672,1 млрд. теңгені құрайтын 258 жобаның құжаттары дайындалуда екен. Бұдан бөлек, 9 ауыл шаруашылығы кооперативін ашып, 212 млн. теңгеге қаржыландыру жоспарлануда.

Қармақшы ауданында индустрияландыру бағдарламасының аясында жүзеге асырылып жатқан ірі жобалар да бар. Соның бірі Ақтөбе ауылындағы «Қармақшы құс» ЖШС құс фабрикасы биылғы жылы іске қосылмақ. Сонымен қатар, Жосалы кентіндегі «АНК-Дәулет» ЖШС газоблоктар өндіретін шағын зауытының құрылысы да басталмақ.

Қармақшы ауданының әлеу­меттік экономикалық жағдайы ауылшаруашылығына негізделген. 2023 жылдың 1 шілдесіне ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы көлемі 2 млрд. 899,5 млн. теңге болып, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда өскендігі байқалады. Биыл 26813 гектар алаңға егіс орналастырылса, оның ішінде күріш көлемі 13 770 гектар. Сонымен қатар, биылғы жылы Жаңажол ауылдық округінде «Жаңажол» ЖШС 5 гектар жерге тамшылатып суару әдісімен алма бағын егіп, бүгінде шығымы жақсы, 85 пайызды құраған. Сонымен қатар осы шаруашылық жабынды астында егу әдісімен 2 гектар жерге қарбыз дақылын орналастырып, өнімді тамыз айында аламыз деп күтіп отыр.

— Облыс әкімінің «тұрғындардың өзін-өзі әлеуметтік маңызы бар картоп, көкөніс және бақша өнімдерімен қамтамасыз етуін қалыптастыру» туралы тапсырмасы бойынша 392 гектар бақшалық жерлер дайындалып, 881 отбасыға бөлініп берілді. Егіске су жеткізу жұмыстары бойынша облыс әкімінің бірінші орынбасарымен бекітілген 5 күндік кезектестіру кестесіне сәйкес, қазіргі таңда 354,84 млн м3 су алынды. Ал, су бөлу нүктесінен қашық орналасқан және биік танаптардағы егістіктерге су жеткізу үшін ауданға қарасты ауыл шаруашылығы құрылымдарымен 24 насос қондыр­ғыларын пайдалануда,- деді аудан әкімі Ж.Еркінбекұлы.

Аудандардың бүгінгі күнгі басты мәселесі аудан орталығы мен ауылдарды көгілдір отынға қосу. Бұл жай Қармақшы ауданы әкімінің де күн тәртібіне енген. Бүгінгі күнге дейін аудан бойынша көгілдір отынға тек Жосалы кенті қосылса, енді елді мекендерінің санын арттыру мақсатында Төретам кентінің 73,2 пайыз және Ақай ауылдық округіне 91,2 пайыз газ тарту жұмыстары атқарылғанын айтып берді. Сондай-ақ, Дүр Оңғар ауылына ауылға дейінгі және ауылішілік газ желісінің құрылысы мен Жосалы кентіндегі «Тәуелсіздік» ықшам ауданының үй­леріне газ желілерін жеткізу құры­­лысын жүргізу мақсатында ал­дағы жылдарға бюджеттен қар­жы­­ландыруға тиісті құжаттар өткізіпті.

Еліміздің әл-ауқатын дамыту мен экономикасын жетілдіру жолындағы ұстанған басты басымдықтарының бірі білім беру саласы екені белгілі. Бұл тұста әрбір аудан оқушылардың сапалы білім алулары үшін бар жағдайды жасауы тиіс. Қармақшы ауданы бойынша 2022-2023 оқу жылында 655 мектеп бітірушінің 581-і Ұлттық бірыңғай тестілеуге қатысып, көңіл тоғайтатындай көрсеткіш көрсеткен. Орташа баллдық көрсеткіші 84,7 пайызды құраған. Оның ішінде 40 түлек «Алтын белгі» және 68 түлек «Үздік аттестат» иелері атанған. Қармақшылық ұстаздардың еңбегі ақталды десе де болады. Ұлттық бірыңғай тестілеу­де қармақшылық қос түлек №277 мектеп-лицейінің оқушылары Нұртуған Ануарбеков және Алмас Жаканов 133 баллдан жинап, аудан  мерейін  көтеріп тастады. Н.Ануарбеков «Алтын белгі» иегері, республикалық пәндік олимпиаданың аудандық кезеңінің жеңімпазы, «BILGEN ALAMAN» ұлттық білім сайысының республикалық кезеңінің жеңімпазы және қала әкімдігінің стипендияты болса, А.Жаканов «Үздік аттестат» иегері, сонымен қатар пәндік республикалық олимпиаданың аудандық, облыстық кезеңдерінің жеңімпазы, қала әкімдігінің стипендиаты және дебат ойындарынан Астана қаласында өткен республикалық турнирдің 3 мәрте қатысушысы.

Оқу жылының аяғында аймақ басшысының қолдауымен 4 жаңа 40 орындық автобус кілті мектептерге табысталған кезде, Жосалы кентіндегі №250, 183, 284 мектептерге және Төретам кентіндегі №269 мектепке берілген болатын. Енді алдағы жаңа оқу жылында пайдаланатын болады.

Біз осы тұста «Ресейдің білім беру стандарты бойынша оқып келген Байқоңырдағы 6 мектептің оқушылары 2015 жылдың 1 қыр­күйегінен бастап қазақстандық білім беру стандартына көшті. Сол білім ошақтарына барып көрдіңіз бе, мектептердің қазіргі жағдайы­нан хабарыңыз бар ма? Ол мектептерді бітірген оқушылар қандай жетістіктерге жетіп жатыр?» деген сауал қойған болатынбыз. Аудан әкімі Ж.Еркінбекұлы өзінің ұстаздар отбасынан шыққанын, аудан әкімі болып келген кезде мектептерді аралап танысқанын жасырмады. Ал, Байқоңырдағы 6 мектептің жағдайы жақсы екенін, соңғы үш жыл ішінде алты мектептің ішіндегі №274 және №277 мектептердің Қазақстандағы 100 үздік мектептің ішіне енгенін мақтанышпен айтты.

Заманауи мектепте білім алуға жағдай жасау мақсатында «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы бойынша 2024-2025 жылдары аралығында Қармақшы аудынының Жосалы кентінде орналасқан №105 мектеп-лицейі және ІІІ Интернационал ауылындағы №108 орта мектебін салу жоспарлануда екенін аудан әкімі айтып берді.

Ауданның әлеуметтік саласына келсек, аудан бойынша жұмыссыздар саны 1166 адамды құрайды екен. Бұл жергілікті тұрғындар санына шаққанда жұмыссыз деңгейінің 5,1 пайызын көрсетеді. Дегенмен жұмыс іздеуші ретінде орталыққа хабарласқан 2188 адамның 291-і тұрақты және уақытша жұ­мысқа орналасқан. 2023 жылы ау­дан бойынша 2856 жаңа жұмыс орнын ашу жоспарланып, 6 айда 1916 жаңа жұмыс орындары ашылған.

Биыл Қармақшы ауданының негізі қаланғанына 95 жыл. Осыған орай ауданда жыл көлемінде «95 жылға — 95 шара» атауымен ау­қымды іс-шаралар ұйымдастыру жоспарланғанын аудан әкімі жеткізді.

— Мерейтой аясында елдің рухын көтеру мақсатында ақындар айтысы мен жыраулар фестивалі, ұлттық спортты насихаттау мақсатында түрлі сайыстар өткізілмек. Сонымен қатар, мерейлі мереке қарсаңында бірқатар әлеуметтік нысандардың ашылуы жоспарланып, жыл көлемінде тағылымы мен тәрбиелік маңызы зор, рухани, мәдени, спорттық бағыттағы әртүрлі жарыстар, басқа да іс-шаралар өткізіледі деп күтілуде,- деді Ж.Еркінбекұлы.

Қармақшы спортқа жақын аудан. Әр түрлі республикалық деңгейдегі спорттық шаралар Қармақшыда болып жатады. Бүгінде бұқаралық спортпен шұғылданушылар 38 пайызға жетіпті. Енді олардың санын арттыру мақсатында «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы аясында Жосалы кентінде қолға алған құны 496,3 млн. теңге тұратын дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің құрылысы аяқталған. Сонымен қатар Ақай ауылындағы дене-шынықтыру және сауықтыру кешенінің құрылысы жүргізілуде екен. Салауаттылыққа мән берген аудан Дүр Оңғар және ІІІ Интернационал ауылдарында дене шынықтыру және сауықтыру кешенінің құрылысын жүргізу үшін де қаржы бөлдіріп, қазіргі таңда құрылыс нысандарын салу жұмыстары басталуда екенін қуа­нышпен жеткізді. Сонымен қатар, аудандық бюджет қаражаты есебінен Жосалы, Иіркөл, Ақжар, Ақай ауылдық округтерінде балалар және спорттық алаңдарының құрылғыларын орналастыру үшін 56 млн. теңге және Тұрмағамбет, Алдашбай ахун ауылындарындағы спорт алаңдарын ағымдағы жөндеу жұмыстарына 13,1 млн.теңге қаржы қаралыпты.

Аудандағы бір мәселе, көптен бері кент тұрғындарының көтеріп жүрген күрделі мәселелерінің бірі – Жосалы кентінде темір жолдан өтетін көпір құрылысы. Біз осы орайда Жосалы кентіндегі темір жол өткеліне айналма көпір салу мәселесінің қашан шешімін табатынын сұрадық.

— Көпір құрылысын жүргізу үшін жоба-сметалық құжаттама әзірлеу және мемлекеттік сараптамадан өткізу жобасына техникалық-экономикалық негіздеме құжатын әзірлеуге аудандық бюджеттен 9,3 млн. теңге қаралды. Қазіргі таңда жобалаушы мекемені анықтау мақсатында мемлекеттік сатып алу конкурсы ұйымдастырылуда. Тиісті құжаттары әзірленгеннен кейін республикалық бюджеттен қаражат бөлу мәселесі қарастырылатын болады. Ал, негізі айналма көпір салу жобасының құны 5 млрд. теңге,- деді аудан әкімі.

Бүгінде Қызылорда облысының ауыл-аймақтарына дейін газдандыруға көшті. Ал, Қармақшы ауданының елді мекендерді газдандыру жұмыстары бойынша қандай жұмыстар жүргізіліп жатыр? Бұл жөнінде аудан әкімі:

— 2022-2023 жылдарға ҚР Ұлттық қорынан 1,5 млрд. теңге қаржы бөлініп, Төретам кенті мен Ақай ауылына тартылатын газ құбырының құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Қазіргі уақытта Төретам кентінде 73,2 пайыз, Ақай ауылында 91,2 пайыз газ тарту жұмыстары атқарылды. Нәтижесінде Төретам, Ақай елді мекендеріндегі 3000-ға жуық отбасы көгілдір отынның игілігін көретін болады. Сондай-ақ, Жосалы кентіндегі «Тәуел­сіздік» ықшам ауданына газ құ­­бы­рының құрылысын жүргізуге, Дүр Оңғар ауылына дейінгі және ауылішілік газ желісінің құ­ры­лысы жобасын жүзеге асыру үшін тиісті министрліктерге бюджет­тік өтінімдер тапсырылды,- деді.

Сыр өңірі үшін ендігі бір мәселе Сырдариядағы су тапшылығы. «Қармақшы ауданы бұл жайды қалай өткеріп жатыр, су тапшылығына байланысты аудандағы егіс алқаптарына су жеткізу мәселесі қалай шешілуде?» деген сұраққа жауап іздедік. Білгеніміз, аудан бойынша жалпы көлемі 26,8 мың гектар, оның ішінде 13,7 мың гектар күріш егіліп, күтімге алыныпты. Осыған сәйкес 520 млн. текше метр су лимиті бөлінген. Қазірде белгіленген лимитті судың 414 млн. текше метр, яғни 79,6 % су жеткізілген. Бұл бағытта «Қазсушар» РМК Қызылорда филиалымен және ауыл шаруашылығы құрылымдарымен бірлескен шаралар қабылданған.

Өңірдің экономикасын көтеретін кәсіпкерлік саласы. Кәсіпкерлікті дамыту бағытында ауданда жүзеге асып жатқан шараларды білгіміз келді. Аудан көлемінде кәсіпкерлікті дамыту бағытында бірқатар ауқымды жобаларды іске асыру жоспарланып отыр екен. Жеке тоқталып өтсек, аудан орталығындағы ескі сауда базарының орнына заманауи үлгідегі «Адина» сауда орталығын салу жобасы үшін Өңірлік инвестициялық орталығы арқылы 50 млн. теңге несие беріліпті. Негізгі жоба құны 150 млн теңге.

Екінші, жеке кәсіпкер Маргарита Теннің жол бойындағы қыз­мет көрсету кешенінен қонақ үй құрылысын салу жобасы. Жоба құны 100 млн теңге. Қазіргі уақытта мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде қаржыландыру үшін екінші деңгейлі банкке құжаттары тапсырылған.

Үшншісі, ІІІ Интернационал ауылдық округінен жеке кәсіпкер Гукчак Рагибованың мал бордақылау алаңы және сою цехының құрылысын салу жоспарлануда екен. Жобаны іске асыруға қажетті 2 га жер телімін аукцион арқылы алу жұмыстары жүргізілуде. Мал бордақылау алаңында бір мерзімде 200 бас жылқы, 200 бас мүйізді ірі қара және 200 бас қой бор­дақыланбақ. Сонымен қатар, ал­дағы уақытта ет өңдеу, яғни шұ­жық цехын ашу көзделуде екенін білдік.

Бүгінгі мемлекет саясатында әлеуметтік мәселелерге көп көңіл бөлінеді. Осы тұрғыда әлеуметтік көмекке мұқтаж отбасыларға және көп балалы отбасыларды қолдау бағытында ауданда қандай шаралар жүзеге асырылуда? Бұл сұрақтың да жауабы айтылды.

— 2023 жылдың 1 шілдесіне атаулы әлеуметтік көмекке зәру 434 отбасының 2190 жанына 111 миллион 846 мың теңге тағайындалды. Оның 432 отбасының 2180 адамына 94 миллион 981 мың теңге төленді. Байқоңыр қаласын қоса алғанда Қармақшы ауданы бойынша атаулы әлеуметтік көмекке 2023 жылға республикалық және жергілікті бюджеттен барлығы 871 млн 130 мың теңге қаржы қаралған. Осы жылдың 1 шілдесіне дейінгі мәлімет бойынша, 291 отбасының 1-6 жас аралығындағы 644 балаға 12 миллион 880 мың теңгеге әлеуметтік көмек төленді. Сонымен қатар, бюджеттен тыс қаржы көздері арқылы 3392 адамға 11 миллион 890 мың теңге көлемінде көмек көрсетілді,- деді аудан әкімі Жандос Еркінбекұлы.

Қармақшы ауданы бұрыннан да қай сала болсын, алға ілгерілеп келе жатқан аймақтың бірі. Сондықтан ауданды басқаруға жыл басында келген жаңа әкімнің бас­тамалары қолдауға тұрарлық. Ауданның дамуы жолында батыл қадамдар жасай алса, халықтың көңілінен шығуда елдің ортасына барып, ұсыныстары мен пікірлерін өз құлағымен тыңдап, шешілуіне ықпал етіп жатса, халық әкімін төбесіне көтереді. Елдің бүгінгі тыныс-тіршілігінен осындай жағымды ахуалды байқадық.

Н.Көбегенұлы