5 маусым – дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні. 1972 жылы Біріккен Ұлттар ұйымының шешімімен белгіленген бұл күн әлемдегі халықтың назарын қоршаған ортада болып жатқан проблемаларға аударуды көздейді. Жыл сайын еліміздің түрлі аймағында аталмыш күн аясында айналаны тазарту шарасы ұйымдастырылып, қалдықты қайта өңдеу науқаны жүреді. Қазақстанда жылына орта есеппен 5 миллион тонна тұрмыстық қалдық шығады екен. Осы атаулы күні Өңірлік коммуникациялар қызметінің ақпарат алаңында сала мамандары осы бағыт бойынша облыста жүзеге асырылып жатқан жұмыстарды баяндап берді. Ең алдымен табиғат жанашырлары мен экобелсенділерді және қоршаған ортаны қорғауға атсалысып жүрген барша азаматтарды мерекемен құттықтаған облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы басшысының орынбасары Мәріп Акбар:
– Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, Арал теңізінің құрғаған ұлтанында 5 жыл ішінде 1 млн гектардан аса аумақта сексеуіл егілуде. Бүгінгі күнге 600 мың гектардан аса жерге сексеуіл егілді. Келесі жылдың аяғына дейін жоспар бойынша бекітілген меже орындалатын болады. Айта кету керек, қоршаған ортаны қорғау бағытында маңызды істердің бірі – тұрмыстық қатты қалдықтармен жұмыстарды тиімді жүргізу. Жыл басынан бері тұрмыстық қатты қалдықтардың 21270 тоннасы өңделді. Қазіргі таңда облыс бойынша қалдықтарды бөлек жинау, сұрыптау және қайта өңдеу саласында 15 кәсіпкерлік субъектісі жұмыс жасауда. Кәсіпорындармен картон, қағаз қалдықтары жинақталып, қағаз өнімдері мен эковата шығарылуда. Одан бөлек, пластмасса, пластик бөтелкелерін қабылдауға арналған арнайы контейнерлер орналастырылып, жинақтайтын кәсіпорындар саны артуда,- деді.
Қызылорда облысы бойынша Экология департаменті есепті кезеңде табиғат қорғау іс-шараларының орындалуына, қоршаған ортаға эмиссияларды төмендетуге, табиғат пайдаланушылардың қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауын қалыптастыру және ҚР Экологиялық заңнамасын бұзу деректерінің алдын-алуға ерекше ден қойған. Осы орайда Қызылорда облысы бойынша экология департаменті мемлекеттік экологиялық бақылау бөлімі басшысының міндетін атқарушы Әлішер Шамкенов:
– Биылғы жылдың есепті мерзімінде қоршаған ортаны қорғау саласында 12 субъектіге бақылау шарасы ұйымдастырылды. Анықталған заң бұзушылықтар бойынша әкімшілік құқықбұзушылық жөнінде іс қозғалып, жеке және заңды тұлғаларға айыппұл салынды. Анықталған заң бұзушылықтар бойынша әкімшілік құқықбұзушылық жөнінде іс қозғалып, жеке және заңды тұлғаларға 8 млн теңге көлемінде 19 айыппұл салынды, оның 7,2 млн теңге көлемінде 15 әкімшілік айыппұл өндірілді.
ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі мен «Қазақстан Ғарыш Сапары» АҚ арасында қалдықтар орналасқан жерлерді қашықтықтан зондтаудың ғарыштық түсірілім қызметін көрсету бойынша келісім-шарт жасалып, келісім шартқа сәйкес 2018 жылдан бастап қала маңындағы 50 км белдеуде орналасқан бей-берекет қалдықтар орындарын жою көзделген. 2024 жылы «Қазақстан Ғарыш сапары» АҚ-мен жүзеге асырылған ғарыштық мониторинг нәтижесімен Арал ауданына қарасты аумақта 37 рұқсатсыз қалдық орындары анықталды.
Департаменттің заңсыз қалдық орындарын болдырмау жөніндегі жұмыстардың нәтижесімен рұқсатсыз тасталған қалдықтардың орындары жыл сайын азаюда. Атап айтқанда, 2018 жылы 240 орын, 2019 жылы 228 орын, 2020 жылы 136 орын, 2021 жылы 105 орын, 2022 жылы 99 орын анықталса, 2023 жылы 74 рұқсатсыз қалдық орындары анықталды, — деді.
Департаменттің мемлекеттік экологиялық бақылау қызметі «Байқоңыр» кешеніндегі объектілерді де қамтиды. «Байқоңыр» кешені бойынша мемлекеттік экологиялық бақылау Ресей Федерациясының Үкіметімен «Байқоңыр» кешенінің аумағындағы қоршаған ортаны қорғау мәселелері туралы келісім құжаттарына, олардан туындайтын хаттамалар мен ережелерге сәйкес жүргізіледі. Бұдан бөлек, мемлекеттік экологиялық бақылау және реттеу барысында Байқоңыр қаласының әкімшілігіне қарасты тұрмыстық қатты қалдықтар полигонына экологиялық заңнама талаптарына сәйкес сұрыптау кешенін салу жөнінде шарт қойылып, тиісті жұмыстар атқарылуда.
Экология департаменті 2024 жылдың есепті мерзімінде 12 қоршаған орта объектілеріне мониторингтік бақылау жүргізген. Зертханалық-талдамалы бақылау барысында 75 сынама алынып, 845 анықтау жүргізген. Нәтижесімен 111 нормативтік шектен асу деректерін анықтаған.
— Есепте кезеңде «Қызылорда облысы бойынша қоршаған ортаны сауықтыру жөніндегі кешенді іс-шаралар жоспарына» сәйкес «Таза ауа» іс-шарасы аясында 162 автокөлікке зертханалық бақылау жұмыстары жүргізіліп, нәтижесінде анықталған 10 автокөліктен ластағыш заттарының белгіленген нормативтерден асу деректеріне сәйкес автокөлік иелеріне полиция департаментімен ескерту берілген.
2020 жылы экологиялық мәселелерді кешенді шешу және экологиялық жағдайды одан әрі жақсарту мақсатында Қызылорда облысының әкімдігі және Экология және табиғи ресурстар министрлігімен 2020-2025 жылдарға арналған 7 бөлімнен, 52 тармақтан тұратын «Қызылорда облысының экологиялық мәселелерін кешенді шешу жөніндегі Жол картасы» жұртшылықтың назарына ұсыныла отырып, пікірлері ескеріле жасалып, бекітілді,- деді Әлішер Шамкенов.
Соңғы 3 жылда Қызылорда облысында 1,4 млрд. теңгеге жаңадан 2 полигон, соның ішінде мемлекеттік-жекеменшік әріптестік негізінде салынған Қызылорда қаласында сұрыптау кешені бар полигон және Арал қаласындағы жаңа полигон құрылыстары жүргізілді. Жол картасын жүзеге асыру аясында Қызылорда қаласының негізгі экологиялық мәселелерінің бірі болып табылатын — №6 жылу электр орталығының күл қалдықтарын жою жұмыстары жүргізілуде. Атап айтқанда, күл қалдықтары «Компания Гежуба Шиелі Цемент» ЖШС-нің зауытына шикізат ретінде кезең-кезеңімен цемент шығару өндірісіне пайдалануда. Қызылорда облысының негізгі экологиялық мәселелері Жол картасында толығымен қамтылған.
Н.Нұрмахан
