Қазіргі жаһандану заманында әлемнің барлық дамыған елдері білімге, ғылымға және жаңа технологияны игеруге айрықша көңіл бөлуде, ел бюджетінің қомақты бөлігін білім саласына арнауда. Бұл елдер заман талабына, халықтың сұранысына, тарихи қалыптасқан ұлттық дәстүрге сәйкестендірілген, әр оқушының қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған оқыту бағдарламалары арқылы жас ұрпаққа білім беруде. Яғни, адам капиталын дамытуға бағытталған бағдарламаларды жүзеге асыруда.
Өйткені, болашақта кез келген елдің табысты болуы оның табиғи байлығымен емес, адамдарының бәсекеге қабілеттілігімен айқындалады. Осыны білген ата-бабаларымыз сонау бағзы замандардың өзінде «Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады», — деп бекер айтпаған. Сонымен қатар, білімді жас ұрпақтың бойында ұлттық рух міндетті түрде болуы тиіс. Елдің өркендеуі үшін өткен тарлан тарих, жасампаз бүгінгі күн және жарқын болашақтың көкжиектері өзара үйлесімді сабақтасып тұрулары қажет.
«Ұлы даланың жеті қыры» атты мақалада «Кейінгі жылдары табылған тарихи жәдігерлер біздің бабаларымыздың өз заманындағы ең озық, ең үздік технологиялық жаңалықтарға тікелей қатысы бар екенін айғақтайды. Бұл жәдігерлер Ұлы даланың жаһандық тарихтағы орнына тың көзқараспен қарауға мүмкіндік береді»,- деген еді. Жастарды отаншылдық рухта тәрбиелеу үшін мектептер мен барлық өңірлердегі өлкетану музейлерінің жанынан тарихи-археологиялық қозғалыстар құрудың маңызды екенін айтқан болатын.
Ұлағатты ұстаз, тарих пәнінің мұғалімі Сәден Нұртаев сонау 1960 жылдардың өзінде Қазақстанда алғашқылардың бірі болып туған өлкенің тарихын зерттеу жұмыстарын оқушылармен бірлесе жүргізген еді. Сәден ағамыз жастайынан туған өлке мен туған ауыл тарихына, өңірден шыққан оқымыстылар, би-шешендер, ақын-жырауларға қатысты әңгіме, толғау-қиссаларды құлағына құйып, дастан-жырларды жадына жаттап өскен. Мектептен кейін Қызылорда қаласындағы Н.В.Гоголь атындағы педагогикалық институтты бітіріп, Ақтөбе, Ақжар және Жаңақала ауылдарындағы мектептерде тарих және қоғамтану пәндерінен дәріс берген. Сабақ өту барысында кітапта жазылған жалаң оқиғаларды сол қалпында баяндай салмай, әрбір тарихи оқиғаны өмірмен тікелей байланыстыра, оның өмірде қолданылуы жағына басты назар аударып отырған. Бұл дегеніңіз қазіргі уақытта білім жүйесінде күн тәртібінен түспей тұрған оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастырудың нақ өзі емес пе?
Сол кезеңде Республикада Халық ағарту министрлігі тарапынан дәрістерді арнайы кабинеттерде оқыту бағдарламасы қабылданып, орта мектептерде кабинеттік оқыту жүйесі кеңінен қолданысқа ене бастайды. Осы бағдарламаның мақсатын ең бірінші болып іске асырып, өзінің тәжірибесін баршаға таратқан Қармақшының қиян шеттегі ауылы, «Жаңақала» совхозындағы №185 мектептің мұғалімі Сәден Нұртаев болды.
Кабинеттік оқу жүйесі жөнінен іс-тәжірибесін көрсету сайысында алдымен ауданнан, сосын облыстан, онан кейін республикадан 1-орын иеленіп, КСРО Халық ағарту министрінің орынбасары К.Ножко және Республика Компартиясы хатшысының Құрмет грамоталарымен марапатталады. Сәден Нұртаевтың кабинеттік жүйе және оның тиімділігіне арналған мақаласы 3 миллион тиражбен Мәскеуден шығатын одақтық «Наука и жизнь» журналында жарияланады.
Мектеп жанынан музей жасалып, оған жәдігерлер жинақтауға мектептің барлық оқушылары белсене кіріседі. Оқушылар «Сырлытам», «Ақмырза», «Қандыарал», «Қарақ», «Қосқала», «Құмқала» сияқты тарихи орындарға қазба жұмыстарын жүргізіп, табылған көне тұрмыс заттарын, қару-жарақ, бүтін қыш ыдыстар, ою-өрнектері бар бұйымдарды мектеп музейіне тапсырып отырған. Жаңашыл мұғалім құрған музей қызметімен танысу мақсатында облысқа келген республика білім басшылары ғана емес, партия басшылары да құм ішіндегі ауылға жиі соғып тұрған.
Өткен ғасырдың 60-жылдарында ұлағатты ұстаз Сәден Нұртайұлы шәкірттерін ұлттық тамырдан ажырамауға, өткенімізді ұмытпай, тарих сабақтарынан тағылым алуға, рухани дүниемізді жаңғыртуға шақырған еді. Мұндай кемел ойлы, кең кеуделі кісінің өнегесін насихаттау кейінгі ұрпақтың ұлт рухын бойына сіңіріп өсуіне ықпал етері сөзсіз.
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Қызылорда облысы бойынша Кәсіби даму институты КСРО білім беру ісінің үздігі, ұлағатты ұстаз Сәден Нұртаев атындағы тарих пәнінен 9-10 сынып оқушылары арасындағы сандық форматтағы Олимпиаданы биыл 5-рет Қармақшы ауданының Ақжар ауылындағы №28 мектеп базасында өткізді. Өйткені, С.Нұртаев ағамыз 1960-65 жылдары осы мектептің директоры болып абыроймен қызмет атқарған.
Олимпиада оқушылардың Қазақстан тарихы пәніне деген интеллектуалды-шығармашылық қабілеттерін айқындау және дамыту, дарынды оқушыларды қолдау, оқушылар арасында ғылымға деген қызығушылықты арттыру мақсатында ұйымдастырылды. Бұл олимпиаданың басты ерекшелігі — адам факторының ешқандай әсері болмауында. Оқушы тек компьютермен ғана байланыста болады, нәтиже заматында халықтың алдында жарияланады. Егер оқушыға көмектесе алатын бір адам бар десек, ол – тек оқушының өзі.
Биылғы білім бәсекесінің республикалық кезеңі 3 тур бойынша өткізіліп, оған Батыс Қазақстан, Түркістан және Қызылорда облысының (қалалық/аудандық) жалпы білім беру ұйымдарының 9-10 сынып оқушылары қатысты. Ұпай қорытындысы бойынша жоғары балл жинаған қатысушылар жеңімпаз және жүлдегер атанды.
9 сынып бойынша Шиелі ауданындағы Ғ.Мұхамеджанов атындағы №270 орта мектептің оқушысы Әлихан Зұлхарнайұлы бас жүлде, Қызылорда қаласындағы №7 мектеп-лицейінің оқушысы Әсем Перузхан 1 орын, Жалағаш ауданындағы №33 орта мектептің оқушысы Нұрай Ерболқызы 2 орын, ал Арал ауданындағы №65 орта мектептің оқушысы Ерғали Қосан мен Түркістан облысы, Қ.Тұрсынқұлов атындағы жалпы білім беретін орта мектебінің оқушысы Гулмира Тухтакулова 3 орынға ие болды.
10 сынып бойынша Жалағаш ауданындағы №38 орта мектептің оқушысы Мұхаммед Абдраман бас жүлде, Қармақшы ауданындағы №277 мектеп-лицейінің оқушысы Аружан Жанпейсова 1 орын, Қазалы ауданындағы №25 орта мектептің оқушысы Айнұр Әйекешова 2 орын, Түркістан облысы, №130 жалпы білім беретін орта мектептің оқушысы Алтынай Кадир 3 орынды иеленді.
Ұстаз есімі ұлықталған білім бәйгесінде жеңімпаздар мен жүлдегерлер дипломдармен, қаржылай сыйақымен марапатталды. Олимпиадаға қатысушылардың барлығына Алғыс хаттар мен сертификаттар табысталды. Білім сайысын ұйымдастырушылар және барлық қатысушылар атынан олимпиада жұмысына демеушілік жасаған асыл азамат ұрпақтарына, оның ішінде, Сәден ағайдың бел баласы, белгілі кәсіпкер, қоғам қайраткері Ырзақұл Нұртаевқа алғыс сезімімізді білдіреміз.
Сыр бойына республиканың түкпір-түкпірінен келген оқушылар атақты әулие Марал ишан бабаның ұрпағы, ұлағатты ұстаз Сәден Нұртаевтың өнегелі өмір жолына қанығып, тағылымы мол тарихшының тәлімге толы тағдырында жүргізген ғылыми зерттеулерін зерделеу арқылы дархан даламыздың ұлылығын ұғынып қайтқанына куә болдық.
Бауыржан Елеусінов,
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Қызылорда облысы бойынша Кәсіби даму институтының директоры
