«Білім алудың тамыры ащы, бірақ жемісі тәтті»,- деп Аристотель айтқандай, білім мен өнер адам болашағының жарқын болуына бірден-бір кепіл. Сол үшін білім саласының өткен жылғы жыл қорытындысына бір шолу жасап шыққанды құп көрдік.
Сыр елі білім саласы бойынша салмақты жұмыстарды атқарып келеді. Байқасаңыз, кез келген мемлекет үшін білім мен ғылымды дамыту аса маңызды. Қазақстан үшін де бұл саланы ілгерілету – мемлекеттік саясаттың басты тетіктерінің бірі. Сондықтан елімізде білім беру және ғылым саласын дамыту үшін қолға алынып жатқан шаралар көп. Түрлі бағдарламалардың Қызылорда облысында орындалу барысы да көңіл көншітеді. Жалпы, өткен жыл білім саласы үшін табысты болды. Барлық көрсеткіштер бойынша оң нәтижелерге қол жеткізіліп, алға қойған барлық мақсат-міндеттер толық орындалды.
Мәселен, білім – жан-жақты және жүйелі жұмысты қажет ететін күрделі әрі ауқымды сала. Соның маңызды құрамының бірі – қаражат мәселесі. Өткен жылы білім саласына бөлінген қаржы 208 млрд. теңгеге жетіп, облыс бюджетінің 50%-ға жуығын құраған. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда 17%-ға артық. Ал, биыл білім саласына 260 млрд. теңгеге жуық қаржы бөлініпті.
Бүгінгі таңда облыста мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының саны 680-ге жетті. Жеке меншік балабақшалардың үлесі 73,5%. 2-6 жас аралығында қамту көрсеткіші — 88,8%, 3-6 жас аралығында 100%-ды құрады. Сонымен қатар, аймақта өткен жылы білім беру ұйымдарының құрылысы қарқынды жүргізілді, 6 жаңа мектеп, 19 балабақша, 1 оқушылар үйі пайдалануға берілді. Бұған қоса, 6 мектепке күрделі жөндеу жүргізіліп, облыстық бюджеттен 2,1 млрд. теңге қаралған болатын.
Биыл 5 мектепті, атап айтсақ, Жаңақорғанда 300 орындық, Майбекет, Қазалы ауданы, Әйтеке би кентінде 250 орындық мектеп, Шиелі ауданы Байсын ауылында 250 орындық, Қызылорда қаласындағы «Бәйтерек» мөлтек ауданында 600 орындық мектеп пайдалануға беру жоспарлануда. Оған қоса, мектептерді заманауи құрал-жабдықтармен жабдықтау – уақыт талабы. Ағымдағы жылы жоспарға сәйкес ауылдық елді мекендегі 47 мектеп жаңғыртудан өткізіліп, 51 мектепке пәндік кабинеттер алынатын болады.
Өңір азаматтары үшін бала өмірі, оның қауіпсіздігі қашанда маңызды. Бүгінгі күні облыстағы барлық білім беру ұйымдары бейнебақылаумен 100% қамтамасыз етілген. Құрылғлардың санын толықтыру және жөндеуді қажет ететін бейнебақылау жүйесіне өткен жылы 35 мектепке 250 млн. теңге бөлінсе, осы жылы 35 мектеп, 28 балабақшаға бейнебақылау орнатуға 453,6 млн. теңге қаралған. Және жергілікті бюджеттен 170 мектепке дабыл түймесін орнатуға 97,1 млн. теңге бөлініп отыр екен. Осылайша, 100% қамтамасыз етілетін болады.
Апатты мектептерді жою – білім саласындағы басым бағыттардың бірі. Былтыр апатты деп танылған 6 мектептің үшеуінің мәселесі шешімін тапты, ал қалған 3 мектеп «Жайлы мектеп» жобасы аясында салынатын болады. Бүгінгі күні демеушілердің өз қаражатына салынған жеке мектептердің желісі 22-ге жетті. Алдағы үш жылда инвестор есебінен тағы 12 мектеп құрылысы жүргізілетін болады.
Жыл сайын мектептерде орын тапшылығы туындайтыны жасырын емес. Қажеттілікті ескере келе, қаладағы Абай мектебіне 550, №101 мектепке 375 орынға лайықталған қосымша құрылыс жұмыстары басталды, биыл табыстайтын болады. Осы арқылы көп жылдардан бері шешімін таппаған бұл мектептердегі үш ауысымға ауысу қаупі туындаған мәселе түбегейлі шешіледі. Айта кетейік, үстіміздегі жылы облыс орталығындағы бала саны көп, №3 лицейге 375, №264 мектепке 550 орындық қосымша ғимарат құрылысын бастау жоспарлануда.
Білім саласы мамандарын қуантқан, мемлекет басшысының бастамасымен 2025 жылға дейін 800 мың баланың заманауи мектепте білім алуына жағдай жасау мақсатында осы жылы «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы қолға алынды.
Нәтижесінде алдағы 3 жылда облысымызда 15100 орынға арналған заманауи 21 мектеп салынады деп жоспарлануда. Биыл 10 мектептің құрылысын бастайды. Жобаның жалпы құны – 100 млрд. теңге. Бұл білім саласы бойынша тәуелсіз ел тарихындағы үлкен жоба. Бұған қосымша, «Білім беру инфрақұрылымын қолдау» қоры есебінен типтік мектептер, интернаттар және қосымша білім беру ұйымдарын құрылысын салуға салалық министрлікке ұсыныс беріліпті.
— Үкімет басшысы Әлихан Смайыловтың облысқа іссапары барысында қаланың сол жағалауында дарынды балаларға арналған 400 орындық физика-математика интернатын салуға ұсыныс берілді. Сметалық құжаттары дайын. Құрылысын салу жоспарланып отыр.
Түрлі әлеуметтік санаттағы отбасылардан шыққан балаларды қолдау – басты назарда. Өткен жылы жергілікті бюджеттен жалпыға міндетті оқу қорына 3,8 млрд. теңге бөлінді. Оның 1,2 млрд. теңгесі бір реттік қаржылай көмек көрсетуге жұмсалды, яғни 34743 балаға 37389 теңгеден берілсе, 2,5 млрды. ыстық тамаққа қаралды. Қалған қаржы балалардың сауықтыру-тынығу бағытындағы шараларға жұмсалды. Ал, 2023 жылы 1-4 сынып аралығындағы балаларды ыстық тамақпен қамтуға жергілікті бюджеттен 5,6 млрд. теңге бөлінді. Бұл аймағымыз бойынша биыл алғаш рет жүзеге асырылып отыр.
Президент тапсырмасына сәйкес, жастарды кәсіптік біліммен қамту көрсеткіші жыл сайын артып келеді. Былтыр республикалық бюджеттен – 1600, облыстық бюджеттен 3108 мемлекеттік тапсырыс (грант) бөлінсе, биыл бұл бағытта 4668 (республикалық бюджеттен 1560, облыстық бюджеттен 3108) грант бөлініп отыр. 2025 жылы мемлекеттік тапсырыс саны 600 орынға, яғни 28 пайызға артатын болады. Соңғы жылдары мұғалім мәртебесін көтерудің барлық алғышарттары жасалып, материалдық ынталандыру аясы кеңейіп келеді. Президент тапсырмасына сәйкес, 2020 жылдан бастап ұстаздар жалақысы артып келеді. Биыл тағы 25 пайызға көбейді. Нәтижесінде былтыр бұл мақсатқа 52,4 млрд. бөлінсе, биыл 83,7 млрд. теңге қаралып отыр.
Білім беру жүйесіне ротациялау тәртібін енгізу уақыт талабынан туындаған міндет. Өткен жылы білім беру ұйымын 7 және одан көп уақыт басқарған 56 білім беру ұйымының басшысы ротациялаланды. Білім берудің үздік тәжірибесін сақтай отырып, ұстаздардың біліктілігін көтеруді лайықты жалғастыратын боламыз. Былтыр өңірімізде 7610 педагог біліктілігін арттыру курсынан өтсе, ағымдағы жылы тағы да 8 мыңға жуық ұстаз біліктілігін арттыратын болады. Ұстаздардың біліктілігін арттырудың тағы бір критерийі – аттестация. 2022 жылы 700 педагог аттестациядан өтті,- дейді білім басқармасының басшысы Мейрамбек Шермағанбет.
Былтыр жетістіктің жалауы желбіреген жыл болды. Республикалық, облыстық сайыстарда үздік шыққан педагогтер лайықты марапатталды. Өткен жылы «Үздік педагог-2022» республикалық байқауына қатысқан 4 ұстаз тарихта алғаш рет үздіктер қатарынан көрінді. Ал облыстық байқауда жеңімпаз атанған алты ұстазға 918 мың теңгенің сертификаты табысталды. Және жыл көлемінде білім сайыстарында жеңімпаз болған 81 педагог пен 200-ден астам оқушыға сый-сыяпаттар табысталды. Сондай-ақ, республикалық білім бәсекелерінде 14 ұстаз жүлдегерлер қатарынан көрінді. Сонымен қатар, «Мектепке дейінгі үздік ұйым – 2022» республикалық байқауында «Бегім ана» бөбекжай бақшасы жүлделі І орынды иеленді. Өткен жылдың тағы бір жетістігі – ҰБТ нәтижесі бойынша өңірдегі 8 мектеп республикадағы «Топ 100 мектеп» қатарына енді. Билік ізденіске құмар, балаларға озық білім беретін ұстаздарды қолдауды биыл да өз деңгейінде жалғастыратын болады.
Өткен 2022 жыл оқушылар үшін де табысты болды. Сырбойылық 7 студент «ТОП 100 студенті» республикалық байқауында үздік шықты. «Уорлдскиллс» ұлтық чемпионатында колледж студенттері 2 алтын, 1 күміс, 1 қола медаль олжалап, жетістікті еселеді. 402 Сыр өрені халықаралық, республикалық дәрежедегі ғылыми жобалар мен олимпиадалардың, спорт турнирлері мен конкурстардың жеңімпаздары атанды. Бұл Сыр елі үшін үлкен мәртебе.
Осы тұста балғын балаларға қарай ойыссақ, аймақ басшысының бастамасымен балалар жылында ауқымды жобалар жүзеге асырылды. Бірінші кезекте даталы жылы аясында облыс әкімі Н.Нәлібаев Қызылорда қаласында заманауи үлгідегі «Оқушылар сарайын» салу бойынша «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы басшылығымен келісімге келді. Нысан биыл Сырдария өзенінің сол жағалауында бой көтеретін болады. Бұған қосымша мерейлі жылы облыста 80 спорттық-ойын алаңдары салынып, пайдалануға берілді. Сондай-ақ, Қызылорда қаласынан берілген 50 пәтерлік тұрғын үй көпбалалы отбасыларға қуаныш сыйлады. Балаларды қорғау күнінде арнайы санаттағы балалар мен халықаралық пәндік олимпиада жүлдегерлеріне ноутбук, республикалық лагерьге жолдама табысталды.
Жас жеткіншектерге «Еуразия», «Мұз айдыны» спорт кешендеріне тегін абонемент үлестіріліп, балаларға рухани құндылықтарды насихаттау мақсатында 43 тегін спектакль қойылды. 5 мыңнан астам бала музейге тегін экскурсия жасады. Жаз мезгілінде қала сыртындағы лагерьлерде 8300 оқушы демалды. Республикадағы алдыңғы қатарлы тынығу лагерьлерінде жыл көлемінде 1350 баланың демалуына жағдай жасалды. Жалпы «Балалар жылы» аясында түрлі форматтағы 12 мыңға жуық шара ұйымдастырылып, оған 200 мыңнан аса бала қамтылған.
Желтоқсан айының соңында жаңа жылдық шыршаға балалар үйінің тәрбиеленушілері мен ерекше білім беруді қажет ететін, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, аз қамтылған және көп балалы отбасының балалары, сондай-ақ оқуда, спортта, шығармашылықта жетістіктерге жеткен 9-13 жас аралығындағы барлығы 300 бала қамтылып, сыйлықтар үлестірілгенін білеміз. Оған қоса, балалар жылының қорытынды шарасында республикалық, халықаралық олимпиада, ғылыми жобаларда үздік атанған 50 дарынды бала марапатталды. Балаларға жасалар қамқорлық жыл сайын тұрақты түрде жүргізілсе, олардың жүздерінен бақыт шұғыласы шашылып тұрары сөзсіз.
Түйін. Силикон алқабы дегенді естуіңіз бар ма? Калифорния штатында орналасқан. АҚШ-тың ғана емес, әлемнің керемет технологиялық жаңалықтары жасалатын жер. Сүттің бетіндегі қаймақтары жиналған ғылыми орта. Білесіз бе, сондағы мектептерде компьютер атаулы атымен жоқ екен. Тақта мен бор, ағаш парта мен тау-тау кітаптар тұратын сөрелер ғана бар. Ондағы оқушылар ұялы телефон, планшет дегендерді ұстамайды. Калькулятор деген атымен жоқ. Мұғалімдер мұндай сандық технологияларды оқушылардың үйде де қолданбауын жөн санайды екен. Ең қиын көбейту мен бөлуді оқушылар қағаз бен тақтаға шығаруға міндетті. Бір ғажабы, мұндай тәртіп осы Силикон алқабында ғылыми зерттеулер жасайтын ғұлама ата-аналардың талабы бойынша қалыптасыпты. Бұл мәселелерді біздің де ескергеніміз жөн. Үнді халқының тарихи тұлғасы Махатма Гандидің «Егер сен болашақтағы өзгерісті байқағың келсе, сол өзгерісті уақытында жаса» деген сөзі бар. Яғни, бұл білімдегі бетбұрыстар уақытында жасалған өзгеріс деп айта аламын. Тек цифрлы әлем жасаймыз деп дәстүрлі жолдың діңгегін құлатып алмасақ болғаны.
Айдар САЙЛАУОВ
