Мамыражай мамыр келісімен мектеп бітіруші түлектер соңғы қоңырау соғуға асығып, мұғалімдер қорытынды емтихан алуға қамданады. Ағарту ісінде атқарылған ауқымды жұмыстар мен жыл бойы берілген білім де осы айда сараланады. Биылғы оқу жылында облыс бойынша 8 мыңға жуық білім алушы мектеп бітірсе, оның 7508-і ҰБТ-ге қатысады деп жоспарлануда. Бұл туралы пандемия өршіп тұрған тұста білім басқармасын тізгіндеген Ақзира Қасымова сала басшысы болып тұрған соңғы жұмыс күндерінде 2021-2022 оқу жылының қорытындысы туралы баспасөз брифингінде айтып берді. Қорытынды брифингте облыстық білім саласында сапаны қамтамасыз ету департаментінің басшысы Ғалия Дәулетова да мәліметтерімен бөлісті.
Алдымен бітіруші түлектің он бір жыл жиған білімін таразылайтын ұлттық бірыңғай тестке тоқталайық. Биыл ҰБТ және барлық деңгейдегі олимпиадалар электронды форматқа көшірілді. Мұның себебін сала мамандары: «Өтініштердің басым көпшілігінің электронды форматта тапсырылуы ҚР БҒМ-нің цифрлық мемлекеттік қызметтері азаматтар арасында сұранысқа ие екенін көрсетеді»,– деп түсіндірді. Мұнан өзге ҰБТ тапсырушылар нені білу керек, қандай өзгерістер бар? Бұл жөнінде Ақзира Бақтыбайқызы арнайы тоқталып өтті.
– Енді талапкерлерге ҰБТ тапсыруға және грантқа түсуге екі мүмкіндік беріледі. Бұл ретте екі мүмкіндікте де тек бір бейіндік пәндер комбинациясын таңдай алады. Түлектердің ҰБТ-ға жақсы дайындалуының тағы бір мүмкіндігі – Ұлттық тестілеу орталығының тегін онлайн-сынақ тестілеуін іске қосуы. Онымен қоса ҰТО-мен бірлесіп әзірленген білім беру орталықтарының тегін онлайн сабақтары да жалғасып жатыр.
Академиялық адалдықты сақтау үшін талапкерлердің тест нұсқасы таңбаланады. Ережелерді бұзған және тест тапсырмаларын аудиториядан тыс жерге шығаруға тырысқан жағдайда Ұлттық тестілеу орталығы ереже бұзушыларды анықтап, оның тест нәтижелерін жояды. Пәндердің саны өзгеріссіз қалады. Ал, тест тапсырмаларының саны 120. Оның ішінде Қазақстан тарихынан 15, математикалық сауаттылықтан 15, оқу сауаттылығынан 20 және екі бейіндік пәннен 35. Ең жоғарғы ұпай саны – 140,– дейді А.Қасымова.
Биыл Білім және ғылым министрлігі алғаш рет ерекше білім беруді қажет ететін талапкерлерге қолайлы жағдай жасауды қолға алып отыр. Яғни, ерекше білім беруді қажет ететін талапкерлерге негізгі 240 минутқа қосымша тағы 40 минут берілді. Сонымен бірге олар үшін тест нұсқалары суреттерсіз, диаграммаларсыз және сызбаларсыз әзірленген.
Министрлік жылдан-жылға ҰБТ талабын күшейтіп қана қоймай, талапкерлерге қолайлы жағдай жасауды ұмыт қалдырмауда. Яғни, талапкер енді өзімен бірге калькулятор мен Менделеев кестесін алып кірмесе де болады. Себебі, бұл екеуі де және металдардың бірқатар белсенділігі қосылған тұздың ерігіштігі кестесі компьютер экранында қолжетімді болады.
ҰБТ кезінде түрлі жағдай кездесіп келеді. Білімі сыналған шақта сасқалақтап қалған жайттарды жиі естиміз. Одан қалды тест сұрағының жауабына да күмәнді қараған кездер де кездесті. Енді, тест кезінде қандайда бір жай орын алған жағдайда үміткерлер тестілеу аяқталғаннан кейін 30 минут ішінде апелляцияға өтініш бере алады. Сертификат аппеляция туралы шешім қабылданғаннан кейін тестіленушінің жеке кабинетінде қолжетімді болады.
– Арал, Қармақшы, Жалағаш, Сырдария, Шиелі ауданынан 3242 бітіруші түлек ҰБТ-ны мамыр-маусым айларында ҰБТӨП орналасқан аудандарға барып тапсыруы күтілуде. Ағымдағы жылдың қаңтар-ақпан, наурыз айларында өткізілген ақылы негіздегі ҰБТ шаралары ата-аналардың өз қаражаттары есебінен үйлестірілді.
ҰБТ-ның мамыр және маусым айларындағы екі кезеңдік шарасына мектеп бітіруші түлектердің қатысуын қамтамасыз ету, яғни балалардың күндік тамақтануы, тасымалы ата-ана есебінен жүзеге асырылады.
Тағы да ерекше атап өтетін жайт, ҚР Білім және ғылым министрі Асхат Қанатұлы жақында өткен Үкімет отырысында 2022 жылы жоғары оқу орындарына берілетін гранттардың саны рекордтық 73 мыңға дейін өсетіндігін мәлімдеді. Мемлекет басшысының осындай қолдауының арқасында бюджет есебінен білім алу мүмкіндігіне ие болған мектеп бітіруші оқушыларымыздың саны көбейетіні сөзсіз.
Сондай-ақ, биыл колледждерде де білім алу үшін бөлінетін гранттарының саны рекордтық көрсеткішке жетіп, 31000 грант бөлінетін болды. Бүгінде колледждерде қабылдау емтихандары алынып тасталынды. Әлеуметтік осал санаттағы отбасылардың балалары үшін арнайы квоталар енгізіледі.
Айта кету керек, гранттар колледждердің барлығына бірдей берілмейді. Грант ұтып алған талапкер оқу орнын өзі таңдайтын болады. Яғни, қаржы студент таңдаған колледжге беріледі. Бұл колледждер арасында бәсекелестікті арттыратын болады,– дейді Ақзира Бақтыбайқызы.
Облыс бойынша «Алтын белгі» белгісіне үміткер оқушылар саны – 292. Олардың 99-ы Қызылорда қаласы мен облыстық мектеп түлектері, қалған 193-і – аудан түлектері. Өткен жылы осы «Алтын белгі» төңірегінде түрлі сын айтылып, үміткерлер ақтай алмай жатқан жайттар жиі кездесті. Сол себепті биыл «Алтын белгіні» берудің де жүйесіне өзгерістер енгізілді.
– Биылғы ҰБТ қорытындысы бойынша «Алтын белгіні» берудің объективтілігі бағаланатын болады. Осыған байланысты мектеп әкімшілігі мен білім бөлімдері мемлекеттік қорытынды емтихандардың ашықтығы мен объективтілігін қамтамасыз етулері керек. Әрбір үміткер оқушының ҰБТ нәтижелеріне талдау жүргізілетіндігін тағы да назарларыңызға саламын,– деді сала басшысы.
Осы ретте айта кетейік, «Алтын белгіге» үміткер оқушылардың Назарбаев зияткерлік мектебі базасында алгебра және анализ бастамалары пәнінен тапсыратын мемлекеттік емтиханы келесі, яғни 2022-2023 оқу жылына ауыстырылды. Осы орайда, биыл мектеп бітірушілер емтиханды өз мектебінде тапсырады.
Білім алушылардың қорытынды бітіру емтихандарына тоқталайық. Қорытынды емтихан тапсыру 9 сынып оқушылары үшін 28 мамыр — 6 маусым аралығында өтсе, бітіруші түлектер үшін емтихан тапсыру уақыты 27 мамыр — 10 маусым аралығы болып белгіленді.
– 9-сыныптың емтихан материалдары басқарма тарапынан әзірленді, 20 мамырдан кейін қала, аудандық білім бөлімдеріне электронды форматта жолданатын болады. Ал, 11-сынып емтихан материалдары ҚР БҒМ Мектепке дейінгі және орта білім беру комитетінен 21 мамырға дейін басқармаларға жолданады, ары қарай білім беру мекемелеріне жеткізілетін болады.
Биылғы жылы 11-сыныптағы Қазақстан тарихы пәнінен емтихан ауызша болады. Билет беріледі. Барлығы 30 билет, әр билетте 3 сұрақтан беріледі, оқушылар ауызша жауап береді. Жоғары балл – 30. Қалған мемлекеттік емтихандардың өткізілуінде өзгеріс жоқ,– деді сол кездегі сала басшысы.
Осы ретте айта кетейік, 1-8 және 10-сынып оқушыларына ата-анасының келісімімен 26 мамыр мен 17 маусым аралығында жазғы мектеп ұйымдастырылады. Яғни, күрделі пәндер терең оқытылып, білім сапасын арттыруға сеп болмақ.
– Жазғы мектеп жұмысында үлгерімі төмен білім алушыларға күрделі пәндерді игеруге көмектесу маңызды. Жазғы мектептер жағдайында үй тапсырмасы берілмейді. Білім алушылар үшін еркін киім үлгісін киюге рұқсат беріледі. Оқыту процесін жүргізу үшін волонтер – студенттерді тартуға болады.
Орта білім беру ұйымдарында жазғы мектептің сабақ кестесі мен жұмыс жоспары бекітіледі. Топтардағы/сыныптардағы толымдылық 25 адамнан аспауы тиіс. Топтармен сабақтар өткізуге рұқсат етіледі. Оқу пәндері бойынша сабақтың ұзақтығы – 40 минут, күніне 3-4 сабақ. Кестеге балалардың оқу әдетін қалыптастыратын күнделікті 20-30 минуттық кітап оқуды қосу ұсынылды,– деді А.Қасымова.
Мектеп бітіруші түлектер үшін үлкен мәнге ие соңғы қоңырау ата-ананың қалтасына салмақ салуда. Бітпейтін ақша жинау бітіруші түлектер арасында тыйылмай келеді. Одан қалды, қатаң тыйымға қарамастан автошеру мен басқосу отырысын тойханада өткізу түлектер арасында дәстүрге айналған. Бұл ретте ата-ана да баласының әрекетіне тұсау салмай, қайта қолдаудан қаймықпай отыр. Соның салдарынан жылдан жылға бітіруші түлектер арасында бәсекелестік белең алып барады.
Бітіруші түлектер арасында «қатып қалған қағиданы» бұзу үшін білім саласы жылда түрлі шектеу шараларын жасайды. Биыл да бұл шара өз жалғасын табуда.
– 2021-2022 оқу жылының мектеп бітіру кештерін ұйымшылдықпен өткізу, бітірушілердің өмірі мен денсаулығын қорғау, құқық бұзушылықты болдырмау және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін жою мақсатында білім басқармасының 2022 жылғы 4 мамырдағы №21 бұйрығы шығарылып, барлық білім беру ұйымдарына жолданды. Аталған бұйрыққа сәйкес, оқу жылын аяқтау шараларын ұйымдастыруға және мектепке жөндеу жұмыстарын жүргізуге оқушылар мен ата-аналардан, педагогтардан ақша жинауға қатаң тыйым салынған.
Қатаң түрде ескертетін жайт, мектеп бітіру кештері білім ұйымдарының ауласында өткізіліп, оқушылар мектеп формасымен қатысуы міндетті. Ойын-сауық орындар мен тойханаларда соңғы қоңырау кешін өткізуге тыйым салынады,– деді А.Бақтыбайқызы.
Білім басқармасы бітіруші түлектер мәңгі есте қалатын қуанышты күнін тамаша өткізу үшін түрлі шараларды да ұмыт қалдырмаған. Атап айтатын болсақ, мектеп бітіруші түлектер «Мектепке кітап сыйла» акциясы, ағаш егу бойынша «Мектепке сый» акциясы, әлеуметтік әлсіз отбасы мен балаларға «Шын жүректен – балаларға» акциясы, «Туған жерге тағзым», «Алғашқы ұстазыма алғысымды білдіремін» акцияларын ұйымдастыруларына болады.
Биылғы оқу жылын қорытындылаған басқарма басшысы брифиг барысында жаңа 2022-2023 оқу жылына да қатысты маңызды ақпараттарға тоқталды.
– Жаңа оқу жылына алдын ала болжам бойынша 1-сыныпқа 19568 оқушы қабылданады деп күтілуде. Олардың 17582-і (90 %) қазақ, 1986-ы (10 %) орыс тілінде.
Өздеріңізге белгілі, ағымдағы жылдың 1 сәуірінен бастап білім беру ұйымдарының 1-сыныбына оқушыларды қабылдау жұмыстары басталды. 1 сәуір мен 11 мамыр аралығында болжалды контингенттің 54,8%- ы немесе 10737 бала 1-сыныпқа қабылданды.
Жалпы 10975 өтініш қабылданды. Олардың 9686 егов электронды үкімет платформасы арқылы, 526 интеграцияланған сервис, 763 қағаз түрінде қабылданды. Түскен өтініштердің 93%-ы (10212) электронды, 7%-ы (763) қағаз түрінде.
Сондай-ақ, оқыту тілін дұрыс таңдамау, қажетті құжаттар топтамасын ұсынбау және т.б. түрлі себептерге байланысты 238 өтініш бас тартылды. Осы ретте ата-аналар назарына 1-сыныпқа баратын оқушыларды мамыр айының аяғына дейін мектептерге қабылдауға көмек көрсетуді сұраймыз. Себебі жаңа оқу жылына қажетті оқу құралдары мен тағы басқа да жоспарлау жұмыстары осыған байланысты жүргізілетін болады,– деді сала басшысы.
Брифинг соңында облыстық білім саласында сапаны қамтамасыз ету департаментінің басшысы Ғалия Дәулетова 2022 жылғы 27 сәуірде Білім және ғылым министрі А.Аймағамбетовтің «Педагог құқықтарының бұзылуына жол бермеу туралы» №172 бұйрығының жүзеге асу барысы мен білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттаудан өткізу туралы тарқатып айтып берді.
– Педагогтерді лауазымдық нұсқаулықтарында көзделмеген жұмыс түрлеріне тартуға, мысалы, жөндеу жұмыстарына және әртүрлі қызмет түрлерін сатып алу бойынша міндетті жүктеуге жол берілмейді. Көрсетілген жағдайлар орын алған жағдайда департаментке жүгінуге болады. Департамент тарапынан бұзушылық анықталған жағдайда ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің талаптарына сәйкес ескерту жасауға алып келеді.
Барлық білім беру ұйымдарында педагогикалық әдеп жөніндегі кеңестер құрылған. Ол жерде педагогтардың сұрақтары қаралатын болса, департамент жанынан құрылған кеңес басшы лауазымды педагогтардың педагогикалық әдеп мәселелерін қарайды. Қазіргі таңда 6 кеңес отырыс өткізіліп, 5 білім бөлімі басшысының есебі тыңдалып, бір мектеп директорына шара көру жөнінде облыстық білім басқармасына ұсыныс жолданды. Департамент өз кезегінде аталған мәселелердің бекітілген заңнамалар аясында жүзеге асырылуын бақылайды,– деді Ғалия Ноғайқызы.
Білім саласында сапаны қамтамасыз ету департаментінің басшысының айтуы бойынша, 2022 жылы 140 білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттаудан өткізу жоспарланған, оның ішінде 103 балабақша, 30 мектеп, 7 колледж. Қазіргі таңда 65 білім беру ұйымында (41 балабақша, 20 мектеп, 4 колледж) мемлекеттік аттестаттау жүргізілген. Нәтижесінде 30 білім беру ұйымы (46,2%), оның ішінде 8 мектеп, 18 балабақша, 4 колледж жалпыға міндетті білім беру стандартының талаптарына сәйкес болмауына байланысты аттестаттаудан өтпеген. Сондай-ақ, 13 балабақшаның 7-уі, 8 мектептің 4-уі, 4 колледждің 2-уі заң бұзушылықтардың жойылуына байланысты қайта аттестаттаудан өткізілген. Аттестаттау жұмыстары бекітілген кестеге сәйкес жазғы айларда мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында жалғасатын болады,- деді Қызылорда облысының білім саласында сапаны қамтамасыз ету департаментінің басшысы Ғ.Дәулетова.
Елдос АСАН
