оқу науқанына дайындыққа қанша қаражат керек?
«Сезон» деп шапалақтап саудагер тұр. Баласын ел қатарлы «жаңа оқу жылына даярлаймын» деген ата-ананың дегбірі қашқан. Баға райы ертегідегі Ертөстік секілді күн санап өсуде. Бұл тамыз айындағы дәстүрлі түйіткілді мәселе – оқу маусымы алдындағы даярлықтың қамы. Үйінде оқушысы бар әрбір отбасының қорқынышты түсіндей болған қымбатшылық қарқыны қыркүйек айы шығамын дегенше мізбақпай мен мұндалайды. Базар, дүкендер толған адам, ине шаншар орын жоқ. Бәрінің де асыл арманы бір тиын болса да, арзан оқу формасын алу. Кешігіп айтса да, Үкімет басшысынан бастап жергілікті басқарушы тараптарға дейін қымбаттау мәселесін қадағалауды тапсырды. Бұл жайлы өзінің фейсбук парақшасына жазған Премьер-министр Әлихан Смайылов: «Санаулы күндерден соң жаңа оқу жылы басталады. Ата-аналар балаларының мектеп формасы мен аяқ киімдерін, оқу құралдарын түгендеу қамына кірісті. Алайда олардың бағасы ең өзекті мәселенің бірі болып отыр. Әлбетте, баға саясатына әлемдік логистиканың қымбаттауы, шикізат пен қызметтердің құны тікелей әсер етеді. Бірақ Үкімет пен әкімдіктерде қазақстандықтар үшін қаржылық шығындарды жеңілдетуге мүмкіндік беретін механизмдер бар. Бұл ретте мен бірқатар шұғыл шараларды қабылдауды тапсырдым»,- деді.
Қош делік, сыртқы факторлар ішкі нарықтағы баға райы болжамына өз әсерін тигізеді. Алайда кей жағдайда айналдырған бір айда пайданың астына қаламын деген әккі алыпсатарлардың қолдан қымбатшылық жасауына жол бергенін көз көріп, құлақ естіп жүр. Ендеше бүгінгі жазбамызда баға райын бағамдап, оқу жылына бір оқушыны толық дайындау үшін қанша керек екенін санайтын боламыз.
Апта басынан әлеуметтік желілерде Оқу ағарту министрі Асхат Аймағамбетовтің «Балама оқу формасын 36000 теңгеге алдым» деген сұқбаты қызу талқыланды. Бірі министрдің қарапайымдылығы мен ашықтығына сүйсінсе, енді бір топ ашынып, «бұл бағалар біздің елде ме, бізге неге осындай бағалар жолықпайды екен?» деп келіспейтіндігін жеткізді. Енді біреулер «Сіздің министр екеніңізді біліп, арзан берген ғой, біз министр емеспіз» деп келеке етті. Шенеунік болса талқыға түскен нақты дәйектемелерді талдап жазып, дәлел ретінде түбіртек қағаздарын жүктеді. Ол өз әлеуметтік желідегі парақшасында, «Бүгін Үкімет отырысынан кейін менен ұлыма мектеп формасын алуға қанша қаражат жұмсағанымды сұрады. Ұлым мемлекеттік мектепте оқиды және оқу жылына басқа ата-аналар сияқты дайындаламыз. Жексенбі күні ұлым екеуміз «….» дүкенінен 36000 теңгеге жейде, костюм, шалбар және галстук сатып алдық. Түбіртектен заттардың құнын және оның жалпы сомасын есептеп көруге болады. Сондай-ақ, мектеп формасынан бөлек шамамен 20 мың теңгеге портплед сатып алынғанын да байқауға болады. Жауабымды растау үшін сатып алынған заттардың түбіртектерін қоса салып отырмын. Бір түбіртекте сома 26 мың теңге (пиджак. шалбар. жейде). Екінші түбіртекте – 10 мың теңгеден жоғары (тағы бір жейде мен галстук). Жалпы сомасы 36 мың теңгеден асады. Портплед шамамен 20 мың теңге. Бұрын сатып алынған мектеп формасы барын да айтқым келеді. Яғни былтырғы киімдерін балам биыл да киеді»,- деді. Сонымен қатар ел бойынша 475 мың мұқтаж балаға мектеп формасын сатып алуына қаржылай көмек көрсету шаралары министрлік тарапынан жүзеге асатынын, жеке қадағалауында болатынын айтты.
Баға мәселесіне қайта оралайық. Халық арасында «Ескі базар» атанып кеткен орталық базарға барып, жиен інімізді киіндірмек болып бағаны бақылап көрдік. Ел ашынатындай екен дедік. Министр айтқан отыз мың ақшамыз бір костюм-шалбарға ғана жететіндей. Асхат Аймағамбетовтің баласы өткен жылы киген киімдерін де киеді екен, ал оқу жылына барлығын жаңадан алатын оқушысы бар ата-аналар не істеу керек? Ал, санайық! Ініміз классикаға қарағанда спорттық киімдерді қош көреді. Алдымен дене шынықтыруына қажет деген талаппен спорттық киім алуға бардық. 15000 мен 20000 теңге аралығында екен. Дене бітімінің ерекшелігіне қарай таңдауымыз 18000 теңгелік спорттық киімге түсті. Оған 8000 теңге тұратын спорттық аяқ киімін қосыңыз. Кезек классикада, баға 25-35 мың теңге аралығы. «Бір маусымға жарап қалар» деген оймен ең төменгі 25000 теңгелік костюм-шалбарды алдық. Оған екі ақ жидені қосыңыз, алты мыңнан 12000 теңге. Ауыстырып кию үшін 7000 теңгеге қыр шалбарын тағы алдық. Баламыз шыттай болып киініп, қыркүйекті асыға күтіп тұр. Қарасақ, туфлиі де ескіріп, басы желініп тұр екен. Сірә, осы туфлимен өткен маусымда сабақтан кейін сыныптастарымен мектеп ауласында біраз доп қуған секілді. Ол да қалмасын деп 12000 теңгеге туфлиін алдық. Бәрі жаңаланғаннан бала көңілі ескі сөмкені оқу жылында серік еткісі келмейді. Қалауының қамымен 7000 теңгеге сабақ сөмкесін алдық. Галстук, жейде ішінен киетін майка, шұлық деген майда заттарды есептемегеннің өзін 89000 ақша «голдымыздан» зырғыпты. Оған оқу құралдарын қосыңыз. Дәптер данасы 28 теңге, қаламсап 80-150 теңге, қалың дәптері 150 теңге, қаламы 25 теңге, түрлі түсті қаламдар түрлеріне қарай 300-600 теңге деп кете беретін тізбек тағы бір 3000-5000 теңгені қажет етеді. Бұл енді біздің сауданың жайы, шамамен 100 мың теңгеге бала толық киініп, оқу маусымына тас-түйін даяр тұр. Қаласаңыз тағы да қосымша заттармен, одан да асырсаңыз, ешкім қой демейді. Одан аз суммаға сауда жасасаңыз да ешкім сөкпейді.
Мыңдықтармен есептесіп жүріп жүз мыңдыққа қалай жеткізгенімізге таңқалып, «Біз ғана ма, әлде жұрт та осылай шашылып жүр ме?» деген ниетпен базар аралаған бұқараның да пікірін тыңдап көрдік. Жобалас… «Алмайын десең балаң тұр, алайын десең бағаң тұр» деп ұйқаспен сөйлеген бір ана: «Баға қымбат, амал аз. Баламыз жылдам жетіліп келеді. Алдыңғы сыныпқа киген киімі шолтиып тұр. Биылғы маусымға қайтадан жаңалап жатырмыз барлығын. Әлі толық алмадық, жобасы жүз мыңнан кемі кем. Жалғыз бала болғаннан кейін тәуекел дейсің ғой» деп пікір білдірді. Бір баласы бар апамыз бірдеңе қылып амалдайды екен, биылға 2-3 оқушы оқытатын ата-аналардың шықпаған жаны-ай! Енді біреулер министр секілді баласының өткен жылғы киімін киетінін айтты, қажетті жейде, қыр шалбар, туфли секілді жеңіл-желпі сауда жасайды екен. Жеңіл дегеніңнің өзі отыз мыңсыз ауыр болып тұрғандай… Көп арасындағы диалог қазіргі бала психологиясы жайлы да сөз етті. «Баяғыда біз киім алу дегенді білмейтін едік. Киімді тек үйдің үлкен баласы алады және өте ұқыпты киеді. Ұрпақтар сабақтастығы деген сол, содан қалғанды біз кидік, біз де ұқыппен, жыртпай, тоздырмай киеміз. Себебі артымыздағы інілер де сол киімді кию керек. Қазіргі балалар ондайды көрген жоқ, көргісі де жоқ»,- деді сауда жасаушы аға. Артынша «Қайран қазақшылық-ай, адамның да, заманның да кең кезі ғой» деп күрсінді…
Қымбатшылық жаныңды қысқанда сол қазақы бала тәрбиесіне қайта оралғың келеді. «Пәлен мыңға баласын киіндіріпті», не болмаса «түген мыңға ғана киім алуға жағдайы жетеді» деген секілді пікір тудырып, онсыз да арасы алыстап кеткен әлеуметтік теңсіздік мәселелесін сөз еткіміз жоқ. Тек тамыз бен қыркүйек арасындағы күйбеңнен көрініс беруді жөн көрдік. Қажет болса миллионға қаражат салып, балаңызды алтынмен аптап, күміспен қаптап қойыңыз. Білімге, балаңызға салған инвестицияңыз адал. «Жұрттан қалды, жеткізе алмадым» деп тағы қынжылмаңыз. Ескі киіммен отырса да, жаңа білім алатыны сөзсіз.
Түйін, таңдау өзіңізде. Балалар білімді, білім жылы сәтті болғай!
Ш.ЖАЛҒАСБЕКҰЛЫ
