Қазіргі кезде әрбір ата-ана баласын заманға сай жан-жақты, өнерлі, өрелі етіп өсіргісі келеді. Сол себепті кішкене күнінен түрлі үйірмелерге қатыстырады. Оған қатысу арқылы бала белгілі бір өнерді үйреніп, білімді меңгеріп ғана қоймай, қоғаммен араласады. Қатарластары арасында өзіне деген сенімділігі артады. Айта берсек, үйірменің балаға берері көп-ақ. Жас жеткіншектің интеллектуалды дамып, кәсіби бағдарлануына да мектептен тыс білім беру жүйесінің тигізер үлесі ерекше. Біздің өлкеде жас ұрпақтың білімін жетілдіріп, өнердің түр-түрі мен спортқа баулитын үйірмелер жетерлік. Мектептен тыс білім беру жүйесінің жұмысы да пандемия әсерінен қашықтан жүргізілсе, кейбірі мүлде тоқтатылған еді. Бірақ, жұмыс тоқырап қалған жоқ. Осы жолы мектептен тыс үйірмелердегі жұмыс барысын баяндамақпыз.
Әуелде «Қазақстандық мектептерде үш мыңға жуық робототехника кабинеті ашылды» дегенді естіп қуанып қалған болатынбыз. Осы бағыт бойынша қызығушылық танытатын оқушылар үшін арнайы үйірмелер өткізілгенін білдік. Бүгінде мектептерде көптеген кабинеттер қажетті компьютерлік жабдықтармен және оқу құралдарымен қамтамасыз етілген. Мектептерде оқушылар үшін арнайы үйірмелер де ұйымдастырылған. Айта кетейік, министрлік тарапынан педагогтердің робототехника саласындағы білімі мен дағдыларын жетілдіру барысында жұмыс жүргізілді. Соңғы үш жылда екі жарым мыңға жуық мұғалім робототехника курсынан өткен екен.
Өткенге көз жүргіртейік, осыдан он-жиырма жыл бұрын үйірме таппай сабылған жасөспірім көп еді. Әсіресе, ауылдық жерлерде. Ал, бүгінде шынымен әр баланың талабына қарай үйірменің түрі көп. Республика бойынша, олардың 86 түрі білім беру жүйесінде болса, 27 үйірме мәдениет пен спортқа бағытталған. Үйірмеге, секцияларға 176660-нан астам бала қатысады. Мамандардың айтуынша, қосымша білім беру ұйымдарында және жалпы білім беретін мектептерде шығармашылық үйірмелердің, спорт секциялардың саны артып келеді.
Шахмат сананы шынықтырады
Үйірмеге үйірсек жастардың көбі шахматты қалайтыны белгілі болды. Сол үшін де оқушылар арасындағы шахмат қозғалысын дамыту бойынша шаралар республика бойынша басталып кетті. Мәселен, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Халықаралық шахмат федерациясының президенті Аркадий Дворковичті қабылдады. Кездесуде Президент оқушылар арасындағы шахмат қозғалысын дамытудың маңызды екеніне тоқталды.
— Мен де Мемлекет басшысының тапсырмасын жүзеге асыру аясында Халықаралық шахмат қауымдастығының президенті Аркадий Дворковичпен оқушылар арасында шахмат қозғалысын дамыту бойынша ынтымақтастықты талқыладым. Шахматты насихаттау, оқыту әдістемесі, басқа елдердің тәжірибесін зерттеу, сондай-ақ мұғалімдерді даярлау мәселелерін талқыладық. Аркадий Дворкович пен Қазақстан шахмат федерациясындағы әріптестеріміз министрліктің бастамаларын қолдап, балаларды шахмат ортасына тарту жұмыстарына атсалысуға дайын екенін жеткізді. Бүгінгі таңда біз мектептерде «Шахмат» факультатив пәнін енгізу және шахмат бойынша қосымша секцияларды ашу бойынша белсенді жұмыс жүргізіп жатырмыз. Дене шынықтыру бойынша үлгілік оқу бағдарламасының бөліміне «Шахмат», «Тоғызқұмалақ» және тағы басқа да оқулар енгізілді,- деді ҚР Оқу-ағарту министрі Асхат Аймағамбетов.
Оқу жылы басталғалы бері шахмат таңдау пәні ретінде 28 мыңға жуық балаға арналған 654 мектепте енгізілген. Ал, мектептердегі шахмат секцияларының саны 7 мыңнан асып, 60 мыңнан астам бала оларға қатысуға мүмкіндік алған. Бұл жұмысты әрі қарай да белсенді түрде дамытуды жалғастыру қолға алынған.
Қосымша білім беру ұйымдарындағы балаларды да шахмат ойнауға үйрету мәселесі ұмыт қалған жоқ. Онда балаларға арналған 3,5 мыңға жуық шахмат үйірмесі құрылған.
Шахмат қозғалысын дамыту үшін кадрлармен қамтамасыз ету мәселелеріне көп көңіл бөлінеді. Бүгінде бұл шектеуші факторлардың бірі. Министр федерациямен осы бағытта жұмыс істеуге уағдаласқан. Сондай-ақ, оқу-әдістемелік құралдарды, арнайы порталды дайындау, шахмат турнирлерін өткізу және жаттықтырушылар мен мұғалімдердің біліктілігін арттыру мәселелері талқыланған.
Турнирлер мен түрлі жарыстарды өткізу маңызды. Биыл шахматтан «Ақбозат» республикалық турнирі өтеді. Оған еліміздің барлық өңірінен 2-11 сынып оқушылары қатысады. Мектеп лигасы бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр екен.
Бұдан басқа, жергілікті атқарушы органдардың балаларға қосымша білім беруге арналған мемлекеттік тапсырысты орналастыруы үшін заңнамалық норма бекітілген. Оның ішінде осы тетік есебінен шахмат бойынша секциялармен қамтуды ұлғайту мүмкіндігі бар.
— Біз үшін мүмкіндігінше көп баланың шахмат сабақтарына қатыса алуы маңызды. Оқу орындарында барлық қажетті шара қарастырылған шахматты дамытудың арнайы Жол картасы дайындалды. Қазір қазақстандық шахматшылардың, әсіресе, әйел шахматшылардың әлемдік аренада өз орны бар. Жас ұрпақтың үлгі алар тұлғасы бар екені сөзсіз. Олар – атақты спортшылар Динара Сәдуақасова, Жансая Әбдімәлік, Бибісара Асаубаева және т.б.
Атыраулық 13 жастағы оқушы Зарина Нұрғалиева шахматтан екі дүркін әлем чемпионы атанды. Ол Румынияда өткен әлем чемпионатында алтын медаль жеңіп алды. Тағы 2 қазақстандық шахматтан әлем чемпионатының жеңімпазы атанды. Олар — 18 жасқа дейінгі ұлдар арасында Қазбек Нөгербек күміс жеңіп алса, 14 жасқа дейінгі ұлдар арасында Аңсат Алдияр қола жүлдегер атанды. Болашақта шахматтан Дүниежүзілік олимпиадаларда оқушыларымыздың есімдерін бірнеше рет еститінімізге сенімім мол,- деді А.Аймағамбетов.
Сырбойылық балалар да үйірмеге үйір
Балғын бала жас өскін шыбық сияқты. Бағыттаған жағыңа қарай бой түзеп өседі. Адамның жас күнінде үйренген машығы өмір бойғы кәсібіне айналған жағдайлар аз емес. Жеткіншектерге тәрбие процесін ұйымдастыруда үйірме жұмыстарының алатын орны ерекше.
Қазақстан халқына Жолдауында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: «Бұқаралық спортқа, дене тәрбиесіне және балаларға басымдық беру керек. Әр облыста, ірі аудан орталықтарында спорт үйірмелерін ашу қажет. «Балалар үйірмесі» қызметін қайта қалпына келтірген жөн. Онда жастарымыз қолөнердің және шығармашылықтың бастапқы негіздерімен танысар еді. Балалар үшін қатерлі бүгінгідей аумалы-төкпелі заманда олардың күш-жігері мен қызығушылығын дұрыс арнаға бағыттау аса маңызды» деп өскелең ұрпақтың шығармашылық әлеуетіне басты назар аударған болатын. Себебі, жас буынға қосымша білім беру, жеке тұлға ретінде қалыптастыру, оларға қолдау көрсетіп, қабілетін арттыру бүгінгі күннің басты талабы болып отыр.
Расымен үйірме ашу тиімді жоба болды. Үйірменің үйретері көп. Өнерге, спортқа икемі бар балалар үшін ғана емес, жалпы жасөспірімдер үшін өте тиімді. «Бұлақ көріп көзін ашатын» ұстаздарға да шабыт сыйлағандай көрінеді. Ең бастысы, ата-ананың қалтасына салмақ түспейді.
Осы тұста сандарды сөйлетейік, Қызылорда облыстық білім басқармасының мәліметіне сүйенсек, 2022 жылы облыстағы білім беру ұйымдарында 28 инклюзивтік кабинет, 2 ресурстық орталық, 47 логопункт ашылған. Облыста 61 қосымша білім беру ұйымы бар, онда 53959 бала қамтылған.
2021-2022 оқу жылында мектеп жанындағы жалпы қосымша біліммен (үйірме/секция) 156430 бала қамтылған екен. Сонымен қатар, үйретері үйірмеден кем болмайтын, 2022 жылы аймақта 7 мемлекеттік, 2 жеке, барлығы 9 лагерь жұмыс жасады. Жазғы лагерьде 6743 бала тыныққан. Сараптап, саралап қарасақ, мемлекет халықтың болашағы үшін аз шаруа атқарып жатқан жоқ. Үйретері көп үйірмелер көптеп ашылып жатса да, артықтық етпейді. «Білсем, көрсем, үйренсем» деп жүрген жас көп.
Иә, мектептен тыс үйірмелердің жұмысын көзбен көріп, көңіліміз марқайды. Неге дерсіз? Тек мектептің білімімен шектелмей, қосымша өнер, білім іздеген көптеген жас толқынның барын білдік. Себебі бұл үйірмелер – білімқұмар шәкірттердің алдағы уақыттағы бағындырар белесіне апарар даңғыл жолдың бірі.
Жоғарыда айтқан, Мемлекет басшысының Жолдаудан туындайтын міндеттерді жүзеге асыру бағытында үйірмелер санын облыста 1000-ға жеткізе отырып, балалар үйірмелерін оның ішінде қолөнер және шығармашылық-танымдық бағыттағы үйірмелердің жұмысын жандандыру жоспарланған еді.
Бүгінгі күні облыс мәдениет ұйымдарында өнердің түрлі жанрлары бойынша 900-ге жуық көркемөнерпаздар үйірмесі жұмыс жасап, оған 10 мыңнан аса өнерпаз қамтылған екен. Үйірмелердің 340-ы балаларға арналған үйірмелер. 376-ы жасөспірімдер мен жастарға арналған, 138-і егде жастағыларға арналған үйірмелер де бар.
Үйірме мүшелеріне түрлі бағыттағы шеберлік сағаттары өткізіліп, олардың шығармашылық тұрғыдан білім алуына кең қолдау көрсетілуде. Алдағы уақытта үйірмелердің жұмысын жандандырып, қосымша шығармашылық бағыттағы жаңа үйірмелерді ашу, осы үйірмелерден дәріс алған өнерлі балалар мен шығармашыл жастардың облыстық, республикалық, халықаралық конкурс-байқауларға қатысуына қолдау көрсетіліп, үлкен сахналарда өнер көрсетуіне мүмкіндіктер жасалатын болады.
Айдар САЙЛАУОВ
