Жасөспірімдерді түнгі уақытта тентіретіп қоятындай бізге не көрінді?! 18 жасқа толмаған балалар беймезгіл уақытта бұрыш-бұрышта білгенін істеп жүр. Ал, ата-аналары одан бейхабар. Соның салдарынан, түрлі келеңсіздіктер туындауда. Мәселен, жыл басынан бері жасөспірімдер арасында 14 қылмыс орын алған. Алайда, былтырғы жылмен салыстырғанда қылмыс саны төмендеген.
Бүгінде ұл мен қыздың тәрбиесінің тізгіні бос. Бүгінде жасөспірімдер ескертпей келетін ессіздіктерге көп ұрынады. Оны жоғарыдағы қылмыс санынан анық аңғарасың. Бұл статистикаға құлақ та үйренген. Үреймен қарайтындар қалмай барады. Жастардың түнде көше торуылдап, беймезгіл уақытта жалғыз жүруі, әлеуметтік желіге байланып, маскүнемдікке бой алдыру сынды әрекеттері көз үйренген көрініске айналды. Десе де, балалардың қауіпсіздігі маңызды. Жастар арасындағы қылмыс санын жоюда жауапты сала өкілдері күні-түні қызмет атқаруда. Тәртіп сақшылары балалар арасында келеңсіз жағдайды болдырмау мақсатында үш күндік «Жасөспірім» республикалық жедел профилактикалық шарасын ұйымдастырды. Ювеналды полиция қызметкерлімен бірге бізде рейдке шықтық. Басты мақсат: беймезгіл уақытта ата-ананың қаруынсыз жүрген балалардың жүрісіне тосқауыл қою.
Алдымен мәдени және демалыс паркіне бардық. «Сезікті бірінші секіреді» демекші, алдымыздан шыққан екі бұрымды тәртіп сақшысын көре сала теріс бұрылды. Бұны байқаған полиция қызметкерлері қыздардан түсініктеме алды. Қалаға оқуға келген студенттердің айтуынша, туыстарымен қыдырып жүр екен. Алайда, жасөспірімдердің жанындағы жақындары заңды өкілі болып есептелмейді. Сондықтан арнайы учаскелік пункте жеткізіліп, тиісті шара қолданылды.
Демалыс паркінде сағат 23:00-ден кейін кезіп жүргендердің тағы бірі қолға түсті. Алғашында қарсылық білдірген ол кейін қатесін түсініп, енді қайталанбайтынын айтты. Алайда, тым кеш. Тәртіп сақшылары тиісті түсініктемесін алуға учаскелік пункке әкелді.
Балалар мен жасөспірімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің тиімді жолдарының бірі – кәмелетке толмағандар мен олардың ата-аналарына түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру. Дегенмен бұл бағыттағы сандық деректер көңіл көншітпей отыр. Мәселен, тәртіп сақшыларымен жүргізілген профилактикалық шара барысында бір түнде 100-ден аса баланың ата-анасы шақыртылып, әкімшілік хаттама толтырылып, ескерту жасалды. Тіпті, полиция қызметкерлері құқық бұзушылық фактілерін анықтап, қаңғыбастық пен кезбелікке салынған 2 жасөспірімді бейімдеу орталығына орналастырды. Өкініштісі, бала тәрбиесінен безген ата-ана да кездесті.
– Биылғы жылы жасөспірімдер арасында болған 12 қылмыстың өзі үлкен цифр. Кәмелет жасқа толмаған балалардың арасындағы қылмыстың алдын алу бағытында күнделікті рейд ұйымдастырып, жұмыс жүргізіп жатырмыз. Жазда, демалыс мезгілінде балалардың тәрбиесін қатаң қадағалаудамыз. Оған облыс бойынша 106 ювеналды полиция инспекторы жұмылдырылған. Олар қылмысқа тосқауыл болу мақсатында күні-түні қызмет атқаруда, – дейді ОПД ЖПҚ Басқармасының бастығы Бауыржан Ибраев.
Рейдке шыққанымызға шамамен 1 сағаттан асты. Осы сағат ішінде қаладағы №3 цчаскелік полиция пунктіне 6 жасөспірім жеткізілді. Кәмелет жасқа толмаған балалардың заңды өкілдері шақырылып, тиісті шаралар қабылданады.
Иә, байқағанымыз, беймезгіл уақытта жүрген өрімдей өрендердің өмірлері әр түрлі өрілген. Бірі тәртіпке бағынғысы келмейді. Енді бірі бұл талапты білмегеннен түнделетіп жүр. Алайда, олардың ата-аналары бағыт-бағдар беріп, баланың қадамын бақылап отырса, бұндай жағдай болмас еді.
Баласының қауіпсіздігін қамтамасыз ету – ата-ананың негізгі міндеті. Аға ұрпақтың өмірлік тәжірибесі отбасы тәрбиесімен ұштасқанда ғана жас буынның бағыты айқын болары анық. Ал, мектеп, жоғары оқу орны, тәртіп сақшылары жас өскінге тек бақылау жасай алады.
Расына келгенде, тәрбиенің түп негізі отбасынан басталуы тиіс. Баланың жүріс-тұрысы, мінез-құлқы, ақыл-ойы ата-ананың жанында қалыптасады, дамиды. Ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін де алғаш ата-анасынан үйренеді. Бесіктен бастап ұлын ер жеткенше, қызын бой жеткенше сырласындай көретін аға буын балаларын тәрбиенің түзу жолынан тайдырмайды. Бірақ қазіргі қоғам бұл қағидаларға қаншалықты сүйеніп жүр? Сенімге селкеу ұялатады. Сондықтан облыстық полиция департаментінің қызметкерлері жасөспірімдер арасындағы қылмысты тию мақсатында күні-түні қызметте. Десе де, балаларды қоршаған ортадан төнетін қауіптен сақтар. Ал, жасөспірімдерге желі арқылы жасалатын шабуылдан кім құтқарады?
Қазір жасөспірімдер арасында кең таралған «буллинг» дейтін тағы бір ұғым бар. Бүгінде өрімдей 11-15 жастағы әрбір бесінші жасөспірім буллингтің құрбаны болуда. Әдепсіз қимыл арқылы әлімжеттік көрсету әсіресе, мектептер мен колледждерде жиі таралып отыр. Әлеуметтік желіде қорлау, психологиялық қысым көрсетіп, кемсіту әрекеттеріне көбіне ұл балалар жиі тап болады. Буллингтің салдары енді жетіліп келе жатқан жеткіншекке психикалық соққы болып, суицидке дейін жеткізуі мүмкін. Сондықтан әрбір ата-ана баласының немен айналысып, ұялы телефон мен компьютерде кіммен сырласатынын жиі сұрап тұрғаны абзал.
Себебі, бұрыс әрекет жасап, дұрыс жолдан таю – қас-қағымдық дүние. Ал, уақыт өте келе оның әбес әрекет екенін ұғынғандар, қателігіне өкініп, түзелуге бет бұратындар бар. Әттеген-айы сол, бұрынғы бұзақылығын қайталайтындар да жоқ емес. Мұның аяғы темір торға түсумен тәмамдалады. Жасөспірімнің болашағына осылайша балта шабылады. Ата-анасы қайғыдан қан жылап, қасірет құшады. Сондықтан «тәрбиені – тал бесіктен» дұрыс бере білсек, салдары да, зардабы да болмасы анық.
Е.ЕРБОЛҰЛЫ
