«Ұл ақылды хош көрмес – ата үлгісін көрмесе, қыз жарытып ас бермес – ана үлгісін көрмесе». Бұл – Қорқыт атадан қалған тәмсіл. «Бүгінгі ұл мен қызымызды қалай тәрбиелеп жүрміз?» деген сауал әрбір ата-ананы терең ойландыруы тиіс. Соңғы уақытта ата-ана тәрбиені мектепке, ұстазға артып қойды. Антон Макаренконың: «Сіз ұлыңызды немесе қызыңызды тек қана өзіңіздің ата-аналық қуанышыңыз үшін ғана дүниеге әкеліп, тәрбиелеп жатқан жоқсыз. Сіздің отбасыңызда және сіздің басшылығыңызда болашақ азамат, болашақ қайраткер және болашақ күрескер өсіп келеді» деген тәсілмен тәрбиелеу қазір көзден бұл-бұл ұшты. Әлбетте, бәріне топырақ шаша алмаймыз.
Билік те бала тәрбиесіз болса, тентектік жасаса, қылмысқа барса, педагогтан сұрайды, директорды тергеп, сөгіс жариялайды. Қалтарысында ата-ана қалып қояды. Тәрбиеге келгенде, «бір әкенің тәрбиесін жүз мектеп бере алмайды» деген сөзді негіз етіп, ата-аналардан сұрауды жолға қоятын уақыт келді.
Түнде беймезгіл уақытта мектеп оқушысы көшеде жүрсе, мұғалімінің телефонын мазалайды. Бұл үрдіске айналып кеткені сонша, ата-ананың баласына жауапкершілігі төмендеді. Содан болар, жасөспірімдер арасында құқық бұзушылық өршіп барады. Осындайда кезінде айтқан Саиф Сараидың «тәрбиесі жаманға жақсы ұстаздан пайда жоқ» деген сөзі ойға оралады.
Дерекке сүйенсек, 2023 жылы кәмелетке толмаған 84 бала қылмыс жасаған. Соның салдарынан кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың деңгейі 78 пайызға өсіп кеткен. Бесіктен белі шықпай, қылмысқа барып жүргендердің белгісіз себептермен мектепке бармайтыны айтылады. Ал, былтыр қаланың сол жағалауындағы шағын ауданда 260 құқықбұзушылық дерегі тіркеліп, 22 қылмыс болыпты. Басым бөлігі ұрлық, оны да жасөспірімдер жасайды екен. Ахмет Байтұрсынұлының «Баланы ұлша тәрбиелесең – ұл, құлша тәрбиелесең – құл болмақшы» деген ұстанымы далада қалды.
Біз жыл басында Қызылорда қаласындағы девиантты мінез-құлықты балаларға арналған мектеп-интернатты облыста «қиын баланың» аздығынан жауып тастадық. Біз білім мекемесін емес, оған дейін өз аузымызды жауып тастағанбыз негізі. Неге? Әр мектепте құқық бұзушылылық жетіп артылады, балалар бір-біріне әлімжеттік жасайды, топтасып төбелеседі, бір-біріне айуандық әрекеттерге барады, қыздар мектеп жасында екіқабат болады, міне, осы теріс жағдайларды айтуға тыйым салынған! Біз ұялмай, өз-өзімізге өтірік ақпар беріп, ластанған артымызды жауып жүретін халге жеттік.
Тәртіп сақшылары не дейді? «Қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету мақсатында мөлтек аудандарға биыл жоспарланған бюджет есебінен бейнекамералар мәселесі қолға алынады. Белгіленген орындарға бейнекамералар қоямыз. Ұры-қарылар мен бұзақыларға тосқауыл қою үшін полиция басқармасы сол жағалаудағы патрульдік экипажды арттырумен қатар Ұлттық ұлан сарбаздарын тартуды жоспарлап отыр»,- дейді қалалық полиция басқармасы бастығының орынбасары Ердәулет Жәукеев.
Біз әлі жазалаумен уақыт өткізіп жүрміз. Салдарымен күреспейміз. Балаға қалай, қандай жолдармен тәлім-тәрбие беру керектігі жолға қойылмаған. Әрине, содан кейін бәрі кері кетеді.
Енді не болмақ? Арзан қоғамнан қалай мықты мемлекет шығады? Жыл басынан бері облыс мектептерінде азғындық әрекеттер белең алды. Бір өлім, бір зорлау, бір өз-өзіне қол салу. Осы әрекеттер нені көрсетеді? Осы үшін кімге кінә артамыз? Тағы мұғалімдерді жазғырамыз ба? Қоғамға пайдалы идеологияны неге қалыптастырмаймыз? Ол үшін бізге қоғамда болып жатқан теріс оқиғалардан қорғанатын қасиет керек. Ол үшін ұлттық иммунитетті бойымызға сіңіру керек.
К.Масин
