Әлі есімізде, өткен ғасырдың 90-жылдары қазақ азаматтары қазақ тіліне келгенде ұлт болып ұйысты, тәуелсіздік алып, аяғын тәй-тәй басқан мемлекеттің бірінші мәселесіне айналды. Жастар маңдайына «қазақ тілі» деген жазу жазып, көшеде ұрандады. «Қазақ тілі» қоғамы құрылып, «Ана тілі» газеті жарыққа шықты. Сол кезеңде газеттің оқырмандары қазақ тілінің мәртебесін көтеру жолында аянған жоқ. Сатирик Толымбек Әлімбекұлының әріптерге қатысты әзіл-шыны аралас өлеңі сол кезде жарияланған болатын. Бұл осы күні де өзекті күйінде қалып отыр. Әріптердің орнына шалатілді адамды қойып, оқысақ та, қателеспейміз. Ашынып ғана күлеміз.
Міне, тәуелсіздік алған кезден есептесек, сол кездегі тіл мәселесін көтерген жиырма бестегі жас бүгінде алпысқа таяды. Олар тіл мәселесі әлі күрделі күйінде қалғанына өкінеді. Тілдер мерекесі деп, барлық тілді қосақтап, жыл сайын тойлаймыз. Бірақ одан мемлекеттік тілдің мәртебесі өсіп кеткен жоқ.
Тіл жанашырлары үшін «Әріптердің әңгімесін» жариялап отырмыз.
Көңілдері ғаріп,
Қырық екі әріп
Мәжіліс жасап,
Штат қысқартуға асықты.
Мінбеге әріптердің президенті
Айбарлы А шықты.
— Ағайындар!
Жер-жерде қысқарту боп жатыр,
Біз де қысқарайық.
Жамбастап жата қап,
Тегін атақ ап,
Жүргендер еліне қайтсын, қыстамайық.
Ешқайсысының бет-жүзіне қарамаймыз,
Мейлі, кескін-келбетін әсемдесін.
Бұл мәселе жөнінде
Менің орынбасарым Ә сөйлесін.
Мінбеге Ә шықты батылдана:
— Мен А жолдасты қолдаймын,
Қазақша білмейтіндер түгел қысқарсын!
Әліпбиден тыс қалсын!
Қазір тексерейік,
Себебі болса ескерейік.
Әйтпесе жағдайымыз тым оңбас,
Құрметті В жолдас!
Неге шіреніп керілесің?
Айтшы, қазақша не білесің?
— Вагон, Витя, самовар, Вова…
— Мынауың қазақша дым білмейді.
Өзі не деп міңгірлейді?
В көзі бозарып, орнына отырды.
Кезек бойынша Ё тұрды.
— Ёлка… – деді де тынып қалды.
— Бір сөзден қазақша нан жеп жүрсің, ә!
А столды солқ еткізіп ұрып қалды.
— Ағайынды айыру, жіңішкелік белгілері,
Сендерді дүйім ел біледі.
Сендер қазақша не білесіңдер?
Әуелі жақтары қарысып,
Сосын екеуі жарысып,
Апыл-ғұпыл сөйлеп кетті.
— Разъезд, подъезд, съезд…
— Коньки, кильки…
— Тоқта, тоқта!
Қазақша жоқ па?
Қазақша бір ауыз сөз табылмай,
Екеуі басын мойнына тыға берді.
Кезек Ц-ға келді.
— Цейлон, цирк…
— Саған да осы уақытқа дейін
Бір орынды қидық.
Әй, біз де ақымақпыз, —
деп А өкінді.
Бұлардан кейін Ч, Э, Ф сияқты шоқынды
Әріптер кезек алды.
— Чапаев, Чайковский,- деп, шыбындап,
— Элеватор, экскаватор, форточка,- деп
Зырылдап, ырылдап
Үшеуі ал кеп шүлдірлесін…
Осындай кірме әріптер
Тілді қалай бүлдірмесін!
Толымбек Әлімбекұлы
