Сөз күшінің қуаттылығы шешен адамдардың бір ортада бас қосып, пікірлескен уақытында көрінеді. Халқымыздың бойында қалыптасқан, санасына сіңген маржан сөзді тізбектеп, сөздің майын тамызып тұрып сөйлеуі қалыпты жағдай. Қазыналы қарттарымыздың қасынан қалмай жүріп, айтқан дана сөздерін құлағына құйып өскен жас буын жетілген шағында сөйлеу өнерінің жоғары деңгейін көрсетеді. Қандай ортада болсын, топ бастайтын сөзге шебер адамдарды мадақтау халқымыздың асыл сөзді құрметтейтінінің көрінісі. Ұлттың қалыптасып, өзіндік тарихынан айнымауы үшін атадан қалған сөзді естен шығармаған дұрыс. Мысалы, қазақ халқының өткенінен сыр шертетін жырларды айтсақ болады. Батырлар жырынан бастап, лиро-эпостық жырларда ұлтымыздың бейнесі көрініс тапқан. Өлеңге құралған жырларды жаттап өскен баланың мүдірмей сөз сөйлеуі санасында жатталған жырлардың нәтижесі.
Расында, қазақтың астарлы сөзді ардақтап, сөз шеберлерін құрметтеуі сөздің қуатты қасиетін бағалайтынынан. Ақындардың өлеңдетіп айтқан сөздерінің құлаққа жағымды естіліп, жанға шабыт сыйлайтыны сөздің адам өмірі үшін ықпалды екенінің дәлелі. Халықтың мұң-мұқтажын айтып, билікке баяндап, сынап отыруы – көнеден келе жатқан үрдіс. Ащы шындықты домбыраның күмбірлеген үнімен көмкеріп, өлеңге көрік беруінің өзі кез-келген адамды ойландырмай қоймайды. «Сөз сүйектен өтеді», «Тіл тас жарады, тас жармаса, бас жарады» деп халқымыз айтып кеткен қанатты сөздердің астарында көп мағына жатыр. Екі адамның сөз тартысы, қиыннан қиыстырып, сөзбен жол тауып кетуін айтыстың аламанынан байқаймыз. Айтыс өнері – ескіден келе жатқан ұлтымыздың өшпейтін мұрасы. Елдің, ұлттың басындағы қиындықтарды, шешілмеген мәселелерді айтыс ақындарының айтуы бүгінгі қоғамға да жетті.
Айтыстың қазіргі қоғамда жиі ұйымдастырылып тұруы айтыс өнерінің жандануына үлкен септігін тигізеді. Еліміздің түкпір-түкпірінен сөз зергерлерінің басы қосылып, айтысты ардақтайтын ақындарымыздың көбеюі ұлттық өнердің дамуына септігі мол. Наурыз мерекесіне орай Сыр өңірінде де айтыс өткізілді. «Қош келдің, әз Наурыз!» атты республикалық ақындар айтысы Қызылорда облысындағы Сырдария ауданында болып өтті. Ұлыстың ұлы күні өткізілген бұл айтыстың халыққа берері мол. Сырдария ауданында болған айтыстың орны ерекше және тәуелсіздік алғалы бері ауданда болған алғашқы республикалық айтыс. Айтыстың ұйымдастырылуына қолдау көрсеткен Сырдария ауданының әкімдігі. Ақындардың халыққа мазмұнды айтыс көрсетуі үшін елімізге танымал 10 ақын шақыртылды. Айтысқа үш миллион теңге жүлде қоры тігілді.
Аудан әкімі Мұрат Ергешбаев айтыстың ашылу салтанатында сөз сөйлеп, аудан халқын ұлттық мерекемен құттықтап, дүбірлі додаға қатысатын ақындарға ақжарма тілегін білдірді.
Ақындар көрермендердің жүрегіне жол тауып, ыстық ықыласына бөлену үшін Сыр өлкесін жырға қосты. Киелі Сыр өңірінің тарихынан сыр шертіп, қазақ халқымыздың қара сөздің қасиетін бағалайтынын, ұлтымыздың ұлылығы жайлы тебірене жырлады. Арасында астарлы әзілмен көрерменге ой салып, халықтың көңіл күйін көтеріп, қошеметке ие болды. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Аманжол Әлтаев айтыстың тізгінін қолға алса, ақындардың өнерін бағалауға келген айтыскер ақындар Бекарыс Шойбеков, Бауыржан Халиолла, Ахметжан Өзбеков және Мамыр Байдәулетов төрелігін айтып, айтысқа өз бағаларын берді.
Айтыстың нәтижелеріне келсек, бас жүлдені сырдариялық ақын Мұхамеджан Мансұров, бірінші орынды Батыс Қазақстан облысынан келген Жансая Мусина, екінші орынды «Алтын домбыраның» үш дүркін жеңімпазы Мұхтар Ниязов иеленді. Жүлделі үшінші орынмен айтыс ақтаңгері Айбек Қалиев, Шымкент қаласының ақыны Нұрлан Есенқұлов марапатталды. Айтысқа қатысқан басқа да ақындар марапатсыз қалмады. Астаналық Еркебұлан Қайназаров, Алматы қаласынан Хазірет Бердіхан, Ақтөбе облысынан Нұрбол Жауынбаев, Арал ауданынан Бексұлтан Орынбасаров, Қызылорда қаласынан Мөлдір Айтбай шабыттандыру сыйақыларын алды.
Сыр өңірінде болған айтыс аудан тұрғындарының көңілін бір көтеріп тастады. Алдағы уақытта да Сыр өңірінде қазақ халқының рухын көтеретін талай айтыс додасы болары хақ. Халқымыздың ықыласына бөленетін сөз барымтасының ұрпаққа берері көп. Сауатты сөйлеп, сөзге тоқтау, сын айту арқылы мәселені шеше білуге жол көрсететін айтыстың шоқтығы биік. Қолына домбыра ұстаған қазақ баласының қара сөзге құмар болып, өрнекті өлең құрап, елдің атынан сөз айта білуі бүгінгі қоғамда қуанатын жағдай. Халық пен билік арасына көпір бола білу елдің қамын жеген ақынның міндеті. Айтыс өнеріне құштар халық барда, ақындарымыздың аты ешқашан ұмытылмақ емес.
Қазақбай Әндеш
