Инфрақұрылымды дамыту және облыстағы инвестициялық жобаларды жүзеге асыру бойынша Сыр елінде түрлі бағдарламалар қабылданып, жұмыстар атқарылып жатқаны белгілі. Соның ішінде Арал менен Қазалы аудандарында ақжарма жаңалықтар жетерлік. Біз мұны облыстық қоғамдық даму басқармасына қарасты өңірлік комуникациялар қызметі ұйымдастырған баспасөз сапарынан анық аңғардық. Көкжиекке тірелген тузу жолдарды артқа тастап, қазыналы Қазалыға жете сала жолдың жөнделіп, құрылыс саласының қызып жатқанын көрдік. Қос қолына қос-қостан құрал ұстаған ұсталар мен құрыш қолды құрылысшылардың еңбегі сіңген ауданның биылғы сүйіншілер жаңалықтары ауыз толтырып айтарлықтай. Бүгін біз соның бірсыпырасына көз жүгіртіп, шолу жасағанды жөн санадық.
Жол құрылысы жолға қойылған
Жарқын жаққа бет түзеген еліміздің экономикалық даму көрсеткіштерінің бірі саналатын автомобиль жолдары – назардан тыс қалмайтын мәселелердің бірі. Қазалы ауданының коммуналдық меншігінде барлығы 406 шақырым аудандық маңыздағы автомобиль жолы және елді мекендердің 405 шақырымды құрайтын 455 көше жол тораптары бар екен. Оның ішінде 232,5 шақырым асфальтты, 102,7 шақырым қиыршық тасты және 71 шақырым топырақты жолдар. 2021 жылы 50 шақырымды құрайтын аудандық маңыздағы автомобиль жолдары мен елді мекендердің 40 көшесін жөндеуге республикалық және жергілікті бюджеттен 3,1 млрд. теңге қаржы бөлініп, тиісті жөндеу жұмыстары жүргізілген. Аудан бойынша 2020 жылғы атқарылған жұмыстар нәтижесімен аудандық маңыздағы автомобиль жолының жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы үлесі 75,6 пайызды құраса, 2021 жыл қорытындысымен жолдардың индикаторлық үлесі 82,5 пайызға жетіпті.
Ал, инфрақұрылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы аясында республикалық және облыстық бюджеттен 1,6 млрд. теңге бөлініп, жол құрылыс жұмыстары атқарылуда екен. Аталған автомобиль жолының 12,3 км жол тегістеліп, гравийлі құмды қоспа мен асфальт қабаты толықтай төселгенін өз көзімізбен көрдік.
Көлік инфрақұрылымын дамытуда «Даму» бағдарламасы аясында бөлінген 157,2 млн. теңгеге «Әйтеке би — Басықара» аудандық маңыздағы автомобиль жолының бойындағы темір бетонды көпірді қайта жаңғырту жұмыстарын «Жылу-21» ЖШС жалғастыруда. Темірбетон көпірінің негізі қаланып, тіреулері және плиталары қойылған. Қазіргі таңда темірбетон көпірінің жиегіндегі қоршаулары орнатылып, қиыршық тас қабаты төселуде. Өткен жылы «Шағын және моноқалаларда бюджеттік инвестициялық жобаларды іске асыру» бағдарламасы аясында республикалық бюджеттен бөлінген 668,6 млн. теңгеге Қазалы қаласының 10 көшесіне қайта жаңғырту жұмыстарын «Кочевник» ЖШС атқарған.
Аудан көлеміндегі 21 елді мекенде 405 шақырымды құрайтын 455 көшенің 68 пайызы жақсы және қанағаттанарлық жағдайда. Аудандық бюджеттен бөлінген 56,3 млн. теңгеге Әйтеке би кенті Абай тұйығына «Нұрас и К» ЖШС арқылы асфальт қабаты төселсе, жалпы ұзындығы 3,5 шақырымды құрайтын 8 көшеге «Қазалы Жолаушы» ЖШС арқылы орташа жөндеу жұмыстары атқарылуда. Сондай-ақ, Ә.Тыныбаев орамына асфальт қабатын төсеу үшін «Қазалы Жолшы» ЖШС-мен келісім-шарт жасалуда. «Қазалы су сервис» МКК кәріз суларының тұндырғышына кіре беріс жолына қиыршық тас төсеу жұмыстарын «Намыс Құрылыс» ЖШС жүргізу үстінде.
Сонымен қатар, 12,5 млн. теңгеге Бекарыстан би — Жаңақұрылыс автомобиль жолында орналасқан тозығы жеткен көпірге жаңадан су өткізгіш құбыр салынып, пайдалануға берілген.
Жыл сайынғы жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету және алдын-алу мақсатында іс-шара жоспарына сай 9,3 млн. теңге қаржыға барлығы 162 жол белгісі мен 6 жол кедергісі орнатылып, 30 шақырым аудандық маңыздағы автомобиль жолдарына және 16 жаяу жүргінші жолына жолақ сызылған. Сондай-ақ, 3 жерге жарық шашатын мысықкөз жаяу жүргінші өткелдеріне орнатылған. Ағымдағы жылы жолдардың және темір бетонды көпірлер құрылысының сапасына бақылауды күшейту мақсатында «Ұлттық жол активтері сапасы» орталығымен 6,5 млн. теңгеге келісім-шарт әзірленген. Қыруар қаржы Қазалы қаласының қара жолына өң беріп, өңірдің өркендеуіне жұмсалып жатыр.
Бизнес – берекенің бастауы
Кәсіптен нәсіп теріп, бірін екі етіп отырған бизнес бастаған ағайын Қазалы қаласынан да табылды. Бірі егін егіп, бірі ағаш өңдеп, енді бірі сауда-саттықты дөңгелетіп отыр. Статистикалық мәліметтерге сәйкес, 2022 жылдың 6 айында тіркелген шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны 5299 бірлікті құраған. Жыл басынан жаңадан 711 кәсіпкер тіркелген. «Бизнеске арналған үкімет» мемлекеттік мекемесі арқылы аудан кәсіпкерлеріне 2022 жылдың 6 айында 804 қызмет көрсетілген екен.
2022 жылдың 1-тоқсанына шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өнім шығарылымы 3061 млн. теңгені құраған. Аудан кәсіпкерлеріне сауда айналымын және өндіріс түрлерін ашу мен дамыту мақсатында қаржы ұйымдары тарапынан 125 өтініш бойынша жалпы көлемі 1489,5 млн. теңге несие, грант қаражаты берілген.
2022 жылдың 6 айында аймақта 23,5 млн. теңгенің өнімі өндірілсе, 171 млн. теңгеге қызмет көрсетілген. Барлығы 194,5 млн. тг. Бұдан бөлек, осы аймақтан 3 жобаны жүзеге асыру жоспарлануда. Сонымен қатар, осы аймақтан сатып алу-сату шартымен алынған 3 жер учаскесі де қалыптасқан.
Қазалы ауданы бойынша «Кәсіпкерлікті қолдау» бағытында аудандық бюджеттен бөлінген қаржыға жеке кәсіпкермен келісім-шарт жасалынып, бекітілген іс-шара кестесіне сәйкес 3 бизнес форум ұйымдастыру жоспарланған. Ағымдағы жылдың наурыз айында әйел кәсіпкерлер үшін өздерінің мәселелерін қозғап, жетістіктерімен бөлісетін, тәжірибе алмасатын еркін сөйлесу алаңын құруға мүмкіндік алу бағытында ауқымды шара ұйымдастырылыпты. Сондай-ақ, аталған шараға облыстық басқармалар мен қаржы институттары шақыртылып, мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде бизнестерін дамыту мүмкіндіктері жайында жан-жақты түсіндіру, ақпараттандыру жұмыстары жүргізілген.
Айта кететін тағы бір жайт, шалғайдағы жайылымдарды суландыру да өте өзекті мәселе болуда. Бұл жерлерде соңғы 40 жыл шамасында бірде-бір бұлақ немесе құдық қазылмаған. Бұған дейінгі су көздері істен шығып қалған. Аталған қиындықтардың алдын алу мақсатында осы жылы 3 су ұңғыманы қаздыруға республикалық бюджеттен 61,8 млн. теңге бөлінген. Бүгінгі күні Қарашеңгел ауылдық округінде скважина қазу жұмыстары басталды. Ал, Арықбалық және Шәкен ауылдық округтерінде қазу жұмыстарын жүргізетін мердігер мекеме анықталып, келісім-шартқа отырыпты. Қазу жұмыстары тамыз, қыркүйек айларында басталмақ.
Туризм табыс тұтқасы
Ауданда «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автокөлік дәлізінің бойынан кәсіпкерлік қызмет көрсетуге белгіленген 5 учаскеде 5 нысан пайдалануға берілген. Олар «Арзан Сити 1», «Арзан Сити 2», «Мирас» кешендері, «Sinooil», «TS Қызылорда мұнай өнімдері» жанар-жағар май бекеттері. Барлық нысандар заманауи форматта, стандартқа сәйкес жұмыс жасауда.
Сонымен қатар, Қазалы ауданының аумағынан өтетін «Самара-Шымкент» автотрассаның жер учаскесі жеке кәсіпкер Б.Ерхатовқа табысталған. 2022 жыдың 1 шілдедегі жағдайы бойынша Б.Ерхатовтың көпсалалы қызмет көрсету «Baqyt» кешенінің құрылыс жұмыстарының 90 пайызы жүргізіліп, жол бойындағы сервис ішінара жұмыс жасауда. Жоба құны 650 млн. теңге. Жол бойы кешенінде отель, монша, кафе, жеңіл және жүк автомобильдеріне арналған автотұрақ, ТЖО, шиномонтаж шеберханасы және жазғы демалыс орны мен мұз айдыны кіреді.
Сондай-ақ, болашақта автожанармай құю станциясының құрылысы жоспарланған. Жоба бастамашысы осы кешенге жетіспейтін инфрақұрылым түрі электр желісі бойынша жоба-сметалық құжаттарын әзірлеп, «Бизнестің жол картасы-2025» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде жетіспейтін инфрақұрылымды жүргізу қағидасына сәйкес бағдарламаның өңірлік үйлестірушісіне өтінімін тапсыруға қажетті құжаттарын ұсынуда. Өтінімдері алдағы өткізілетін өңірлік үйлестіру кеңесінің отырысында қаралатын болады.
Айдынды Аралдағы айбынды жұмыстар
Қазалы жеріндегі қарқынды жұмыстардан соң ары қарай Арал ауданының орталығына табан тіредік. Мұнда кәсіпкерлердің жұмысын көріп, бірнеше аудан тұрғындарымен тілдестік.
Аралды аралап жүріп, алдымен аудандық кәсіпкерлік, өнеркәсіп және туризм бөлімінің басшысы Р.Жанаев аталған саланың даму барысы жөніндегі ой пікірін тыңдадық.
Аудан бойынша жұмыс жасап тұрған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері 4270 бірлікті құраған. Бұл өткен жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 16,9 пайызға өсім алған. Дегенмен, аудан бойынша тіркелген кәсіпкерлік субъектілер халық санындағы үлесі бойынша аудандар арасында төменгі көрсеткішті көрсетуде. Жыл басынан бері ауданда мемлекеттік бағдарламалар мен жалпы қаржы институттары арқылы 24 жоба несиелендірілсе, 16 жоба қаржы ұйымдары арқылы мақұлданған.
Бөлім басшысы баяндама барысында кәсіпкерлік нысандардың уақытша тоқтамға қойылған жағдайларын да айтып өтті.
Мұнан кейін аудандық кәсіпкерлік палатасының директоры Н.Ембергенова кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және оларды қолдау бағытында атқарылып жатқан жұмыстарын баян етіп берді. Сонымен бірге белсенді халық ішінен кәсіпкерлікпен айналысатындардың үлесін нақты айқындау үшін тиісті жұмыс жүргізіліп жатқанын айтты.
Ауданда жол жөндеу жұмыстары толассыз жүруде. Иә, әйтпесе Арал ауданындағы жолдар «көпті көрген». Мәселен, Арал қаласы, И.Панфилов көшесінің автомобиль жолын орташа жөндеу жұмыстарына, аудандық бюджеттен 34,5 млн. теңге қаржы бөлінген. Мемлекеттік сатып алу жұмыстары нәтижесімен, «Арал құрылысы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі жеңімпаз атанып, келісім-шарт жасалынды. Жұмыстарды орындау мерзімі 3 ай екен.
Нысанды жөндеу барысында, автомобиль жолы толықтай жөндеуден өткізіліп, екі жағынан жаяу жүргіншілер жолы жүргізіліп, көшенің бойына жарық шамдары орналастырылатын болады.
Теңізді өлкенің тыныс тіршілігі қайнаған қара қазандай қызып жатыр. Мал шаруашылығы, өндіріс, кәсіпкерлер, балықшылар… Тырна тізбекті тізе берсеңіз іс көп. Ең бастысы жұмыс жоқ деп алма піскенін күтіп жүрген ешкім жоқ. Сол үшін де айндынды Аралдағы айбынды істер халықтың қазынасын қомпайтып тұр.
Айдар САЙЛАУОВ
